محسن بهزادکریمی (+عکس، ویدیو) شواهد و اسناد موجود حاکی از آن است که رفتار مسئولین قطری برگزارکننده جام جهانی ۲۰۲۲ فوتبال با کارگران مشغول در این پروژه مصداق برده‌داری مدرن است. بیش از ۱۲۰۰ کارگر تا کنون جان خود را در این پروژه از دست داده‌اند و تخمین زده می‌شود بیش از ۴۰۰۰ تن تا برگزاری این مسابقات قربانی این پروژه‌ی جاه‌طلبانه شوند.
ویلیام کویست هافبک تیم ملی فوتبال دانمارک در این‌باره می‌گوید: «این که جان هزار و دویست نفر گرفته شده تا ۱۲ استادیوم مقبول برای این مسابقات ساخته شود هیچ ارتباطی با فوتبال ندارد».
ناصر التهانی از شاهزادگان قطری و رئیس یک موسسه نیکوکاری در کمال خونسردی و بدون توجه به مشکل اصلی و نیاز به رفع آن گفته است: «ما به آسیب دیدگان و خانواده قربانیان این پروژه رسیدگی خواهیم کرد.»
قطر ثروتمندترین کشور جهان است یا بهتر بگوییم مجموعه‌ای از چاههای نفت خانوادگی است. جامعه‌ای که تمامی قوانین‌اش بر پایه شرع اسلام تنظیم شده. در قطر شلاق و سنگسار متداول است و خروج از دین اسلام به قیمت جان شخص تمام می‌شود. مثل بسیاری دیگر از کشورهای خلیج فارس بخشی از فرهنگ بدوی در قطر همچنان به قوت خویش باقی است. از جمله چیزی شبیه برده‌داری که با کمی تغییر ظاهری، در سرشت خود هیچ تفاوتی با برده‌داری در قرن‌های دور ندارد.
در چند سال اخیر در بیشتر اخبار تراز اول دنیای فوتبال و فیفا ردپایی از قطر و شاهزادگان قطری دیده می‌شود. در صدر این اخبار افتضاحات فیفا در سال گذشته و باج و رشوه‌های رد و بدل شده و جنجال‌هایی قرار دارند که بر سر میزبانی جام جهانی قطر رخ داد.
انگار قطر همراه انگلستان مهد فوتبال بوده است که حالا قرار است در سال در ۲۰۲۲ در استادیومهای مرمرینش میزبان جام جهانی باشد! این میزبانی برای قطر چنان جنبه‌ی حیثیت ملی پیدا کرده که همه چیز باید در حد کمال و در شأنِ شامخِ این ثروتمندترین کشور جهان باشد که بدون نفت، هیچ است!
«برده داری مدرن» تعریفی است در خور آنچه در قطر بر کارگران مشغول در پروژه جام جهانی می‌گذرد. شرایط کاری کارگران خارجی در قطر بسیار دشوار و دور از امنیت لازم و ایمنی کافی است. در هر دو روز یک کارگر خارجی در این پروژه کشته می‌شود.
کارگرانی که مشغول بازسازی استادیوم بین‌المللی «الخلیفه» هستند در پنج سال گذشته به همراه دیگر کارگرانی که در ۱۱ پروژه‌ی دیگر و ده‌ها هتل و تأسیسات مربوطه‌ی دیگر مشغول به کار هستند به طور مداوم تحت تبعیض و فشار سیستماتیک قرار دارند. آخرین گزارش از این شرایط غیر انسانی هفته پیش از سوی سازمان عفو بین‌الملل منتشر شد. گزارشی که چهره کریه و پنهان یک واقعه زیبا و دوست داشتنی را برای چندمین بار به نمایش می‌گذارد. اذیت و آزار و شرایط سخت کار و گرمای ۵۰ درجه و سوء استفادههای جسمی بر آمده از کار طاقت فرسا و از همه مهم‌تر عدم امنیت و رعایت شرایط ایمنی. این وضعیت ۳۶ هزار کارگر مشغول به کار در پروژه‌های عظیم جام جهانی فوتبال ۲۰۲۲ در قطر است.
سالیل شیتی رئیس عفو بین‌الملل در این رابطه می‌گوید: «سوء استفاده از کارگران خارجی در این پروژه لکه سیاهی است که بر وجدان دنیای فوتبال باقی خواهد ماند. برای بازیکنان و طرفداران فوتبال استادیوم جایی است که رویاهایشان رقم می‌خورد اما برای این کارگران کابوس مرگ و زندگی است».
