نمایش اعتراضی: آثار هنرمندان ایرانی، عراقی، سودانی در موزه هنرهای مدرن نیویورک به جای پیکاسو و ماتیس

احمد رأفت (+عکس) در موزه‌ هنرهای مدرن نیویورک، به طور موقت آثار هنرمندان ایرانی بر جایگاه فاخر هنرمندانی چون پیکاسو و ماتیس تکیه خواهند زد.

مدیریت موزه معروف هنر‌های مدرن نیویورک که یکی از مهم‌ترین مجموعه‌های هنر معاصر در جهان به شمار می‌رود، در اعتراض به فرمان اجرایی رئیس جمهوری جدید آمریکا مبنی بر محدودیت ورود به ایالات متحده برای شهروندان ایران و ۶ کشور دیگر که اکثریت جمعیت آنها را مسلمانان تشکیل می‌دهند، تصمیم گرفت در طبقه پنجم این موزه که محل نمایش آثار هنرمندان قرن ۱۹ و ۲۰ غرب است، آثار نام‌های سرشناسی چون پابلو پیکاسو، هنری ماتیس و یا فرانسیس پیکابیا را برداشته و به طور موقت آثاری از هنرمندان ایرانی، عراقی و سودانی را جانشین آنها سازد.

در این جابجایی، کارهایی از پرویز تناولی، حسین زنده‌رودی، طلا مدنی، شیرانا شهبازی، مارکوس گرگوریان، سیاه ارمجانی و  پروژه‌های زها حدید، معمار سرشناس عراقی که سال گذشته درگذشت و ابراهیم الصالحی، هنرمند سودانی، در این سالن به نمایش گذاشته شده است.

در تماسی با موزه هنر‌های مدرن نیویورک، کیهان لندن موفق شد با یکی از برنامه‌ریزان این موزه گفتگویی تلفنی انجام دهد. جودی هاپتمن به کیهان لندن می‌گوید: «ما نمی توانستیم در رابطه با فرمان اجرایی رئیس جمهوری واکنش نشان ندهیم. بلافاصله پس از انتشار این فرمان اجرایی در جلسه‌ای به گفتگو در رابطه با نوع واکنشی که موزه می‌بایستی از خود نشان دهد به بحث پرداختیم و تصمیم گرفتیم آثاری از هنرمندان این کشورها را که در موزه داشتیم به طبقه پنجم که یکی از سالن‌های پر بیننده است انتقال دهیم».

واکنش اعتراضی

در مجمعوع ۷ اثر از هنرمندان غربی قرن های ۱۹ و ۲۰ برداشته شدند و کارهای هنرمندان ایرنی، عراقی و سومالیایی جانشین آنها شده‌اند. جودی هاتمن در ادامه گفتگو با کیهان لندن می افزاید: «کار ساده‌ای نبود و فرصت هم بسیار کم بود. می بایستی کارهایی که موقتا از کلکسیون دائمی برداشته می‌شدند را انتخاب کنیم، همزمان تصمیم بگیریم کدام کارها از هنرمندان این ۷ کشور را که در موزه داشتیم به این سالن انتقال دهیم. تمام بخش‌های موزه از کارشناسان تا کارمندان و محافظین و مسئولین روابط عمومی وراهنمایان می بایستی درعرض چند ساعت خود را با این تغییرات وفق دهند تا بتوانیم به نحو احسن این واکنش اعتراضی را سازمان‌دهی کنیم». در روزهای آینده چند فیلم تجربی از کارگردانان  عراقی و سوری نیز در این موزه اکران خواهد شد.

واکنش نهاد فرهنگی مهمی چون موزه هنر‌های مدرن نیویورک که روزانه هزاران بازدید کننده دارد، نمی‌توانست انعکاس گسترده‌ای در رسانه‌های آمریکایی و بین‌المللی نداشته باشد. بسیاری از رسانه‌های دنیا خبر واکنش اعتراضی این موزه به فرمان اجرایی دونالد ترامپ را پوشش دادند. بازدیدکنندگان در کنار هر کدام از آثار هنرمندانی که موقتا به طبقه پنجم نقل مکان کرده‌اند با این متن روبرو خواهند شد: «این اثر کار هنرمندی از یکی از کشورهایی است که شهروندان‌اش بر مبنای فرمان اجرایی مورخ ۲۷ ژانویه رئیس جمهوری حق ورود به آمریکا را ندارند. این یکی از کارهای بسیاری است که این موزه از هنرمندان این کشورها در کلکسیون خود دارد که هم اکنون در گالری طبقه پنجم به نمایش درآمده‌اند. با نمایش کار این هنرمندان موزه می‌خواهد بر آرمان‌هایی چون آزادی که برای این موزه حیاتی هستند تاکید کند».

