حنیف حیدرنژاد – از روز اول اوت ۲۰۱۶ قانون انتگراسیون در آلمان به اجرا گذاشته شد. این قانون نه یک کتاب قانون مستقل و مجزا بلکه مجموعه‌ای است که برخی از قوانین کنونی را اصلاح کرده است. لینک‌های مواد قانونی تغییر داده شده در پایان این مطلب آورده شده‌اند. مهمترین تغییرات از این قرار است:
الف) تغییرات مثبت
- اجازه ویژه دسترسی به دوره‌های آموزش فنی و حرفه‌ای و دریافت کمک‌هزینه دولتی
پناهجویانی که برگه‌ی اقامت انسان‌دوستانه دریافت کرده‌اند، متقاضیان پناهندگی و پناهجویانی که برگه «دولدونگ» دارند (یعنی به آنها یک بار برگه ترک خاک ابلاغ شده اما عملا امکان اخراج آنها به دلیل نداشتن پاس معتبر یا به دلیل داشتن بیماری سخت میسر نبوده ولی سال‌هاست که در آلمان باقی مانده و وجودشان «تحمل» می‌شود)، این دسته امکان دسترسی به دوره‌های آموزش فنی– حرفه‌ای را یافته و می‌توانند از کمک‌هزینه‌های دولتی در طول این دوره برخوردار شوند. این اجازه‌ی ویژه فقط تا پایان سال ۲۰۱۸ اعتبار خواهد داشت.
- تسهیل در گرفتن اجازه اقامت در صورت گذراندن دوره‌ی آموش فنی- حرفه‌ای و اشتغال
اعتبار کارت شناسائی پناهجویانی که با برگه‌ی «دولدونگ» مشغول گذراندن یک دوره آموزش فنی- حرفه‌ای هستند به جای شش ماه، تا پایان دوره آموزشی صادر خواهد شد. پس از پایان دوره آموزشی و در صورت اشتغال، این افراد می‌توانند حتی اجازه اقامت دو ساله دریافت کنند.
- لغو مشروط «حق تقدم» برای دریافت اجازه کار
شرط حق تقدم برای دریافت اجازه کار برای پناهجویان و آن دسته که برگه «دولدونگ» دارند برای مدت سه سال لغو می‌شود. مطابق اصل حق تقدم، ارجحیتِ اشتغال با آلمانی‌ها، شهروندان اروپائی و افرادی است که در آلمان اقامت دارند. اینک این محدودیت برای مدت سه سال برای شهرها و مناطقی که میزان بیکاری در آنجا از متوسط بیکاری کل کشور کمتر باشد، برداشته شده است. اداره کار در آلمان هر ماه میزان بیکاری را در سطح سراسری و محلی اعلام می کند. پیش از این اصلاح قانونی، حق تقدم بعد از ۱۵ ماه لغو می‌شد.
ب) تغییرات سختگیرانه
- محدودیت انتخاب محل زندگی
پناهجویانی که در مرحله اعلام درخواست پناهندگی از طرف اداره‌های دولتی به شهری فرستاده شده و محل زندگی آنها مشخص شده است، پس از دریافت قبولی پناهندگی صرف نظر از اینکه چه نوع قبولی دریافت کرده باشند، برای مدت سه سال موظف به ادامه زندگی در همان شهر بوده و نمی‌توانند شهر محل زندگی خود را تغییر دهند و محل زندگی تنها در موارد زیر امکان‌پذیر خواهد بود: پیوستن به همسر یا شریک زندگی، پیوستن به فرزند زیر هجده سال، در صورت اشتغال و داشتن قرارداد کاری که حداقل ۱۵ ساعت در هفته بوده و میزان درآمد ماهیانه‌ی آن از میزان مقرری دولتی برای بیکاران کمتر نباشد. همچنین در صورت شروع یک دوره آموزش فنی و حرفه‌ای و تحصیل در دانشگاه می‌توان شهر محل زندگی را تغییر داد.
