اعلام تصمیم تدوین طرح ایجاد «منطقه امن» در سوریه که با صدور فرمان اجرایی از سوی دونالد ترامپ رییس جمهوری تازه‌ی آمریکا صورت گرفت، نقطه آغاز تحول با اهمیتی است که ضمن دگرگون ساختن سیاست خارجی واشنگتن، می‌تواند به تغییرات ساختاری در جغرافیای سیاسی منطقه منجر شود.
مطابق فرمان اجرایی ترامپ، ماتیس وزیر دفاع و تیلرسن (نامزد) پست وزیر خارجه مامور شده‌اند طی ۹۰ روز آینده طرحی جامع به منظور ایجاد منطقه امن برای پناهندگان سوری در درون آن کشور تهیه کنند.
دولت اوباما که نیروهای آمریکایی مستقر در عراق و افغانستان را به حداقل ممکن کاهش داد، با فکر ایجاد منطقه امن در سوریه روی موافق نداشت. با این حال از سال ۲۰۱۳ (دو سال پس از آغاز جنگ داخلی) تا کنون، با تصویب کنگره، آمریکا سالانه یک میلیارد دلار به منظور تجهیز و تعلیم نیروی‌های مخالف اسد در سوریه هزینه کرده است.
بخشی از اعتبار تامین‌شده به مصرف ارسال تجهیزات از طریق ترکیه و اردن، همچنین انجام پرواز‌های نظامی از مبدا اروپای شرقی به سوریه می‌رسد و برخی دیگر، هزینه آموزش گروه‌های مخالف اسد، از جمله کردها، «ارتش آزاد سوریه»، و «ارتش مجاهدین اسلامی» در آن کشور می‌شود.
عملیات نظامی محدود آمریکا در سوریه که با هدایت سازمان اطلاعات مرکزی ( سیا) صورت می‌گیرد، شامل آموزش و تجهیز حدود ۵۰۰۰ نیروهای محلی مخالف اسد، توسط ۴۰۰ نظامی آمریکایی در خاک سوریه و مناطق نزدیک به دو کشور ترکیه و اردن است.
در صورت اجرایی شدن طرح ایجاد منطقه امن برای پناهندگان سوری، ایجاد منطقه ممنوعه پرواز یک ضرورت اجتناب ناپذیر خواهد بود.
برآوردهای اولیه حاکی از نیاز به اعزام تا ۳۰ هزار نیروی نظامی برای دفاع از مناطق امن برای پناهجویان و آوارگان سوری است، اگر چه مفهوم تامین این نیاز اعزام ۳۰ هزار سرباز آمریکایی به داخل خاک سوریه نیست، چنانکه می‌توان برای تشکیل نیروهای پاسدار مناطق امن، از کشورهای عضو ائتلاف علیه اسد (از جمله عربستان سعودی که پیشتر در این مورد اعلام آمادگی کرده است) برای مشارکت دعوت کرد.
واکنش تند ایران
برخلاف سیاست خارجی ترکیه، عربستان، اردن و اسرائیل که از حضور نظامی آمریکا در سوریه استقبال میکنند، جمهوری اسلامی با هر نوع درگیری نظامی و امنیتی آمریکا در منطقه مخالف است.
مخالفت جمهوری اسلامی با حضور نظامی آمریکا در منطقه پس از پایان کار دولت اوباما، شدت بیشتری گرفته و با حساسیت‌های امنیتی توام شده است.
مخالفت وزیر خارجه جمهوری اسلامی با دعوت از آمریکا برای شرکت در کنفرانس آتش‌بس سوریه در آستانه، پایتخت قزاقستان، می‌تواند به عنوان نماد خصومت حکومت مذهبی ایران با دولت تازه‌ی آمریکا تعبیر شده و ادامه مناسبات کاری تهران با واشنگتن را، حتی در محدوده اجرای توافق اتمی، دشوارتر از پیش سازد.