از شرق تا غرب

اگر در سواحل شرقی آمریکا هنرمندان ایرانی میهمان موزه هنر‌های مدرن نیویورک هستند، در سواحل غربی، در شهر لس‌آنجلس، نمایشگاه دیگری میزبان کارهای گروه دیگری از هنرمندان ایرانی خواهد بود. در لس آنجلس یا «شهر فرشته‌ها»، گالری آدوُکارتسی (Advocartsy)، که توسط روشی رهنما اداره می‌شود،  از ۹ تا ۱۸ فوریه میزبان کارهای ۱۴ هنرمند ایرانی را با عنوان «زن (بی)پرده» خواهد بود. نمایشگاهی که به جنبه‌های مختلف زن بودن در ایران اختصاص دارد. ساندرا ویلیامز، هماهنگ کننده این نمایشگاه در مقدمه کاتالوگ «زن (بی)پرده» می‌نویسد: «کارهای این ۱۴ هنرمند که همه ایرانی یا ایرانی‌تبار هستند نمایش پرده‌های گوناگونی است که زنان را می‌پوشاند، از پوشش ظاهری تا باطنی که به ندرت ماهیت واقعی زنان را نشان می‌دهند».

زن (بی)پرده

هما محمودی، روانکاوی که در جریان این نمایشگاه در میز‌گردی در همین رابطه شرکت خواهد داشت نیز معتقد است «چهره زن ایرانی در این نمایشگاه نمایانگر واکنش‌های مختلفی است. این کارها بیننده را به فضاهای جدیدی خواهند برد که تا کنون تجربه نکرده‌ است. این کار‌ها احساسات را تحریک خواهند کرد، بیننده را با تلاش‌ها و موفقیت‌های فردی آشنا خواهند ساخت و  به چالش خواهند کشید تا با نا‌امیدی و تضاد‌ها آشنا شویم».

هنرمندانی که با نقاشی، عکس و چیدمان‌ در این نمایشگاه حضور دارند: افسون نقاش ایرانی ساکن بریتانیا، گوهر دشتی عکاس، امیر حسین فلاح نقاش از لس آنجلس، فیروز فرمانفرمائیان هنرمند ساکن اسپانیا، شادی قدیریان عکاس صاحب نام از تهران، سیمین کرامتی هنرمند ایرانی-کانادایی از تورنتو، فرزاد کهن مجسمه‌ساز، و هادی صالحی نقاش، که هر دو در «شهر فرشتگان» کار و  زندگی می‌کنند. تهمینه مرتضوی عکاس و کارگردان، دانا نهداران و سپیده صالحی که در نیویورک اقامت دارند، شیلا شکوری با کارهایی که از اشعار رومی الهام گرفته‌اند، کامران طاهری‌مقدم که در زمینه ویدیو آرت و چیدمان در آمریکا فعالیت دارد، و شادی یوسفیان از سان فرانسیسکو نیز که همزمان در زمینه نقاشی و موسیقی کار می‌کند در این نمایشگاه شرکت دارند.

این نمایشگاه اگرچه هنوز درهایش را به روی بینندگان نگشوده است، ولی در رسانه‌های آمریکایی انعکاس داشته است. هافینگتون پست در معرفی این نمایشگاه  می‌نویسد: «کاوش چهارده هنرمند ایرانی  در مورد پیچیدگی مهاجرت و هویت». در این مقاله کارهای این چهارده هنرمند ایرانی چنین توصیف می‌شوند: «تصویری از زن معاصر ایران زیر ذره‌بین حافظه، تجربه، اسطوره، سنت، مذهب، مهاجرت، تخیل و پیش‌داوری». نویسنده گزارش هافینگتون پست معتقد است همزمانی برگزاری این نمایشگاه با فرمان اجرایی رئیس‌جمهوری آمریکا مبنی بر محدودیت ورود به ایالات متحده برای ایرانیان، با توجه به اینکه بسیاری از این هنرمندان مهاجر هستند بسیار توجه‌برانگیز است.