مطابق تغییرات پیش‌بینی شده، در صورتی که فردی این محدودیت را نپذیرفته و شهرش را تغییر دهد، کمک‌های دولتی دریافت نکرده و جریمه نقدی نیز خواهد شد.
این قانون همه پناهندگانی را شامل می‌شود که از ژانویه ۲۰۱۶ به بعد درخواست پناهندگی‌شان قبول شده است.
- سخت‌تر شدن دریافت اقامت نامحدود
تا قبل از این به قبول‌شدگان پناهندگی بر اساس ماده ۱۶آ قانون اساسی و قبول‌شدگان تحت حمایت کنوانسیون ژنو بر اساس بند یک ماده ۶۰ قانون اقامت، سه سال بعد از دریافت قبولی پناهندگی، اقامت نامحدود تعلق می‌گرفت. برای دریافت اقامت نامحدود اشتغال و داشتن درآمد مستقل از کمک‌های دولنی نیز لازم نبود. اینک و در تغییرات جدید اولا: نه بعد از سه سال، بلکه بعد از پنج سال می‌توان درخواست اقامت نامحدود کرد و ثانیا: برای دریافت اقامت نامحدود، اشتغال و داشتن درآمد و وابسته نبودن به کمک‌های دولتی لازم است.
- تقبل هزینه‌های مهمان دعوت شده به مدت پنج سال
فردی که با دعوت‌نامه و دریافت ویزا وارد آلمان شده و درخواست پناهندگی دهد، دعوت‌کننده آن فرد مسوولیت تقبل و پرداخت تمام هزینه‌های آن فرد را بر عهده دارد. این هزینه‌ها شامل پول توجیبی، هزینه مسکن و هزینه‌های درمان و پزشکی است. حتی اگر فرد متقاضی پناهندگی، درخواست پناهندگی‌اش قبول شود، باز هم تعهد پرداخت هزینه‌ها برای دعوت‌کننده تا پایان پنج سال به قوت خود باقی خواهد ماند.
- محدودیت یا کاهش کمک‌های تامین اجتماعی به پناهجویان در موارد خاص
پناهجویان بالای ۱۸ سالِ تحت پوشش کمک‌های تامین اجتماعیِ خاص پناهجویان که قادر به کار بوده و مانع پزشکی برای کار ندارند، موظفند انجام کارهای ساده خدماتی (معروف به کار یک یوروئی) را که اداره‌های مسئول برای آنها تعیین می‌کنند بپذیرند وگرنه کمک‌های ماهیانه آنها قطع خواهد شد.
بررسی و نقد
در علوم اجتماعی به ویژه در حوزه امور مهاجرین و پناهندگان، «انتگراسیون» به معنای پیوند خوردن، منطبق شدن و جا افتادن در جامعه و کشور جدید است. انتگراسیون یک پروسه‌ی درازمدت است که سه رکن مهم دارد:
– حکومت که وظیفه آن از جمله ایجاد چهارچوب و زمینه‌های قانونی و اداری و اجرائی، تامین بودجه، برنامه‌ریزی و تجزیه و تحلیل داده‌ها، پیش‌بینی و برآوردها و تنظیم یک طرح و استراتژی برای انجام «انتگراسیون» است.
– جامعه که باید پذیرای افراد تازه‌وارد بوده و زمینه‌های روانی لازم برای برقرای ارتباط و رفت و آمد را ایجاد کرده و به دور از پیش‌داوری و با احترام با فرد تازه‌وارد برخورد کند، به فرد تازه‌وارد برای دست شستن از هویتش فشار وارد نکرده و انتظار نداشته باشد که همه مشکلات فرد تازه‌وارد با جامعه یا جامعه با فرد تازه‌وارد یک شبه و در کوتاه‌مدت به خوبی و خوشی حل و فصل شود.
