رییس ناپلئونی خبرگان رهبری،
آری به خامنه‌ای، نه به مردم

فرصت بعدی میانه‌روها و اعتدالگرایان پس از این شکست، انتخابات ریاست جمهوری سال ۹۶ است تا آزموده را دوباره بیازمایند.

سه شنبه چهارم خردادماه با آغاز پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری، رای‌گیری برای انتخاب هیات رئیسه دوره جدید انجام شد و احمد جنتی دبیر شورای نگهبان و نفر آخر فهرست تهران توانست با فاصله از رقبا و با ۵۱ رای به عنوان رئیس این مجلس انتخاب شود.

رقیبان او ابراهیم امینی و محمود هاشمی شاهرودی بودند که هر کدام ۲۱ و ۱۳ رای کسب کردند.

احمد جنتی در حالی بر صندلی ریاست خبرگان تکیه زد که انتخابات این دوره مجلس با حاشیه‌های فراوانی همراه بود. انتخاب احتمالی رهبر بعدی جمهوری اسلامی، رد صلاحیت برخی چهره‌های شاخص اردوی اصلاح‌طلبان و میانه‌روهای حامی اکبر هاشمی رفسنجانی، شکل گرفتن کارزار «جیم» از طرف مردم و تلاش برای رای نیاوردن «جنتی، یزدی، مصباح» از جمله نکات پراهمیت انتخابات این دوره‌ی مجلس خبرگان بود.

ورود ناپلئونی به خبرگان

کارزار «رای سلبی» تا حدودی موفق عمل کرد و محمد یزدی رئیس پیشین مجلس خبرگان رهبری و محمد تقی مصباح یزدی از روحانیون تندور در فهرست ۱۶ نفره راه‌یافتگان به مجلس از تهران قرار نگرفتند و احمد جنتی نیز به قول معروف «ناپلئونی» و به عنوان نفر آخر تهران خود را به عمارت خبرگان رهبری رساند. این در حالی بود که اکبر هاشمی رفسنجانی به عنوان نفر اول تهران وارد پنجمین دوره مجلس خبرگان رهبری شد.

با وجود موفقیت چشمگیر فهرست مورد حمایت اصلاح‌طلبان و میانه‌روها در حوزه تهران، ترکیب ۸۸ نفره این مجلس اما تغییر چندانی نکرد و کفه ترازو همچنان به نفع اصول‌گرایان تندرو و یاران ولی فقیه سنگین ماند.

در عین حال با وجود آنکه برخی از اصول‌گرایان میانه‌رو در این مجلس تا حدودی به هاشمی رفسنجانی نزدیک هستند اما قابل پیش‌بینی بود که آنها در انتخاب بین تمایل آیت‌الله علی خامنه‌ای رهبر جمهوری اسلامی و رفسنجانی، بر خواسته‌ی رهبر جمهوری اسلامی گردن بنهند.

شاید به این دلایل و آماده نبودن فضا برای ریاست هاشمی رفسنجانی بود که او برای ریاست این مجلس اصلا نامزد نشد. از آنجا که ظاهرا آیت‌الله ابراهیم امینی کاندیدای مورد حمایت او بود، طرفداران وی در حالی تخم‌مرغ‌های خود را در سبد آیت‌الله امینی گذاشتند که امیداور بودند میانه‌روی و نشستن او بین دو صندلی، بتواند به سود وی تمام شود.

ابراهیم امینی با وجود مشی معتدل خود نشان داده است که در زمان ضرورت زبان به اعتراض می‌گشاید. او  زمانی به آیت‌الله خامنه‌ای نسبت به حصر آیت‌الله منتظری اعتراض کرد و پس از رویدادهای خونین سال ۸۸ نیز ساکت ننشست. این هر دو مورد از نگاه رهبر جمهوری اسلامی گناهی نابخشودنی در پرونده فعالیت سیاسی افراد به شمار می‌رود و آنها را از دایره خودی‌های اطراف آیت‌الله خامنه‌ای خارج می‌کند.

