دولت حجت‌الاسلام حسن روحانی کمتر از دو سال را با اصول‌گرایان و منتقدانش کلنجار رفت و از رسیدگی به بورسیه‌های غیرقانونی گفت که در دولت محمود احمدی‌نژاد به عده‌ای داده شده بود.
کسانی که به گفته مقامات دولت روحانی بدون داشتن صلاحیت علمی لازم و یا در نظر گرفتن قوانین از بورسیه تحصیلی برخوردار شده بودند. در همه این مدت موضوع بورسیه‌های غیرقانونی یکی از چالش‌های دولت یازدهم با اصول‌گرایان بود. روحانی برای پافشاری بر رسیدگی به این موضوع کم هزینه نداد؛ رضا فرجی دانا وزیر پیشین علوم مرداد ماه سال گذشته توسط مجلس شورای اسلامی استیضاح و برکنار شد. یکی از دلایل اصلی استیضاح او موضوع پیگیری بورسیه‌ها بود.
محمد فرهادی وزیر علوم اما چند روز پیش گفت رسیدگی به پرونده بورسیه‌های غیرقانونی به پایان رسیده و از میان ۳ هزار نفری که ابتدا عنوان می‌شد کمک هزینه غیرقانونی دریافت کرده‌اند تنها ۳۶ نفر مشکل دارند.
کیهان لندن در گفت‌وگویی با سجاد ویس‌مرادی از اعضای پیشین دفتر تحکیم وحدت درباره این موضع وزارت علوم و آینده فضای دانشگاهها پرسیده است.
-صحبت‌های محمد فرهادی وزیر علوم و آموزش عالی را مبنی بر اینکه تنها ۳۶ مورد بورسیه غیرقانونی وجود دارد چگونه ارزیابی می‌کنید؟
-سخنان ایشان حرف تازه‌ای نیست. اگر به اطلاعیه‌های وزارت علوم در آبان ماه سال ۹۳ و پس از آن اطلاعیه‌های تکمیلی در اردیبهشت ماه سال جاری نگاه کنیم می‌بینیم که به همین نکته در آن دو اطلاعیه هم اشاره شده است. در اطلاعیه اول به ۳۶ مورد بورسیه غیرقانونی اشاره شده و در اطلاعیه دوم تعداد بورسیه‌های غیرقانونی کمتر از ۴۰ مورد عنوان شده است. با وجود اطلاع‌رسانی خوب وزارت علوم در این زمینه متاسفانه در نهایت ارفاق‌های زیادی صورت گرفت. حالا بسیاری از افرادی که در ابتدا گفته می‌شد به صورت غیرقانونی بورسیه دریافت کرده‌اند اجازه تحصیل دارند و امتیازی که از آنها گرفته شده این است که خودشان باید هزینه تحصیل‌شان را پرداخت کنند. اما مساله اصلی این است که این افراد به صورت غیرقانونی وارد چرخه تحصیل شده‌اند و باید تمام امتیازات آنها لغو می‌شد نه اینکه تنها امتیاز پرداخت هزینه تحصیل آنها برداشته شود. وزارت علوم در این زمینه مماشات زیادی کرد.
– شما اشاره کردید که این رقم ۳۶ مورد که شاید بسیار کمتر از انتظار بود پیش از این هم اعلام شده بود اما تحلیلی وجود دارد که موضع‌گیری اخیر وزارت علوم متاثر از اظهار نظر مستقیم آیت‌الله خامنه‌ای است که حدود یک ماه پیش صورت گرفت. آیا به هر حال پیش از سخنان رهبر جمهوری اسلامی هم روند به همین سو می‌رفت؟
-بله، در هر دو اطلاعیه به صورت آشکار از رقم‌های زیر ۴۰ مورد گفته شده بود. افراد برای اینکه بتوانند از بورسیه تحصیلی استفاده کنند باید سه شرط حداقلی می‌داشتند: یکی شرط سنی و اینکه سن آنها از یک میزانی بیشتر نباشد، دیگری شرط معدل بود که برای کارشناسی حداقل معدل ۱۴ و برای کارشناسی ارشد ۱۶ بود که واقعا رقم بالایی نیست و شرط سوم هم این بود که همزمان با تحصیل مشغول به کار نباشند. نخستین امتیازی که راه را برای این بورسیه‌های غیرقانونی باز کرد آیین‌نامه‌ای بود که در دولت محمود احمدی‌نژاد در وزارت علوم تصویب شد و بر اساس آن افراد المپیادی و یا نخبگان فرهنگی می‌توانستند بدون شرکت در آزمون سراسری از بورسیه‌ها استفاده کنند.