با گذشت بیش از پنج سال از آغاز اعتراضات به شرایط کارگران و قولهای مکرر مقامات قطری، شرایط همچنان بدتر می‌شود. فیفا نتوانسته از برگزاری جام جهانی ۲۰۲۲ به دلیل پیکر زخم خورده حقوق بشر جلوگیری کند. استادیوم الخلیفه و دیگر مجموعههای در حال ساخت، یادآور کولوسئوم در روم قدیم است که این بار بردگان پیش از حضور تماشاچیان ولی همچنان برای خوشایند آنان به خاک و خون کشیده می‌شوند.
اردوگاه کار اجباری
سازمان عفو بین‌الملل وضعیت کارگران را در پروژه ورزشی قطر بر اساس مصاحبه با ۱۳۲ کارگر مشغول در پروژه نوسازی ورزشگاه الخلیفه و ۹۹ مصاحبه دیگر با کارگرانی که در فضای سبز اطراف این مجموعه به کار مشغول هستند ترسیم کرده است. مجموعه‌ای که تیم‌هایی چون اورتون، پاریس سن ژرمن، و بایر مونیخ زمستان گذشته در آن تمرین می‌کردند.
تک تک کارگران مصاحبه شده از آزار و اذیت و فشار حاکم بر فضای کار شکایت داشتند:
خوابگاه‌های غیر بهداشتی و پر جمعیت
پرداخت مبلغی نزدیک به ۵ هزار دلار به کار چاق‌کن برای استخدام در کشور خودشان پیش از عزیمت به قطر
حقوقی پایین‌تر از حد معمول و قول و قرار اولیه و گاهی تا نصف قیمت قرارداد
تاخیر در پرداخت حقوق بیش از چند ماه و ایجاد فشار مالی و روحی بر کارگرانی که باید دیون خود را در کشور خود پرداخت کنند
عدم تمدید به موقع اجازه اقامت و خطر دیپورت در صورت دستگیری
ضبط پاسپورت توسط کارفرما و عدم صدور جواز خروج از قطر
تهدید در صورت شکایت از وضعیت کار
سازمان عفو بین‌الملل درباره همه این شکایات اسنادی در اختیار دارد که مصداق کار اجباری و مغایر با اصول اولیه حقوق انسانی هستند.
پس از تحقیقات عفو بین‌الملل در سال گذشته تعدادی از کارگران از مسکن مناسب‌تری برخوردار شدند و پاسپورت‌هایشان به آنها بازگردانده شد اما باقی مشکلات همچنان باقیست.
این همه تصویری کاملا متضاد با شرایط فوتبالیستهایی را به نمایش می‌گذارد که در این استادیومها بازی خواهند کرد. همه آنچه این کارگران می‌خواهند پرداخت به موقع دستمزد، اقامتگاه مناسب، اجازه خروج از کشور در صورت نیاز و رفتار مناسب با کرامت انسانی است.
کارگر در قطر یعنی برده
بر اساس سیستم کفالت که درباره این کارگران اعمال می‌شود آنها اجازه ندارند تغییر شغل بدهند و هم چنین خروج از کشور بدون رضایت و اجازه کارفرما ممکن نیست. این بخش اصلی تهدیدی است که کارگران را تا سر حد مرگ مجبور به کار می‌کند. هرچند گمان می‌رفت بازبینی این قوانین بتواند شرایط را بهتر کند اما حتی با تغییرات ایجاد شده همچنان سیستم کفالت به نفع کارفرما و به شدت به زیان کارگران است.
بعضی از کارگران نپالی حتی بعد از زلزله سال گذشته در نپال، اجازه نیافتند برای مراسم تدفین یا سر زدن به خانواده‌های خود به کشورشان بروند.
یکی از کارگران شرایط کار را به زندان و کار اجباری زیر آفتاب تشبیه می‌کند. یک جوشکار هندی می‌گوید حقوقش را که نگرفته هیچ، از سوی صاحبکار تهدید هم شده است: «صاحبکار فقط به من ناسزا گفت و تهدید کرد اگر باز گلایه کنم هیچ وقت اجازه ترک کشور را به من نخواهد داد. از آن زمان مواظبم گلایه‌ای از شرایط کار و حقوق نداشته باشم. اگر می‌توانستم، یا کارم را عوض می‌کردم یا از قطر می‌رفتم».