نگرانی‌های تهران از یک‌سو متوجه توافق‌های سیاسی مستقیم بین پوتین و ترامپ و بازی خوردن از رهبران کرملین در تکرار تاریخی تصمیم مسکو است که در سال ۲۰۰۹ در قبال توقف اجرای طرح استقرار سامانه دفاع موشکی آمریکا در جمهوری‌های چک و لهستان به خودداری روسیه از تحویل سامانه دفاع موشکی اس ۳۰۰ به ایران منجر شد، و از سوی دیگر نتایج تحولات منطقه‌ای که بعد از روی کار آمدن دولت ترامپ با سرعت آغاز شده است.
هزینه‌های بر باد رفته
بر پایه برآوردی محافظه‌کارانه، از سال ۲۰۱۱ که جنگ داخلی سوریه آغاز شده، تا کنون جمهوری اسلامی در آن کشور ۱۵ میلیارد دلار هزینه نقدی و بیش از هزار کشته (مطابق آمار بنیاد شهید) و هزاران زخمی تحمل کرده است.
نیروهای قدس سپاه از زمان آغاز جنگ، در شهرک زبدانی، جنوب غربی سوریه، بین مرز لبنان و شهر دمشق، با در اختیار گرفتن تاسیسات و بناهای متعدد نوعی استقرار پادگانی، اداری، مسکونی را ترتیب داده‌اند.
در صورت کنار گذاشتن دولت اسد، روسیه می‌تواند همچنان پایگاه دریایی در بندر طرطوس را تا سال ۲۰۲۴ میلادی و یا حتی بیشتر، حفظ کرده و به حضور نظامی در مدیترانه ادامه دهد، اما، پس از حذف محتمل اسد از قدرت، جمهوری اسلامی مجبور به ترک سوریه و بی حاصل دیدن تمام هزینه‌های مالی و سیاسی حضور در آن کشور خواهد بود.
در صورت بازگشت از سوریه با دست‌های تهی، نفرات صف سپاه و نیروهای قدس از فرماندهان نظامی و رهبران حکومت مذهبی خواستار توضیح ضرورت شرکت در یک جنگ محاسبه نشده خارجی و توجیه منطق تحمل هزاران کشته و زخمی می‌شوند.
مسئله با اهمیت‌تر و کمتر مطرح شده در جمهوری اسلامی نا آشنایی رهبران آن با نارضایتی پنهان در صفوف سپاه پاسداران، و میزان پشتیبانی سپاهیان جوان‌تر از فرماندهان و عملکرد رهبران حکومتی است که تمام تخم مرغ‌های ماندگاری خود را در سبد حمایت آنها نهاده است!
جمهوری اسلامی در گرماگرم مذاکرات اتمی، یک‌بار تحت فشار روسیه به امضای نقشه راه صلح در سوریه بر اساس توافق سال ۲۰۱۲ ژنو تن داد. طی دیدار روز ۲۳ نوامبر سال ۲۰۱۵ ولادیمیر پوتین از تهران و ملاقات او با علی خامنه‌ای، جمهوری اسلامی رضایت داد مواضع خود را در قبال سوریه با مسکو همسو سازد.
روز نخست برگزاری کنفرانس آستانه، که با وجود مخالفت تهران، میزبان با توصیه روسیه از آمریکا برای شرکت در آن دعوت کرد و سفیر آمریکا نیز در آن به عنوان ناظر شرکت جست، شنیده شد که مذاکرات جامع برای قراری صلح و انتقال قدرت در سوریه با برگزاری کنفرانس «ژنو۳» روز ۸ فوریه دنبال خواهد شد، که به نوبه خود شائبه توافق روسیه و آمریکا و دور زدن جمهوری اسلامی را تقویت می‌کند.
به دلیل پرهیز از تبعات سنگین به حاشیه رانده شدن در سوریه و یا اجبار خروج بی صدا از آن کشور، این‌بار به نظر نمی‌رسد، حتی در صورت اعمال فشار از سوی روس‌ها، جمهوری اسلامی به طرح تجدید مذاکرات صلح با رهبری مشترک آمریکا– روسیه و ایجاد منطقه امن و استقرار منطقه ممنوع پرواز توسط آمریکا رضایت دهد.