تا اینجای کار ایرادی ندارد اما چند وقت پس از آن بندی به این آیین‌نامه اضافه شد که افرادی که از فعالان برجسته فرهنگی هستند نیز می‌توانند از بورسیه‌های علمی استفاده کنند. اضافه شدن این بند درها را به روی فعالان جریان اصول‌گرا و یا تشکیلات دانشجویی نزدیک به دولت وقت باز کرد. به این ترتیب عده زیادی بدون داشتن شرایط حداقلی به عنوان «نخبه فرهنگی» وارد چرخه آموزشی شدند. البته دو امتیاز دیگر هم به این افراد داده شد: یکی اینکه دوره دکترا را به صورت رایگان تحصیل کنند و دوم پس از پایان تحصیل جذب هیات‌های علمی دانشگاهها شوند. وزارت علوم اعلام کرده است که به جز این ۳۶ نفر بقیه آنها همچنان از حق ادامه تحصیل و ورود به آموزش عالی برخوردار هستند و تنها امتیاز تحصیل رایگان از آنها گرفته شده است.
– و این ۳۶ نفری که به طور کلی از تحصیل محروم شدند چه شرایطی داشتند؟
-اینها افرادی هستند که اطلاعات نادرستی وارد سیستم کرده‌اند. البته کل ماجرا مضحک است. عده‌ای آمده‌اند و اطلاعت درستی وارد سیستم کرده‌اند مثلا معدل آنها زیر ۱۶ یعنی حداقل مجاز بوده و آنها معدل واقعی خود را که کمتر از ۱۶ بوده وارد سیستم کرده‌اند حالا اتفاقی که افتاده این است که این افراد با وجود نداشتن شرایط لازم اما با اراﯬ اطلاعات درست قادر به ادامه تحصیل هستند. اما این ۳۶ نفر مثلا معدل آنها کمتر از ۱۶ بوده اما آمده‌اند معدلی بالای ۱۶ به سیستم اراﯬ کرده‌اند و حالا به عنوان افراد متقلب با آنها برخورد شده و حق ادامه تحصیل ندارند.
-اما فکر می‌کنید چرا آقای خامنه‌ای وارد ماجرا شد و آن هم آنقدر دیر و درست زمانی که موضوع روال خود را طی کرده بود و بسیاری از دریافت‌کنندگان بورسیه‌های غیر قانونی هم توانسته بودند از حق ادامه تحصیل برخوردار شوند؟
– آیت‌الله خامنه‌ای پیش از آن هم به موضوع ورود کرده بود. او همواره در زمینه وضعیت دانشگاهها حساسیت زیادی داشته است. شاید او گاهی مواقع به صورت مستقیم اظهارنظری نمی‌کند اما همیشه از طریق نمایندگان رهبری در دانشگاهها اعمال نفوذ می‌کند. از همان ابتدا که بحث بورسیه‌های غیرقانونی مطرح شد نمایندگان مجلس کارشکنی‌های زیادی کردند. استفاده‌کنندگان از این بورسیه‌ها پیاده‌نظام نمایندگان مجلس و به تعبیری افسران نظامی بودند که در طول ۸ سال دوره ریاست جمهوری قبل وارد دانشگاهها شده بودند و آنها نمی‌خواستند پیاده‌نظام خود را در دانشگاهها از دست بدهند. آقای خامنه‌ای در آن سخنان خود در دیدار با استادان و اعضای هیات‌های علمی دانشگاهها خواست که نشان بدهد سیستم از آنها حمایت می‌کند.
-اما حسن روحانی برای وزارت علوم کم هزینه نداده است؛ یکی از دلایل اصلی استیضاح رضا فرجی‌دانا موضوع بورسیه‌های غیرقانونی و اصرار او بر پیگیری آن بود. چند تن از وزیران پیشنهادی او نتوانستند از مجلس رای بیاورند و در همه این شرایط اصرار او بر پیگیری مساله بورسیه‌ها بود. چرا در نهایت از موضع خود کوتاه آمد؟
-من چندان با لفظ کوتاه آمدن موافق نیستم چرا که معتقدم هنوز وزارت علوم نسبت به وزارتخانه‌های دیگر در مقابل فشارها مقاوم‌تر است. شدت فشار در این مدت به وزارت علوم بسیار سنگین بود. وزارت علوم در یک زمینه‌هایی کوتاهی کرده و در زمینه‌های دیگری هم مقاومت خوبی داشته است. در این موضوع هم به نظر من جایی وسط ماجرا را گرفته تا هم دل نمایندگان را به دست بیاورد و هم تا حدودی اجازه ندهد این افراد بدون پرداخت هزینه ادامه تحصیل بدهند. اگرچه من هم قبول دارم که می‌توانست بهتر عمل کند اما عملکردش به معنای عقب‌نشینی کامل هم نیست.
