احمد رأفت – آنتونیو گوترش که از اول ژانویه سال جاری میلادی به عنوان دبیرکل سازمان ملل متحد آغاز به کار کرده است، قبل از آن به مدت ده سال ریاست کمیساریای عالی در امور پناهندگان را عهده‌دار بود.
آنتونیو گوترش از اکتبر سال ۱۹۹۵ تا آوریل ۲۰۰۲ میلادی در سمت نخست وزیر کشورش پرتغال خدمت کرده بود و از سال ۱۹۹۲ تا ۲۰۰۲ نیز دبیرکل بین‌الملل احزاب سوسیالیست و سوسیال دمکرات بود.
سخنرانی آنتونیو گوترش در لندن، در ۱۰ ماه مه، در سالن وست‌مینستر سنترال هال برگزار شد. ۱۰ دسامبر ۱۹۴۶ در همین سالن اولین مجمع عمومی سازمان ملل، که یک‌سال قبل از آن اعلام موجودیت کرده بود، برگزار شده بود. سخنرانی دبیرکل جدید سازمان ملل در این مکان تاریخی، با توجه به اراده آنتونیو گوترش برای اصلاح و رفرم این نهاد، می‌تواند به نوعی ابعاد تاریخی پیدا کند.
آنتونیو گوترش که در مقابل بیش از ۲۵۰۰ نفر در سالن اصلی وست‌مینستر سنترال هال صحبت می‌کرد، نمایی از وضعیت کنونی جهان و مشکلات و چالش‌های پیش رو را ترسیم کرد. دبیرکل سازمان ملل صحبت‌هایش را با جمله‌ای که بوی خوش‌بینی می‌داد آغاز کرد. آنتونیو گوترش یادآوری کرد که «جهان در هیچ زمانی در موقعیت بهتری از امروز قرار نداشته است». البته دبیرکل سازمان ملل بلافاصله افزود که او در صحبت‌هایش تنها به مشکلات و چالش‌هایی اشاره خواهد کرد که امروز جهان با آنها دست به گریبان است.
دستیابی به صلح و پایان دادن به جنگ‌ها و درگیری‌ها، به گفته دبیرکل سازمان ملل مهم‌ترین چالشی است که امروز جهان در مقابل دارد. او افزود: «اگرچه شمار جنگ‌ها در این دوران نسبت به گذشته بسیار کمتر است، ولی تغییر ماهیت درگیری‌ها وضعیت را دشوار‌تر ساخته است». آنتونیو گوترش اشاره کرد که امروز ما «شاهد جنگ کشوری با کشور دیگر و یا ارتشی با ارتش دیگر نیستیم. جنگ‌ها و درگیری‌ها در درون مرز‌های کشور‌ها انجام می‌گیرند و به بستری برای تولد و رشد تروریسم تبدیل شده‌اند.»
آنتونیو گوترش به بی‌ثباتی صلح نیز اشاره کرد. «تروریسم، فساد حکومتی و ناکارآیی دولت‌ها، اختلافات اتنیکی و مذهبی، شرایط ناهنجار اقتصادی و فقر رو به گسترش» از جمله عواملی هستند که به گفته دبیرکل جدید سازمان ملل باعث عدم پایداری صلح می‌شوند. به گفته آنتونیو گوترش عامل دیگری که نمی‌توان در این رابطه نادیده گرفت «کاهش اعتماد مردم به نهادهای سیاسی و دولتی، چه ملی و چه فراملی است.»
یکی از دلایل این «بی‌اعتمادی» گسترش فقر در جهان است. جهانی شدن اقتصاد یا گلوبالیزاسیون، به گفته دبیرکل سازمان ملل «از سویی باعث پیشرفت تکنولوژی و گسترش تجارت شد، ولی از سوی دیگر بخشی از جامعه را در این پیشرفت سهیم نکرد و جا گذاشت». این افراد، یعنی «آنهایی که در روند جهانی شدن جا ماندند خشمگین هستند و این خشم را در اشکال مختلف نشان می‌دهند که یکی از این اشکال واکنش منفی نسبت به نهادهای بین‌المللی چون بانک جهانی و یا سازمان ملل متحد است.»
آنتونیو گوترش بر این نظر است که برای به دست آوردن مجدد اعتماد از دست رفته «باید نهادهای بین‌المللی را به نوعی اصلاح کرد که بتوانند پاسخگوی مشکلات امروزی جهان باشند». چالش‌های امروز جهان را دبیرکل سازمان ملل متحد چنین برشمرد: صلح، امنیت، توسعه پایدار و حقوق بشر.
آنتونیو گوترش در سخنرانی‌اش چندین با بر لزوم احترام به حقوق انسان تاکید کرد و گفت: «برای من کاملا واضح است که صلح بدون امنیت، امنیت بدون توسعه پایدار و قابل قبول، و هرسه بدون رعایت حقوق بشر امکان‌پذیر نیستند». دبیرکل سازمان ملل تاکید کرد که «انتظار دستیابی به صلح و امنیت و یا توسعه اقتصادی پایدار بدون رعایت حقوق بشر توهمی بیش نیست.»
در اشاره به اصلاحات لازم برای اینکه سازمان ملل در هزاره سوم میلادی بتواند به وظیفه خود چنانکه باید عمل کند، آنتونیو گوترش ،هماهنگی بیشتر نهادهای وابسته به سازمان ملل، کاهش روند تصمیم‌گیری، کاهش دیوان‌سالاری و عدم تمرکز را از جمله تغییراتی دانست که باید هرچه زودتر انجام پذیرند.
در خاتمه، آنتونیو گوترش به چالش دیگری که تغییرات جوّی و اقلیمی است اشاره کرد. دبیرکل سازمان ملل گفت: «باید دولت‌ها و ملت‌ها را تشویق به همکاری بیشتر کرد. مشکل بزرگی چون تغییرات جوّی و اقلیمی ابعادی دارند که منحصر به یک کشور و یا یک منطقه و یک قاره نیست. مشکلی جهانی است که تنها با اراده مشترک و همکاری و هماهنگی می‌توان بر آن غالب شد.»
