عطرِ تلخِ گلاب
(نمایش فیلم «گلاب» به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات)

نوشتن از فیلم «گلاب» حتی برای کسانی که آن را ندیده‌اند کار سختی نیست. روایت روزهای زندان و انفرادی، روزهای اعتراض پس از انتخابات ۸۸ و دردهای مشترک بسیاری از ایرانیان که هرکدام می‌توانند خود را در بخشی از این فیلم پیدا کنند.

جان استوارت مجری محبوب «دیلی شو» این بار در قامت کارگردان ظاهر شده است تا روایت روزهای زندان انفرادی مازیار بهاری، روزنامه‌نگار ایرانی را به نمایش بگذارد.

مازیار بهاری که برای تهیه گزارش از روزهای انتخابات سال ۸۸ از طرف مجله نیوزویک به تهران سفر کرده بود، به تعبیر خودش، بنا بود گزارشی تهیه کند که شاید عنوانش «۱۰ روز در تهران» می‌بود اما او دستگیر می‌شود و ۱۱۸ روز در سلول انفرادی زندان اوین به سر می‌برد و پس از اعتراف اجباری تلویزیونی به قید وثیقه آزاد می‌شود.

فیلم بر اساس کتابی است که خود بهاری در شرح آن روزها با نام «سپس آنها به سراغ من آمدند» تهیه شده است.

به مناسبت روز جهانی آزادی مطبوعات سفارت ایالات متحده آمریکا در لندن روز سه شنبه ۵ ماه مه اقدام به نمایش این فیلم به همراه جلسه پرسش و پاسخ با مازیار بهاری کرد.

در این فیلم تلاش می‌شود تا ماجرایی که سرشت خشنی دارد با کمترین خشونت مستقیم به نمایش در

آید آن هم در حالی که با صحنه‌هایی حتی سبب خنده تماشاگران می‌شود. «گلاب»  در واقع به شکل یک روایت مستقیم بخشی از نظام فکری جمهوری اسلامی را نشان می‌دهد که در آن بازجویان از هر فرصتی برای یافتن «جاسوسان» و منتسب کردن «مسائل اخلاقی» به آنان سوء استفاده می‌کنند. این برای مخاطب ایرانی داستانی منحصر به مازیار بهاری و یا فقط به یک روزنامه‌نگار نیست، اما با توجه به اتفاقاتی که پس از بازداشت مازیار بهاری به ایجاد یک کمپین بزرگ رسانه‌ای برای آزادی وی منجر شد به نحوی که حتی هیلاری کلینتون وزیر امور خارجه وقت ایالات متحده آمریکا نسبت به وضعیت او اظهار نگرانی کرد، موضوع  با موارد مشابه متفاوت می‌شود.

بهاری خود بر این باور است که «نمی‌تواند بگوید آزادی‌اش الزاما مدیون آن کمپین است اما مطمئن است که اگر آن نبود مدت بسیار طولانی‌تر و در شرایط سخت‌تری به سر می‌برد». او به خانواده زندانیان سیاسی و عقیدتی توصیه می‌کند «تا در مقابل بازداشت نزدیکان خود سکوت نکنند.  در واقع شاید این سکوت نکردن به آزادی افراد منتهی نشود اما سکوت این فضا را به بازجو می‌دهد تا زندانیان را زیر فشارهای خود خُرد کنند».

پس از خروج مازیار بهاری از ایران او در نامه‌‌ای به رهبر جمهوری اسلامی به شکنجه‌های دوران زندان خود اشاره کرد و نوشت: «حکومت و حامیانتان شما را نماینده خدا به روی زمین می‌دانند. عنوان رسمی شما نیز رهبر است، بنا بر این شما مسئول هر اتفاق درست و یا غلطی هستید که در کشور می‌افتد». او در بخشی دیگر از این نامه به «اعترافات اجباری» خود اشاره کرده و تاکید می‌کند «جناب آقای خامنه‌ای، بار دیگری که می‌بینید

خبرنگاری دارد در جلوی دوربین تلویزیون به جنایات خود اعتراف و از شما طلب عفو و بخشش می‌کند، این حرف مرا به یاد داشته باشید: او را شکنجه کرده‌اند».

