پروفسور پیام اخوان در سفارت کانادا در لندن: نسل‌کُشی و نابودی سازمان یافته «دیگری» با کلمات آغاز می‌شود

کیهان آنلاین – ۲۰ آبان ۹۳ – چندی پیش پروفسور پیام اخوان، حقوقدان و فعال حقوق بشر سرشناس ایرانی‌تبارِ کانادایی همراه با سر جفری نایس، قاضی معروف انگلیسی به دعوت سفارت کانادا در لندن میهمان میزگردی درباره موضوع جرایم جنگی و نسل‌کشی بود. دو سخنران قبلاً در دادگاه سلووبان میلاسویچ در لاهه همکار بودند.

پیام اخوان استاد رشتۀ حقوق دانشگاه مک گیل کانادا است  و در طول سال، چند ماهی نیز در دانشگاه آکسفورد انگلستان تدریس می کند. او کارشناس قوانین بین‌المللی جنایی است و از سوی سازمان ملل در بوسنی، هرزگوین و رواندا ماموریت داشته و در تشکیل پروندۀ سلووبان میلاسویچ، رئیس جمهوری یوگسلاوی سابق، شرکت داشته است.

گفتنی است که هر سال به دلیل حضور چند ماهه و ایراد چندین سخنرانی در مراکز معتبر در انگلستان و نیز حضور مکرر در کنفرانس سالانۀ بهائیان در لندن،  گفتارهای روشنگرانه  پیام اخوان  بر فضای فکری جامعۀ ایرانی بسیار تاثیرگذار است. در همین ماه گذشته او در میزگردی درباره فیلم “شمعی روشن کن” اثر مازیار بهاری که دربارۀ دانشگاه بهائیان در ایران بود و نیز در نشست دوم “ایران تریبونال” در لندن شرکت داشته است که خبر و گزارش هر دو در کیهان آنلاین- لندن منتشر شد. پروفسوراخوان در کنفرانس امسال بهائیان در لندن نیز شرکت خواهد کرد. با توجه به تأملات و تجربیات اخوان در توضیح ذهنیتِ پشت جرائم جنگی، کشتارها  و نسل کشی‌ها و نیز اشارات  او به کشتار زندانیان سیاسی ایران در دهۀ ۸۰ میلادی در میزگردِ سفارت کانادا و به منظور بازتاب بیشتر چنین تلاش‌هایی، کیهان گزارش فشرده‌ای از سخنان پیام اخوان را در این نشست در اختیار خوانندگان قرار می‌دهد.

پیام اخوان از قانون کانادا در مورد منع گفتار تحریک کنندۀ نفرت نژادی و خشونت شروع کرد که نقطۀ عزیمت  مناسبی برای سخنانش بود. او گفت که هالوکاست نه از اتاق‌های گاز بلکه از کلمات شروع  شد و این یکی از واقعیت‌های هولناک و تکان‌دهندۀ تاریخ انسان است و نشان‌دهندۀ تاثیر مخرب و فاجعه‌باری است که نژادپرستی می‌تواند بر جای بگذارد. ما اغلب در این اندیشه فرو می‌رویم که چگونه انسان‌ها قادر به ارتکاب چنین جنایات هولناکی و آن هم در چنین مقیاسی هستند. ما باید توجه داشته باشیم که نسل‌کشی از همین نقطۀ  ابتدایی که ما چگونه “ما” و “دیگران” را تعریف و تبیین می‌کنیم آغاز می‌شود.

اخوان در بخش دیگری از سخنانش گفت، این تقسیم‌بندی ساده‌انگارانۀ “خودی” و “دیگری”  را در بررسی نسل کشی‌ها در رواندا و بوسنی و در کشتار زندانیان سیاسی در سرزمین مادری خود، ایران، می‌بیند. او افزود همچنان‌ که در تاریخ دیده‌ایم نسل‌کشی مسلماً به برنامه‌ریزی دقیق و گسترده نیاز دارد، اما باید توجه داشته باشیم که از انسانیت تهی کردن “دیگری” و یا “غیر خودی” همانا نقطۀ آغاز آن است. اخوان با صداقت تأکید کرد که وقتی پس از ده سال خدمت به عنوان دادستان در دادگاه لاهه کارش تمام می‌شد نه با افتخار بلکه با نوعی احساس بیهودگی آنجا را  ترک گفت زیرا  درست است که میلاسویچ از مجرای قانونی به سزای اعمالش رسید اما با تکرار و ازدیاد نسل‌کشی‌ها در اقصی نقاط دنیا  و رسیدن آن حتی به مدارج بالاتر نمی‌توان گفت که با چنین محاکماتی جهان جای امن‌تری برای زندگی شده است. او از فیلسوف آلمانی، هانا آرنت، نقل قول کرد که پس از دادگاه نورنبرگ گفت این جنایات از هر آنچه ما تصور می‌کردیم فراتر رفته و چنان هولناک هستند که هیچ تنبیهی برای مرتکبان آنها  کافی نیست. اخوان نتیجه گرفت، به عنوان دادستان سابق لاهه، پیشگیری از تکرار نسل‌کشی برایش اهمیت بیشتری پیدا کرده است.  