در آن سو و در جبهه اصول‌گرایان هرچند که تا یک روز باقی‌مانده به انتخاب ریاست مجلس، خبری از کاندیداتوری احمد جنتی ۹۰ ساله نبود اما رسانه‌های اصول‌گرا و جبهه‌پایداری از ضرورت حضور او نوشتند تا اینکه تکیه جنتی بر صندلی سرخِ ریاست خبرگان نشان داد که تندروها و ذوب‌شدگان در ولایت فقیه همچنان دست بالا را در این مجلس دارند.

هاشمی شاهرودی هم در این میان تنها به نایب رئیسی دوم کفایت کرد.

واکنش رسانه‌ها و مردم

انتخاب احمد جنتی واکنش گسترده رسانه‌ها و مردم در فضای اجتماعی را به دنبال داشت.

از جمله روزنامه اصول‌گرای «وطن امروز» با تیتر «تکرار کنید جنتی» به استقبال این خبر رفت؛ کنایه‌ای به محمد خاتمی و خواسته او از مردم  در آستانه انتخابات مجلس خبرگان و شورای اسلامی که به هر دو فهرست امید رای بدهند.

روزنامه  کیهان تهران نیز با تیتر «خار چشم انگلیس رئیس مجلس خبرگان شد»، خبر این موفقیت در جبهه‌ی خود را پوشش داد.

روزنامه اصلاح‌طلب «قانون» در انعکاس این خبر نوشت: «آخرِ اول». روزنامه آرمان نیز با تیتر «دبیر شورای نگهبان؛ رئیس مجلس خبرگان شد» نارضایتی خود را از تکیه زدن احمد جنتی بر صندلی ریاست خبرگان نشان داد.

در این میان بسیاری از مردم نیز با استفاده از شبکه‌های اجتماعی و هشتگ #جنتی نارضایتی خود را از این انتخاب نشان دادند. از جمله یکی از کاربران توییت کرد: «مردم و رهبر فقط منتظرند ببینن نظر همدیگه چیه تا برعکس عمل کنند.»

یکی دیگر از کاربران نوشت که «میزان تهِ رای مردم است.»

کاربر دیگری در توییتر از بی‌توجهی به خواست مردم و به بازی گرفتن رأی آنان، نتیجه‌ی دیگری گرفت و نوشت: «ریاست جنتی در خبرگان پیام جدی به مردم است که رای ندهید… اما اتفاقا به همین دلیل است که باید جدی‌تر از قبل به هر انتخاباتی فکر کرد!»

پیام انتخابات خبرگان و ریاست آن

آیت‌الله خامنه‌ای بیستم اسفند ماه ۹۴ در دیدار با رئیس و اعضای دوره چهارم مجلس خبرگان، رای نیاوردن محمد یزدی و محمد تقی مصباح یزدی را برای مجلس خبرگان «خسارت» دانست و از آن اظهار تاسف کرد.

حذف دو نفر از مثلت «جیم» بیش از هر چیز نتیجه‌ی اعتراض و تمایل رأی‌دهندگان بود و انتخاب احمد جنتی به ریاست خبرگان نتیجه‌ی اراده رهبر جمهوری اسلامی ایران در برابر تمایل آنها. جنتی کسی که معتمدترین و نزدیکترین فرد در میان اعضای فعلی خبرگان به رهبر است و شاید این انتخاب توانسته باشد «خسارت» مورد اشاره آیت‌الله خامنه‌ای را تا اندازه‌ای جبران کرده باشد.

اما هدف هاشمی رفسنجانی و حامیان او در این دوره، تشکیل مجلس خبرگان معتدلی بود که در مواقع ضرورت بتواند بدون گوش سپردن به بالادست و رهبر تصمیم بگیرد. در مقابل، آیت‌الله خامنه‌ای هم تلاش کرد که کنترل خود را بر خبرگان حفظ کند. حالا مجلسی تشکیل شده که نشان می‌دهد نه تنها ادامه دهنده همان مجلس قبلی است بلکه منسجم‌تر از پیش هم شده است.