از استانداردهای جام جهانی خبری نیست
کمیته اجرایی طرح جام جهانی قطر در سال ۲۰۱۴ قوانین و شرایط استاندارد لازم را برای پیمانکاران منتشر کرد اما هیچگاه اجرا نشد. وقتی دولت قطر رغبتی به اجرای قوانین ندارد و فیفا ناکارآمد عمل می‌کند برگزاری یک جام جهانی به دور از تبعیض و شرایط برده‌داری امکان‌پذیر نخواهد بود.
سازمان عفو بین‌الملل معتقد است: «زمان آن رسیده که فیفا و عفو بین‌الملل و اسپانسورها اقدامی نمایند.
عفو بین‌الملل در یک فراخوان از تمامی اسپانسورهای جام جهانی نظیر آدیداس، کوکا کولا و مک دانلد خواسته تا با فشار لازم فیفا را مجبور کنند تا این معضل را رسما مطرح کرده و در راه احیای آن گام بردارند.
به گفته عفو بین‌الملل، فیفا و جامعه جهانی باید فشار لازم را بر دولت قطر وارد کنند تا تدابیر اصلاحی لازم را پیش از اوج کار ساخت و ساز تأسیسات یعنی میانه سال ۲۰۱۷ اجرا نماید.
پیش پرده فیلم مستند «بازی‌های کثیف» از بنیامین بست ژورنالیست آلمانی:
تدابیر لازم شامل خلع قدرت مطلق از کارفرما و اجازه تغییر شغل به کارگران در صورت نارضایتی، اجازه خروج از قطر در هر زمان بنا به خواست کارگر، بازرسی دقیق بر شرایط مسکن و دستمزد کارگران و مجازاتهای محکم‌تر برای برخورد با کارفرمایان متخلّف است. فیفا بایستی بتواند که خود نظارت مستقل بر روند امور و شرایط در پروژهها جدا از دولت قطر داشته باشد.
با در نظر گرفتن تشنجها و افتضاحات اخیر، فیفا برای باز گشت جایگاه خود هم که شده باید اقدامی نماید و اجازه ندهد که نماد این ورزش در استادیومهایی که خون صدها کارگر- برده در آنها ریخته شده برگزار شود.
مسوولیت فوتبالیست‌ها
استادیوم الخلیفه و مجموعه اطراف آن یکی از قطب‌های پزشکی فوتبال و مراکز تراز اول تمرین برای بزرگترین تیم‌های جهان به شمار می‌رود. بسیاری از بزرگان فوتبال امروز دنیا، کسانی که به عنوان نماد و شخصیت‌های الگو در جوامع مختلف شناخته می‌شوند در این مجموعه به تمرین و مداوا پرداخته‌اند. این ورزشکاران نمی‌توانند و نباید چشم بر این واقعیت تلخ ببندند که در چنین مجموعه‌ای توپ زده و تمرین کرده یا مداوا شده باشند.
این مسوولیت اخلاقی بیش از هر کس بر گردن بزرگان فوتبال جهان و کمپانی‌های معتبری است که آرم و نشانه‌های آنها بیش از پرچم ملی کشورها بر لباس‌های ورزشکاران خودنمایی می‌کند.
از زمانی که قرعه جام جهانی به نام قطر افتاد و کارهای ساختمانی این پروژه آغاز شد تا امروز عفو بین‌الملل بارها گزارش‌ها و اسنادی مبنی بر تبعیض، سوء استفاده و شرایط دشوار برده‌داری در این پروژه را منتشر کرده است اما ظاهرا بدون پشتیبانی ورزشکاران و نهادهای ورزشی و سازمان‌های غیرانتفاعی و سندیکاهای جهانی نمی‌توان بر شرایط سیاه و سخت کارگران ورزشگاه‌های قطر پایان بخشید.
*گوشه‌ای از اسناد مربوط به این شرایط را می‌توانید در گزارش‌های سازمان عفو بین‌الملل دنبال کنید:
۳۱ مارس ۲۰۱۶، ۱ دسامبر ۲۰۱۵، ۲۱ مه ۲۰۱۵، ۱۲ نوامبر ۲۰۱۴ ، ۲۳ آوریل ۲۰۱۴، ۱۷ نوامبر ۲۰۱۳
