روشنک آسترکی – علی حیدر، وزیر آشتی ملی سوریه، تأکید کرده است که این کشور قصد دارد مسئله مداخله نظامی ترکیه در شمال سوریه را در مرحله نخست به شکل سیاسی حل کند.
علی حیدر در گفتگو با خبرگزاری اسپوتنیک روسیه اعلام کرد که سیاست و مواضع دولت سوریه در قبال حضور نیروهای ترکیه تغییر نکرده و دمشق این مسئله را تجاوز به حاکمیت سوریه و اشغالگری می‌داند.
وی با اشاره به اینکه احتمال درگیری مستقیم با ترکیه وجود دارد، گفت: «انتخاب مکان، زمان و ساز و کار این درگیری بر عهده رهبری سیاسی و فرماندهی نظامی است. شاید بهتر باشد که این مسئله در مرحله نخست به صورت سیاسی حل شود و به درگیری مستقیم بدل نشود».
سوریه شش سال است با آغاز اعتراضات مردمی/ ناآرام و پس از مدتی با ورود گروه‌های مسلح و تروریست به صفوف معترضان و در نهایت ورود داعش به این کشور، به شکل پیوسته درگیر جنگ داخلی و خونریزی است.
در این مدت جمهوری اسلامی از ماه‌های نخست و پس از آن، روسیه وارد میدان حمایت از حکومت بشار اسد در مقابل مخالفان، شورشیان و همچنین تروریست‌ها شدند. اما اکنون حضور نظامی ترکیه در سوریه با واکنش تند مقامات سوری مواجه شده است. اما ریشه این واکنش کجاست و ترکیه در خاک سوریه چه اهدافی را دنبال می‌کند؟
ترکیه در ۲۴ دسامبر ۲۰۱۶ عملیات سپر فرات را در خاک سوریه آغاز کرد. در این عملیات ارتش ترکیه را گروه‌های معارض رژیم اسد از جمله ارتش آزادی‌بخش و تیپ سلطان مراد همراهی کردند. ترکیه هدف خود از ورود به خاک سوریه را نبرد با تروریست‌ها اعلام کرد. اگرچه بهانه نقض قوانین و قواعد بین‌المللی و حُسن هم‌جواری و تعرض به خاک سوریه، مبارزه با داعش بود اما منظور ترکیه از گروه‌های تروریست شامل کُردها و ی‌پ‌گ هم می‌شود. رجب طیب اردوغان قبل از سفر به کشورهای خلیج‌فارس گفت هدف بعدی رقه و منبج می‌باشد.
عملیات سپر فرات با هدف ایجاد یک منطقه امن به وسعت ۵ تا ۶ کیلومتر در شمال سوریه طراحی شده است. در حالی که ترکیه داعش و گروه‌های تروریستی دیگر را برای ورود و انجام عملیات در خاک سوریه حمایت مادی و معنوی و لجستیک کرده است، به نظر می‌رسد اکنون می‌خواهد به بهانه مبارزه با این گروه‌ها منطقه‌ای تحت کنترل خود در خاک سوریه پدید آورد.
در واقع ترکیه قصد دارد مانع حضور جریانات کُرد در شرق فرات شده و نقطه مماس بین کردهای سوریه و ترکیه را از بین ببرد؛ در همین حال با ایجاد موزاییک جمعیتی، اتصال کردهای دو سوی مرز را مانع شده و با ایجاد یک منطقه امن، جمعیت‌های عرب و ترکمن با مذهب اهل سنت را در آن منطقه اسکان دهد.
این طرح آشکارا به دنبال مهندسی جمعیت و جغرافیا، جهت کنترل پ‌ک‌ک متناسب با مؤلفه‌های امنیت ملی ترکیه است.
گفتنی است حدود سه میلیون و اندی آواره و پناهجوی سوری در خاک ترکیه بسر می‌برند. این جمعیت برای ایجاد موزاییک و بافت مصنوعی در منطقه‌ی مورد نظر طراحان ترکیه است.