پروفسور پیام اخوان هم چنین گفت، به عنوان یک ایرانی متعلق به جامعۀ بهایی که سال‌های سال است در ایران حقوق انسانی آنها نقض می‌شود و شدیداً مورد آزار و پیگرد هستند و به عنوان کسی که  تعدادی از عزیزان خود را در این سرکوب‌ها از دست داده است همیشه به این فکر بوده و هست که چگونه می‌توان با زندگی و فعالیت در امنیت کشوری مانند کانادا و از راه دور، به جلوگیری از نقض حقوق بشر در گوشه‌های دیگر دنیا به طور موثر خدمت کرد. وی گفت: ما نمی‌توانیم قربانیان جنایت‌هایی را که در نقاط دیگر دنیا اتفاق می‌افتد  از یاد ببریم. چنان که شاعر و ادیب بزرگ ایرانی گفته است:

 بنی آدم اعضای یک پیکرند      

که در آفرینش ز یک گوهرند

چه عضوی به درد آورد روزگار   

دگر عضوها را نماند قرار

وی ادامه داد، مارشال مک لوهان، تئوریسین معروف کانادا در زمینه ارتباطات نیز از دهکدۀ کوچک جهانی که همۀ ما اکنون در  آن زندگی می‌کنیم صحبت کرده است و همین امر نمی‌گذارد که نسبت به دیگر انسان‌ها و سرنوشت آنها بی تفاوت باشیم.

اخوان گفت، بنا بر این پرداختن به این جنایات فقط یک مسئلۀ نوع‌دوستانه و یا نشان دادن  فضیلت اخلاقی نیست بلکه نوعی هوشمندی و واقع‌بینی در دنیایی است که- شاید نه به تعبیر ساده‌انگارانۀ آن دراوائل دهۀ شصت که مک لوهان آن را مطرح کرد- بلکه همین امروز هنوز هم یک دهکدۀ جهانی است. ما باید بکوشیم که یه یک چارچوب به راستی جهانی برای جلوگیری از ترویج نفرت و خشونت  دست پیدا کنیم زیرا تداوم این وضعیت واقعاً ضد انسانی است.

پروفسور پیام اخوان با اختصاص بخشی از سخنانش به  “ایران تریبونال” گفتار خود را به پایان رساند. او گفت که این تریبونال منبع الهام قوی برای او بوده است و دلیلش را این گونه توضیح داد که وقتی از او به عنوان دادستان بین‌المللی مادران داغدار که فرزندان خود را از دست داده‌اند و یا قربانیان شکنجه، خواستار طرح آن در دادگاه بین‌المللی شدند، تمام دست‌آوردها و اعتبار بین‌المللی او فرو ریخت زیرا که به آنها گفته است که هیچ نهاد و مکانیزمی وجود ندارد که به داد آنها برسد. ولی ایده تریبونال با مشارکت بازماندگان شکنجه‌ها و بستگان قربانیان و برگزاری دادگاه حقیقت‌یاب با هدف بررسی و ثبت این جنایات پا گرفت.

اخوان افزود، در این دادگاه صدای شاهدان این جنایات نه فقط در برابر قضات و دادستان‌های سرشناس بین‌المللی مطرح شد بلکه  از این طریق به گوش میلیون‌ها نفر در دنیا نیز رسید، از جمله در خود ایران. این امر حتی رژیم ایران را مجبور کرد که برای اولین بار تلویحاً به این رویداد اذعان کند. اخوان تأکید نمود در انسان چیزی بی نهایت زیبا و قوی وجود دارد و آن قدرت مقاومت و پیگیری روحیۀ انسانی و ظرفیت خارق‌العادۀ  بازماندگان  هالوکاست، نسل‌کشی در رواندا و در بوسنی و کشتارهای جمعی زندانیان در ایران است که هر چند بسیار زجر کشیده‌اند ولی با ادامه کار و زندگی و تلاَش در پی اعاده حیثیت خود هستند.

از همین دریچه است که می‌توان به فلسفۀ مبارزۀ بدون خشونت پروفسور پیام اخوان به عنوان یک فعال حقوق بشر نقب زد چرا که اخوان سرکوب و اعمال خشونت را نه نشانۀ قدرت بلکه نشانۀ ضعف می‌داند و مطمئن است که با مبارزۀ بدون خشونت، قدرتمندان و سرکوبگران سرانجام مجبور به عقب‌نشینی می‌شوند.