میگویند آمارهای چندان دقیقی وجود ندارد اما هنوز هستند دخترانی که به دلیل نبود فضای آموزشی و امکانات برای رفت و آمد میان روستاها و سنتهای ناصواب در مناطق محروم از تحصیل باز میمانند.
کمتر از یک هفته دیگر میلیونها دانشآموز در حالی راهی مدرسهها میشوند که همچنان عدهای از این قافله جا ماندهاند، دخترانی که در میان آمار کم سوادان کشور به فراموشی سپرده شدهاند و برای فراموش شدنشان دلایل زیادی میتوان پیدا کرد.
احد رستمی مدیرکل دفتر مطالعات رفاه اجتماعی وزارت تعاون از جمعآوری اطلاعات هزار کودک بازمانده از تحصیل در سامانه رفاه ایرانیان خبر داده است. او گفت: استانها در حال جمعآوری اطلاعات مربوط به کودکان بازمانده از تحصیل هستند و این برنامه را مشروط کردیم و هفته گذشته اعلام شد خانوادههائی که کودک خود را از تحصیل بازبدارند یارانهشان قطع خواهد شد.
در همین حال مدیرکل دفتر امور زنان وزارت آموزش و پرورش در مورد دختران بازمانده از تحصیل از آمار بالای این دختران در خوزستان و چند استان دیگر خبر داده است.
اظهارات و آمارهای ضد و نقیض در مورد این مسأله زیاد است، خصوصا در رسانههای خوزستان کمتر در این مورد خبری منتشر میشود. فعالان فرهنگی در اهواز معتقدند طبق آمارهای غیررسمی بخشهای مختلفی از جمله بخش اسماعیلیه اهواز بیشترین آمار دختران بازمانده از تحصیل را دارد. صحبتهای اخیر مدیرکل دفتر امور زنان وزارت آموزش و پرورش، آمارهای سازمانهای جهانی خودداری مسئولان آموزش و پرورش در ارائه آمار دختران بازمانده از تحصیل و…. خبر از وجود چالشی در این زمینه میدهد.
به تازگی «فاضل خمیسی» رئیس اداره آموزش و پرورش ناحیه چهار در نشستی در دفتر یکی از نمایندگان مجلس گفت: در بعضی مناطق ایران از بین هر چهار دختر یک دختر موفق به رسیدن به دیپلم میشود.
جوادکاظم نسبالباجی نماینده مردم اهواز در مجلس شورای اسلامی هم گفته: دختران در برخی مناطق استان خوزستان به خاطر نداشتن مدرسه راهنمائی و ممنوعیت رفتن به نقاط دیگر برای تحصیل گریه میکنند.
ناظران، دلایل مختلفی را علت «بازماندن از تحصیل» دختران میدانند. برخی مشکلات اقتصادی را بهانه میکنند و بعضی نبود فضای آموزشی و امکانات برای رفت و آمد دخترها بین روستاها و عدهای هم بافت سنتی جامعه را از عوامل بازدارنده تحصیل دختران میدانند. دختران بازمانده از تحصیل نیز دلایل متفاوتی برای محرومیتشان از درس و مدرسه مطرح میکنند.
«زهرا» یکی از دختران روستائی در بخش شاوور شهرستان شوش است. شاوور پر تراکمترین تعداد روستاهای کشور را دارد در فصل سرما و گرما برای دختران بدون سرویسهای ایاب و ذهاب مشکل است. در کنار کمبود امکانات و…. اما بافت سنتی یکی از عوامل پیشرفت نکردن دختران در تحصیل شده است.
زهرا تیزهوش است و علاقه بسیاری به درس خواندن دارد، تا پایان دوره راهنمائی را با معدل بالا قبول میشود و نوبت به ثبتنام در دبیرستان میرسد. از آنجائی که روستائی که زهرا در آن زندگی میکند دبیرستان یا هنرستان ندارد مجبور میشود برای ادامه تحصیل در هنرستان شهر شاوور ثبت نام کند اما پدرش راضی به ادامه تحصیل او نمیشود.
پدر زهرا میگوید مسیر طولانی و تردد برای دختر جوان خطرناک است. زهرا زیر بار نمیرود و روزانه لباسهای مدرسه را از بالای دیوار به خانه بغلی که منزل عمویش است میاندازد و از آنجا لباس میپوشد و بیخبر به شاوور میرود تا درسش را ادامه دهد. سرانجام زهرا با غیبتهای یک روز در میان تا مرحله دیپلم پیش میرود، در نهایت پا به سن ازدواج میگذارد و این یعنی ایستگاه آخر تحصیل. حالا زهرا یک بچه دارد و میگوید «حسرت دانشگاه به دلم مانده است».
مشکل زهرا تنها یکی از دلایل بازمانده دختران از تحصیل است. آن سوتر، در بخش اسماعیلیه اهواز اما دختران از کمبود فضای آموزشی ناله میکنند. آنها میگویند بسیاری از روستاهای ما، مدرسه مقطع راهنمائی ندارد. مدرسههای موجود نیز به شدت فرسوده هستند.
امیر باوی رئیس شورای روستای اسماعیلیه در بخش سویسه از توابع اهواز دلیل اصلی بازماندن دختران از تحصیل را کمبود فضای آموزشی میداند. او میگوید: دختران اینجا به زور تا کلاس پنجم میرسند. بسیاری از روستاها مدرسه راهنمائی ندارند، پسر و دختر هم در کلاسها مختلط هستند و بسیاری راضی نمیشوند دخترانشان در کنار پسران درس بخوانند. وضعیت ما به جای بهبود بدتر هم شده است. یک سال است که پیش دبستانی را منحل کردیم و خیلی از معلمها به این بخش نمیآیند و مایل به تدریس در اینجا نیستند.