از سوی دیگر ترک‌ها درصدد جلب نظر ترامپ برای ایجاد منطقه امن مطابق با طرح و خواست خودشان هستند و البته اظهارات ترامپ در مورد لزوم ایجاد منطقه امن و پرواز ممنوع بارقه‌های امید را در بین ترک‌ها زنده کرده است. آنها برای رسیدن به این هدف به تأیید ترامپ نیاز دارند وگرنه نخواهند توانست منطقه پرواز ممنوع در شمال سوریه و منطقه مورد نظر خود ایجاد کنند.
در راستای این طرح، ارتش ترکیه تصرف الباب را هدف خود اعلام کرد. بر خلاف محاسبه مقامات ترک، سرعت پیشروی ارتش ترکیه و تروریست‌های مورد حمایت این کشور مانند تیپ سلطان مراد و ارتش آزاد به سمت الباب بسیار کند بود و با انقباض و عقب‌نشینی داعش به داخل شهر، به زودی به یک جنگ چریکی- شهری تحقیرکننده برای ترک‌ها تبدیل شد.
ارتش کلاسیک و پیشرفته ترکیه توسط جنگ حساب‌شده و تک و پاتک‌های سنگین داعش برای ماه‌ها از تصرف الباب بازماندند. مقامات ترکیه گمان می‌کردند می‌توانند به سرعت الباب را از حضور چند صد چریک داعشی پاک‌سازی کنند اما منطق و واقعیات میدان نشان داد که جنگ نامتقارن و چریکی حساب شده داعش توان زمین‌گیر کردن ارتش یکی از اعضای قدرتمند ناتو را دارد.
ترکیه بعد از مدت‌ها توقف پشت درهای الباب و دادن تلفات زیاد توانست این منطقه را تصرف کند. ورود ترکیه به خاک سوریه و حرکت به سمت الباب، با چراغ سبز و توافق روسیه انجام شد. طرفین توافق کرده بودند که بعد از آزادی الباب، ارتش ترکیه آن شهر را به نیروهای دولتی واگذار کند اما با تصرف شهر راهبردی الباب که شهر تجاری استان حلب محسوب می‌شود، نگاه ترکیه به سمت رقه، پایتخت سوری خلافت اسلامی متمرکز شد.
تحرکات ترکیه در الباب دولت سوریه را به‌شدت نگران کرده است. عبور ارتش اردوغان از دریاچه اسد به معنای گسترش قلمروی ترک‌ها در داخل خاک سوریه و تلاش برای اجرای برنامه‌های خود در خاک سوریه محسوب می‌شود.
در روزهای گذشته، ارتش سوریه با سرعت در حال نزدیک شدن به سمت الباب و دریاچه اسد است. البته ارتباطی که شهر الباب از قسمت جنوب با رقه دارد کنترل و حفظ الباب را با مشکلات جدی مواجه می‌کند.
در آن سوی ماجرا داعش نشان داده است توان انجام عملیات برق‌آسا برای پس گرفتن مناطقی را که به سختی از دست داده، دارد اما فعلاً محتمل‌ترین موضوع تمرکز داعش در استان رقه و اتخاذ آرایش دفاعی در این محدوده است.
سرعت پیشروی ارتش سوریه به سمت الباب نشان می‌دهد که برنامه دولت سوریه همراه پرهیز از درگیری با ارتش ترکیه، کنترل و جلوگیری از پیشروی آنها به سمت منبج و رقه است.
در صورتی که ترکیه موفق شود قبل از ارتش سوریه به سمت رقه خیز بردارد، می‌توان پیش‌بینی کرد بعد از پاک‌سازی داعش، این استان به‌دست معارضان دولت اسد و هم پیمانان ترکیه خواهد افتاد و کردها نیز بهره چندانی نخواهند داشت.
این موضوع راه حل مشکل سوریه را پیچیده‌تر خواهد کرد و موقعیتی فرادستی به ترکیه در مذاکرات صلح خواهد بخشید. شاید همین امر باعث خشم مقامات دولت بشار اسد شده است. در همین حال به نظر می‌رسد برنامه اصلی ارتش سوریه پرهیز از درگیری و کنترل ارتش ترکیه باشد اما سرعت تحولات در خاورمیانه آن‌چنان بالا و پیچیده شده است که نمی‌توان احتمال درگیری نظامی ترکیه و سوریه را نادیده گرفت.