– به نظر می‌رسد آقای فرهادی به نسبت آقای فرجی دانا همراهی بیشتری با مجلس و اصول‌گرایان نشان داده است. کارنامه او را در این مدت چگونه می‌بینید؟
-به جز چند اظهار نظر محدود موضع‌گیری خاصی از سوی او ندیده‌ایم. اظهار نظرهایی مثل اینکه اجازه برگزاری کنسرت و یا اردوهای مختلط را در دانشگاهها نمی‌دهد. موضع‌گیری‌هایی که کاملا در راستای منویات علایق و سلایق رهبر جمهوری اسلامی است. در مجموع اما فضای دانشگاه‌های کشور نسبت به دو دوره قبلی شرایط بهتری دارد و تشکل‌های دانشجویی توانسته‌‌اند مجوز بگیرند. به نظرم کارنامه آقای فرهادی خاکستری است. این را هم اضافه کنم که حتی کارنامه آقای فرجی‌دانا هم خاکستری بود و ما نمی‌توانیم شرایط حاکم بر دانشگاهها را مثلا با دوره اصلاحات مقایسه کنیم. آقای فرهادی البته نسبت به آقای فرجی دانا محافظه‌کارتر است.
– با این توصیف فضای آینده دانشگاهها را در دو سال باقی‌مانده دولت روحانی چگونه می‌بینید؟
-واقعیت این است که دانشگاه‌های کشور در طول ۸ سال زیر فشار شدید بودند؛ محدودیت‌ها و فشارهایی که تنها از سوی وزارت علوم نبود بلکه قوه قضاییه وزارت اطلاعات هم محدودیت‌های زیادی را بر دانشگاهها اعمال کردند. در آن دوران تقریبا شالوده فعالیت‌های دانشجویی از هم پاشید. فعالان دانشجویی زیادی به زندان رفتند و حبس‌های بلندمدت گرفتند به عنوان مثال بهاره هدایت هنوز در زندان است. در این دوسال دولت آقای روحانی دانشجویان به تشکل‌سازی و بازسازی دوباره روی آورده و اگر به همین روال پیش برود من امیدوارم در دو سال آینده شرایط بهتر هم بشود. این را هم باید در نظر گرفت که معمولا وقتی به زمان برگزاری انتخابات نزدیک می‌شویم فضا هم بازتر می‌شود. ما انتخابات مجلس را در پیش داریم و دو سال بعد هم انتخابات ریاست جمهوری.
– شما به بهتر شدن شرایط امیدوار هستید. اما بسیاری این انتقاد را به آقای روحانی وارد می‌کنند که در مورد دانشگاهها از وعده‌های خود بسیار کوتاه آمد. موضوع بورسیه‌های غیرقانونی به گفته وزیر علوم جمع و جور شد. اجازه برگزاری کنسرت در دانشگاهها داده نشد مشکل بسیاری از دانشجویان ستاره‌دار حل نشده است و مواردی از این دست. دانشجویان گروهی بودند که در انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۲ پشت حسن روحانی ایستادند و از او حمایت کردند. به نظر شما او همچنان از حمایت دانشجویان برخوردار خواهد بود؟
-من هم حرف شما را تایید می‌کنم. عملکرد آقای روحانی با شعارهایی که در زمینه دانشگاهها داد فاصله زیادی دارد. حمایتی هم که از سوی دانشجوها از او شده بود هم الان کاهش پیدا کرده است. اگر آقای روحانی در دو سال باقی‌مانده کاری برای فضای سیاسی داخل کشور از جمله دانشگاهها انجام ندهد در انتخابات ریاست جمهوری دوره بعد کار مشکل‌تری پیش رو خواهد داشت. در این دوره عملکرد روشنی از او نبود و او به شعارهای خوش بسنده کرد. در عین حال فکر می‌کنم دانشجویان هم واقع‌بین هستند و انتظار زیادی از روحانی ندارند.