موضع محتاطانه روسیه
سال گذشته بعد از جاری شدن سیل مهاجران مسلمان به اروپا موضوع ایجاد مناطق امن برای پناهندگان در سوریه مطرح شد و روسیه اعلام داشت که موضوع را مورد مطالعه قرار می‌دهد.
در آن زمان امکان تشکیل دولت ترامپ در واشنگتن بسیار بعید به نظر می‌رسید و انتظار می‌رفت هیلاری کلینتون، بعد از اوباما، سیاست خارجی او را بدون تغییرات عمده ادامه دهد.
طی نخستین واکنش به اعلام روز ۲۵ ژانویه ترامپ دایر بر ایجاد منطقه امن در سوریه، دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین روز بعد اعلام داشت: «شرکای آمریکایی ما در این مورد با روسیه مشورت نکرده‌اند و این یک تصمیم یک‌جانبه و مستقل از ما است.»
در مجموع، حضور فعال نظامی آمریکا در سوریه مورد علاقه کامل روسیه نیست چرا که در غیبت آمریکا و از راه پرکردن خلاء قدرت ناشی از آن طی یک‌سال گذشته، عملا به بازیگر شماره یک نظامی و سیاسی در خاورمیانه تبدیل شده است.
در عین حال روسیه دارای منافع گسترده در رابطه با آمریکا، مسئله اوکراین، ضمیمه ساختن شبه‌جزیره کریمه و اداره مرزهای مشترک با اوکراین است.
توسعه همکاری‌های سیاسی با آمریکا در سوریه ضمن کاستن هزینه‌های روسیه، زمینه ورود دیگر بازیگران منطقه‌ای مانند عربستان را به صحنه فراهم می‌سازد.
ترکیه که با سوریه دارای مرزهای مشترک و به دلیل حضور کردها در دو سوی مناطق مرزی، نسبت به موضوع برقراری صلح درآن کشور دارای ملاحظات خاص امنیت ملی است، موافق با فعال‌تر شدن نقش آمریکا و قطع حضور نظامی جمهوری اسلامی در دمشق و حلب است.
در این رابطه، روس‌ها به مواضع آنکارا خود را بسیار نزدیک‌تر می‌بینند، تا تهران. الگویی که در تعریف موقعیت سوریه در قبال اسرائیل و سیاست خارجی آن کشور نیز قابل استفاده به نظر می‌رسد.
روسیه که نمایندگان جمهوری اسلامی را در کنفرانس آستانه با انتشار پیش نویس قانون اساسی تازه برای سوریه شگفت‌زده ساخت، با انجام توافق دیگری بر سر برگزاری کنفرانس «ژنو ۳»، که قرار است پیش از پایان مهلت نود روزه تدوین طرح منطقه امن توسط آمریکا برگزار شود، می‌تواند ضمن شگفت‌زدگی بیشتر رفقای جمهوری اسلامی، تهران را بار دیگر وجه‌المصالحه بازی بزرگ با ایالات متحده قرار دهد.
معرفی پیش‌نویس قانون اساسی تازه برای سوریه توسط روسیه، انتشار خبر امکان بر سر برگزاری کنفرانس «ژنو ۳» در ۸ نوامبر، و اعلام طرح دونالد ترامپ برای ایجاد منطقه امن در سوریه تحولاتی نیست که همزمانی آنها را بتوان تصادفی تلقی کرد.
رضا تقی‌زاده
این کامنت گذاران خوشمزه و عصبانی فقط علیه عده ای از این عمله نظام لجن پراکنی میکنند اما مثلا وقتی صحبت از رهنورد و موسوی و بهزاد نبوی و مارکسیست های اسلامی – روسی دیگر که مثل همین خمینی و مطهری و تائب و مصباح و رفسنجانی و خاتمی و خامنه ای و علی لاریجانی و روحانی و احمدی نژاد هستند و در جنایات آنها شریک و یا وقتی خبر مربوط به حامی ملاها یعنی روسیه و کوبا و ونزوئلا و مارکسیست های روسی پیش باشد ، این کامنت گذاران خواب هستند و خرناس میکشند
آقا مملکت اشغال روسیه است . چه انتظاری دارید ؟