باوی میگوید: کودکان ما تنها تا کلاس پنجم میتوانند درس بخوانند و برای دورههای بالاتر هزینههای ایاب و ذهاب بسیار بالا است. همین امسال ۱۵ خانواده از روستای اسماعیلیه به اهواز و دیگر شهرها نقل مکان کردند تا بچههایشان در سال ششم ابتدائی تحصیل کنند.
او یادآور میشود که: کودکان ما تنها تا کلاس پنجم میتوانند درس بخوانند و برای مقاطع بالاتر هزینههای ایاب و ذهاب بسیار بالا است.
رئیس شورای روستای اسماعیلیه توضیح میدهد: اگر نگاه سنتی غالب است پس چرا این خانوادهها خودشان را به آب و آتش میزنند تا کودکشان درس بخوانند؟ حتی برخی دانشآموزان مجبورند در طول هفته در خانه اقوام خود در روستا یا شهرهائی که دورههای بالاتر وجود دارد بمانند. من شخصا در منزل اقواممان درسم را به پایان رساندم. به گفته باوی امکانات آموزشی اصلا در حد مطلوب نیست ما سه روستا در بخش سویسه به نامهای اسماعیلیه یک تا سه داریم که بیش از هزار خانوار در آنها ساکن هستند و فقط یک مدرسه دارند. در چنین شرایطی چه انگیزهای را برای دانشآموز و حتی برای معلم از بین میبرد.
در اسماعیلیه خانوادههائی را سراغ دارم که چهار پسر دارد و هزینه سرویس رفت و برگشتشان بیش از یک میلیون تومان در ماه میشود. بخش سویسه وضعیت بدتری نسبت به بخش اسماعیلیه دارد. نگاههای سنتی به تحصیل رنگ باخته و مردم آگاهتر شدهاند. از اسماعیلیه تا اول کوت عبدالله ۴۲ کیلومتر فاصله است، چه کسی قبول میکند دختر ۱۳ ساله بدون سرویس این مسیر را بپیماید.
امامقلی صادقی عضو شورای اسلامی بخش چلو به جمعیتی بیش از ۱۵ هزار نفر در شهرستان اندیکا نیز معتقد است در این بخش دبیرستان و مدرسه راهنمائی دخترانه وجود ندارد و این مشکل باعث ترک تحصیل دانشآموزان دختر شده است. مختلط بودن مدارس راهنمائی و نبود دبیرستان دخترانه در این بخش و فاصله روستاها با مرکز شهرستان هر سال باعث ترک تحصیل تعدادی از دانشآموزان دختر میشود. بارها این مشکل به مسئولان مربوطه گزارش شده اما متأسفانه چارهای اساسی برای حل این معضل اندیشیده نشده است. مدرسه راهنمائی مختلط با بافت اجتماعی منطقه سازگار نیست و انتظار داریم مسئولان با در نظر گرفتن حساسیتها پیگیر حل مشکلات باشند.
دهیار بخش مرکزی چلو نیز در این باره توضیح میدهد: وضعیت برخی مدارس این بخش نابسامان است و دانشآموزان در مدارس کپری سال تحصیلی گذشته، واحد آموزش عشایر آلایکا ساختمانی را برای تحصیل دانشآموزان دختر در این بخش تعیین کرد که به دلیل وضعیت نامساعد آن، اولیا راضی به تحصیل دانشآموزان خود در این فضا نشدند.
روستاها در این بخش پراکنده هستند و دانشآموزان دختر در این منطقه به حد نصاب نمیرسند که مدرسه دخترانه داشته باشند. سال ۱۳۹۰ مدرسه راهنمائی دخترانه در مرکز بخش دایر شد اما به دلیل نبود همکاری و استقبال نکردن خانوادهها یک سال بیشتر دوام نداشت.
تعداد دختران بازمانده از تحصیل ۲ برابر پسران
لیلی نظرپور کارشناس و مسئول امور بانوان اداره کل آموزش و پرورش استان میگوید: دلایل مختلفی برای بازماندن دختران از تحصیل وجود دارد و متأسفانه آمار دختران بازمانده از تحصیل دو برابر پسرها است.
وی میگوید: دختران بنا به دلایل مختلف از جمله مشکلات اقتصادی، کمبود فضاهای آموزشی، مشکلات اجتماعی، زندگی در مناطق صعبالعبور و…. از درس خواندن محروم میشوند. سال گذشته تفاهم نامه بین خانم ملاوردی معاون امور زنان ریاست جمهوری و وزارت آموزش و پرورش در مورد جلب دختران بازمانده از تحصیل در دوره ابتدائی بسته شد و ما توانستیم ۲۲۲ دختر را در مقطع دبستان جذب کنیم این طرح را در شهرهای حمیدیه، ماهشهر، رامشیر، سوسنگرد، بستان و شادگان اجرا کردیم برای برخی دانشآموزان نیازمند نیز لوازمالتحریر و پوشاک خریدیم. وظیفه امور بانوان نظارت است و امسال سعی میکنیم فرهنگسازی کنیم که مسئولان به این موضوع حساسیت بیشتر نشان دهند.
نظرپور میگوید: آمار دقیقی از بازماندگان از تحصیل ندارم، برای موفقیت در جذب این افراد باید سازمانها ما را یاری کنند، شهرداری و کمیته امداد نقش مهمی در این فرایند میتوانند داشته باشند. شهرداری و کمیته امداد و…. باید کمک کنند تا دانشآموز بازمانده از تحصیل را بتوانیم جذب کنیم و به درس برگردند باید برای اولیا فرهنگسازی شود حتی مدیران مدارس نیز در این زمینه باید وارد عمل شوند.