دو مساله کلیدی البته در این انسجام نقش بازی کردند: شکست سنگین تندروها در حوزه تهران و موضع‌گیری خامنه‌ای پس از این شکست. جنتی که در انتخابات هیات رئیسه مجلس خبرگان در سال ۸۶ توانسته بود ۳۴ رای کسب کند این بار و با اتحاد شکل گرفته توانست افراد بیشتری را پشت سر خود گرد آورد.

او حالا بر صندلی مجلسی تکیه زده که بر اساس قانون باید بر اعمال رهبر جمهوری اسلامی نظارت کند. جنتی از طرف دیگر به عنوان فقیه شورای نگهبان، حکم انتصاب خود را در آن شورا از رهبر جمهوری اسلامی دریافت کرده است. دو مقامی که در عمل می‌بایست در تعارض با یکدیگر قرار بگیرند: رهبر به عنوان  ولی مطلقه فقیه در برابر مجلس به مثابه نماد اراده‌ی مردم! اما کیست که نداند نهادهای انتخابی در جمهوری اسلامی تفاوت چندانی با ارگان‌های انتصابی ندارند و همگی عملا مجری اوامر ولی فقیه و منتصبان او هستند. برای مردم، احمد جنتی سرسپرده‌ی رهبری است و ریاست او بر مجلس خبرگان که باید بر این رهبری نظارت کند، دهان کجی به رأی‌دهندگان است.

این نکته را هم  نباید از نظر دور داشت که تجربه نشان داده است تاثیرگذاری در «انتخاب» رهبر جمهوری اسلامی و یا تغییرات احتمالی در آن،  لزوما ناشی از کسانی نیست که در کهنسالی بر صندلی ریاست خبرگان تکیه زده‌اند، اما خود این انتخاب، بیانگر اهمیت این جایگاه و تأثیرات آن در معادلات سیاسی و نقش‌آفرینی در بزنگاه‌های تاریخی است. از همین رو نباید انتظار داشت که پایان انتخاب هیات رئیسه مجلس خبرگان، پایان جدال دو جناح حامیان رفسنجانی و میانه‌روها و اصول‌گرایان و تندروها باشد.

آزمون‌های تکراری

رئیس و اعضای مجلس خبرگان جدید، صبح روز پنج‌شنبه ۶ خردادماه برای «تجدید بیعت» به مقبره خمینی بنیانگذار جمهوری اسلامی رفتند اما به گزارش رسانه‌‌ها در این دیدار نه از اکبر هاشمی رفسنجانی منتخب اول تهران خبری بود و نه حسن خمینی نوه آیت‌الله خمینی به استقبال این هیأت رفت. صلاحیت حسن خمینی برای نامزدی در انتخابات مجلس خبرگان پنجم  از سوی شورای نگهبان به ریاست یا دبیری احمد جنتی رد شده بود.

از زاویه دیگر، انتخاب هیات رئیسه خبرگان رهبری نشان داد که گروه‌های معتدل‌تر و میانه‌رو در چارچوب جمهوری اسلامی با وجود برخورداری از پشتوانه مردمی نتوانسته‌اند خللی در قدرت مطلقه آیت‌الله خامنه‌ای ایجاد کنند. حالا آنها اگر واقعا به آنچه ادعا می‌کنند باور نیز دارند، وظیفه سنگین‌تری بر عهده‌شان قرار دارد. از یک سو باید تلاش کنند تا بازی قدرت موجود را به سود خود به هم بزنند و از طرف دیگر مردم را که حاصلی از حضور آنها در سیاست نمی‌بینند، در صحنه نگاه دارند. انتخابات ریاست‌جمهوری سال آینده آزمون تازه این گروه خواهد بود تا یک بار دیگر در چهارچوب رژیمی که به اصلاح آن باور دارند، بخت خود را بیازمایند و بر تجربه‌ی تکراری طرفداران خود و مردم همچنان بیفزایند.

[کیهان لندن شماره ۶۱]