بهاری در پایان این نامه به خامنه‌ای، خواندن کتاب «قلعه حیوانات» نوشته جرج اورول را به رهبر سیاسی و مذهبی جمهوری اسلامی پیشنهاد می‌کند چرا که بر این باور است سیستم قضائی جمهوری اسلامی در بعضی موارد درست مانند آن کتاب رفتار کرده و برای «شادی رهبر» و خودشیرینی احکامی را صادر می‌کنند.

مازیار بهاری پس از نمایش «گلاب» در ابتدای پرسش و پاسخ با اشاره به مصاحبه اخیر محمدجواد ظریف در برنامه چارلی رُز و انکار وجود زندانیان سیاسی و عقیدتی در ایران گفت: «برخی از دوستان من بر این باورند که نباید در شرایطی که ایران در حال مذاکرات اتمی است به ظریف و تیم مذاکره کننده فشار وارد کنیم. اما توجه داشته باشید که ظریف یک دیپلمات واقعی است، دیپلماتی قدرتمند نه تنها برای جمهوری اسلامی، او می‌تواند دیپلماتی قدرتمند برای ایالات متحده آمریکا و یا حتی اسرائیل باشد، اما او در مورد روزنامه‌نگاران زندانی و کسانی که تنها به جرم داشتن عقیده در زندان هستند دروغ گفت».

بهاری در بخشی دیگر از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه «از یک تغییر آرام اما پایدار در ایران حمایت» می‌کند، گفت: «حمله نظامی به ایران می‌تواند آسیب جدی به وضعیت حقوق بشر و فعالیت‌ها در این حوزه بزند، همان طور که تغییر رژیم امروز نمی‌تواند یک گزینه‌ دموکراتیک را به روی کار آورد. به نظر من مردم ایران هنوز آماده تغییر ناگهانی رژیم نیستند چرا که آنها در برابر خود آلترناتیوی متشکل و مطمئن را نمی‌بینند».

مازیار بهاری با اشاره به اینکه «مخالف رژیم کنونی» است اما تاکید دارد باید به تجربه‌های تاریخی نیز نگاه کرد ادامه داد: «من به تجربه فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی اشاره می‌کنم و به زمانی که گورباچف به قدرت می‌رسد و به نقد استالین می‌پردازد. تا زمانی که رهبران امروزین یک جامعه به نقد رهبران انقلابی نپردازند نشانه‌ای از یک تحول انقلابی در جامعه وجود نخواهد داشت. تکرار می‌کنم که من مخالف رژیم کنونی هستم اما اگر امروز این رژیم سرنگون شود فردا ما شاهد یک دموکراسی مانند کشورهای اسکاندیناوی نخواهیم بود».

سپس بهاری به موضوع روزهای زندان انفرادی خود بازگشت و گفت: «بعضی از اتفاقاتی که آنجا رخ داد بیشتر خنده‌آور بود. در واقع در آن موقعیت که هستی شاید

برخوردی متفاوت داشته باشی اما وقتی از آن فاصله می‌گیری و از دور نگاه می‌کنی به آن لبخند خواهی زد. برای مثال بازجوی من گاه هنگام کتک زدن من اشک می‌ریخت و یا فریاد می‌زد :‌ «آقا، من این کار را برای رضای شما انجام می‌دهم». من او را می‌فهمم و واقعا برایش ناراحت و حتی متاسف هستم. او تمام انرژی و زندگی خود را باید در این سلول‌ها برای گرفتن اعتراف صرف کند حال آنکه می‌توانست یک معلم، یک دندان‌پزشک و یا هر شغل شرافتمند دیگری داشته باشد».

مازیار بهاری در بخشی دیگر از صحبت‌های خود با اشاره به اینکه آن روزها «مدل زندگی‌»‌اش را تغییر داده است گفت: «فکر می‌کنم اگر سال‌ها بعد دخترم [که در زمان بازداشت بهاری هنوز به دنیا نیامده بود] این فیلم را ببینید متوجه شود که دنیا بسیار بزرگ‌تر از دوستان مدرسه‌اش و یا محیط همسایگانش در شمال لندن باشد».

فیلم «گلاب» در نوامبر ۲۰۱۴ اکران عمومی شد.