– فرد تازه‌وارد که باید بخواهد و تلاش کند تا هرچه سریع‌تر با کشور و جامعه جدید پیوند بخورد. با زبان و فرهنگ آن آشنا شده و به قانون و ارزش‌هایی که پیش از آمدن او در آن جامعه شکل گرفته احترام بگذارد، به طور فعال برای یادگیری زبان و ارتباط با جامعه میزبان تلاش کند و نیز تلاش نماید تا هرچه سریع‌تر وارد بازار کار شده و مستقل از کمک‌های دولتی زندگی‌اش را بچرخاند.
پروسه انتگراسیون باید «حس تعلق» در همه عوامل و بازیگرانی را که در بالا به آن اشاره شد تقویت کند. این‌گونه است که می‌توان با وجود گوناگونی و تفاوت، با هم زندگی کرد و با همدیگر پیشرفت، رفاه، امنیت، زندگی مسالمت‌آمیز و موفقیت‌های بیشتر را برای کل جامعه رقم زد. تقویت حس تعلق، حس سرنوشت مشترک را در همه‌ی طرفین تقویت کرده و حس بیگانگی و غریبگی آنها با هم یا نسبت به هم را کم و کمتر می‌کند.
جامعه آلمان سال‌هاست که از مشکل انتگراسیون بخشی از خارجیان و پناهجویان رنج می‌برد. بخشی از تازه‌واردین و پناهجویان نیز به دلیل نبود ساختارهای لازم و با وجود آمادگی و تلاش برای پیوند خوردن با جامعه نتوانسته‌اند آن‌گونه که می‌خواهند خود را به جامعه پیوند بزنند. آنها عملا درجا زده و نتوانسته‌اند موفقیتی داشته باشند. بخشی از آنها حتی در موارد بسیار سرخورده و ناامید شده‌اند. این وضعیت دست نیروهای راست افراطی و پوپولیست را برای حمله به خارجیان و پناهجویان بسیار باز کرده است. نظرسنجی‌ها نیز نشان از جذب آرای بیشتری توسط این نیروها دارد. با در نظر گرفتن انتخابات ایالتی و به وِیژه انتخابات سراسری پارلمان آلمان در اوت سال ۲۰۱۷، امکان قوی‌تر شدن این نیروها وجود دارد. حتی با برآوردهای فعلی، ورود آنها به پارلمان سراسری دور از انتظار نیست.
قوانین اصلاحی انتگراسیون مشکلات تاکنونی را حل نمی‌کند زیرا نه یک طرح و بافت جامع و دوراندیشانه، بلکه تغییرات سرهم‌بندی شده‌ای است که تنها با اهداف کوتاه‌مدت تنظیم شده است. روح این اصلاحات بر پایه‌ی به خدمت گرفتن نیروی کار ارزان و تسهیل ورود این نیروها به بازار کار از یک سو، و اقدامات تنبیهی و سختگیرانه از سوی دیگر استوار شده است. یک هدف این تغییرات جلوگیری از ورود پناهجویان بیشتر به آلمان، محدودیت جابجائی پناهجویان و کم کردن جاذبه‌ی آلمان برای پناهجویانی است که بیرون از مرزهای اروپا منتظر فرصت نشسته تا خود را به کشورهای اروپائی برسانند. هدف دیگر، جلب رای‌دهندگان محافظه کار و راست میانه است تا از آن طریق از گرایش آنها به سوی احزاب راست پوپولیست، و حزب جدید «آلترناتیو برای آلمان» ( آ اِف دِ) جلوگیری شود.
حنیف حیدرنژاد مددکار اجتماعی، مشاور در امور پناهندگی و مهاجرین در آلمان است.
*منبع: پرو آزول
*مطالب تکمیلی:
تصویب پیش نویس قانون «انتگراسیون» توسط دولت آلمان
انتگراسیون چیست، شرایط و الزامات آن/ پاورپوینت آموزشی
