بیژن فرهودی – روز دوشنبه ۹ نوامبر کاخ سفید صحنه دیدار رهبران آمریکا و اسراییل خواهد بود. این نخستین ملاقات باراک اوباما و بنیامین نتانیاهو بعد از حصول توافق هسته‌ای بین ایران و گروه ۱+۵ محسوب می‌شود.
نتانیاهو هیچ‌گاه از محتوای مذاکرات هسته‌ای راضی نبود و بعد از اعلام توافق در وین نیز از آن به عنوان یک «اشتباه تاریخی» یاد کرد که راه را برای دستیابی رژیم «تروریست» ایران به سلاح هسته‌ای هموار می‌سازد. این درحالی بود که اوباما بلافاصله پس از اعلام توافق اظهار داشت که «برجام» منافع امنیت ملی آمریکا و متحدانش را تامین خواهد کرد.
دیدار دو رهبر در واشنگتن که نخستین ملاقات آنها در ۱۳ ماه گذشته خواهد بود برای هر دو دارای اهمیت است. برای نتانیاهو این گامی مهم در جهت دستیابی به یک بسته کمک‌های نظامی جدید آمریکا خواهد بود که می‌تواند کارنامه امنیتی نخست وزیر راست‌گرای اسراییل را به اصطلاح صیقل بخشد آن هم به ویژه در روزهایی که یک رشته حملات فلسطینی‌ها با کارد و اسلحه دولت وی را با چالشی بزرگ روبرو ساخته است. از دیدگاه اوباما نیز این دیدار می‌تواند این پیام را به منتقدان جمهوری‌خواهش بفرستد که دولت او امنیت اسراییل را مدّ نظر داشته و اتهامات وارده از سوی کاندیداهای جمهوری‌خواه برای کسب مقام ریاست جمهوری آمریکا را مبنی بر این که او و هر جانشین دموکرات‌اش تمایل کمتری به پشتیبانی از اسراییل دارند بی پایه و اساس جلوه دهد.
Reuters©
ناظران بر این باورند که صلح بین اسراییل و فلسطینی‌ها که در دو دوره ریاست جمهوری اوباما هدفی دست نیافتنی بوده اولویت نخست در گفتگوهای روز دوشنبه دو رهبر در کاخ سفید نخواهد بود بلکه آنچه در صدر دستور کار گفتگوها قرار خواهد داشت تاکیدی مجدد بر پیوندهای استراتژیک این دو متحد خواهد بود. با این همه مشاوران اوباما به خبرگزاری رویترز گفته‌اند که رییس جمهوری آمریکا همچنان رهبر اسراییل را تحت فشار خواهد گذاشت تا گام‌هایی برای کمک به به زنده نگاه‌داشتن راه حل ایجاد دو کشور اسراییلی و فلسطینی در هرگونه مذاکرات آینده بین دو طرف بردارد.
فرمول ایجاد دو کشور اسراییلی و فلسطینی در کنار یکدیگر سال‌هاست که از سوی ایالات متحده و اروپاییان و نیز سازمان ملل متحد به عنوان بهترین راه پایان دادن به مناقشه اسراییل و فلسطینی‌ها مورد تایید قرار گرفته است و اسراییل و فلسطینی‌ها نیز برای تحقق آن چندین دور مذاکره برگزار کردند. اما مخالفت باطنی نتانیاهو با این فرمول که در جریان مبارزات انتخاباتی اخیر اسراییل به خوبی آشکار شد طرفین را از رسیدن به این هدف باز داشته است. به گفته یک مقام ارشد آمریکایی رییس جمهوری این کشور تصریح کرده که در دوران باقی‌مانده از عمر دولت وی ما قادر به تحقق هدف تشکیل دو کشور نخواهیم بود. او قبلا این موضوع را به طور علنی نیز اعلام کرده بود.
Reuters©
از دیدگاه نتانیاهو که مخالفت‌اش با توافق هسته‌ای در حال شکل‌گیری با ایران در ماه مارس گذشته و سخنرانی در اجلاس مشترک کنگره آمریکا علیه این توافق دولت اوباما را خشمگین ساخت این فرصتی خواهد بود تا به گفته خودش «عدم توافق در خانواده» را پشت سر بگذارند. نخست وزیر اسراییل ماه پیش اظهار داشت که اکنون زمان تقویت اسراییل فرارسیده و من فکر می‌کنم این کشور بهترین ضامن صلح است.
اکنون این پرسش مطرح است که موضوع ایران چگونه در گفتگوهای اوباما و اسراییل مطرح خواهد شد. یک مقام ارشد آمریکایی در پاسخ به این پرسش گفت مباحثه در مورد (مساله هسته‌ای) ایران فروکش کرده و مسلما ما احساس می‌کنیم که کنگره اکنون به آن فصل خاتمه بخشیده است. با این همه انتظار می‌رود که نقش در حال گسترش ایران در رابطه با حل بحران سوریه و حضور این کشور در دور بعدی مذاکرات بین‌المللی وین در گفتگوهای رهبران آمریکا و اسراییل مورد بررسی قرار گیرد. در واقع یکی از نگرانی‌های همیشگی اسراییل این بوده است که با رفع مساله هسته‌ای زمینه برای انجام گفتگوهای آمریکا با ایران در مورد موضوع‌های دیگر فراهم خواهد شد که این می‌تواند برای منافع اسراییل در رابطه با ایران‌ستیزی و ایران‌هراسی زیان‌بخش باشد.
اسراییل سالانه ۳ میلیارد و ۱۰۰ میلیون دلار کمک‌های بلاعوض نظامی و امنیتی از آمریکا دریافت می‌کند ولی به گفته منابع کنگره، تل آویو مایل است که رقم این کمک به سالانه ۵ میلیارد دلار برای ۱۰ سال افزایش یابد. سخنگویان دولت اسراییل از ذکر جزییات مذاکرات در مورد کمک‌های دفاعی خودداری می‌کنند اما یک مقام آمریکایی پیش‌بینی کرده که دو طرف ممکن است بر سر رقمی بین ۴ تا ۵ میلیارد دلار در سال به توافق برسند.
به گفته مقامات آمریکایی توافق در این زمینه در جریان دیدار اوباما و نتانیاهو امضا نخواهد شد بلکه دو رهبر به احتمال زیاد چراغ سبز را برای انجام مذاکرات در مورد یک یادداشت تفاهم روشن خواهند کرد. بر اساس این تفاهم‌نامه اسراییل ممکن است خواستار دریافت تعدادی بیشتر از ۵۰ فروند جت جنگنده اف ۳۵ شود که سفارش آنها را قبلا به آمریکا داده است. اسراییل نخستین کشور خاورمیانه خواهد بود که چنین جت‌های پیشرفته‌ای دریافت خواهد کرد.
گذشته از توافق در مورد بسته کمک‌های جدید نظامی به اسراییل بعید به نظر می‌رسد که اوباما و نتانیاهو تلاشی برای بهبود روابط شخصی متشنج خود به عمل آورند. برخی مشاوران اوباما بر این باورند که نتانیاهو مصمم است با حالت «کج دار و مریز» شاهد پایان یافتن ۱۴ ماه آخر دولت اوباما باشد تا بلکه سیاست‌های تندروی وی با استقبال بیشتری از سوی جانشین اوباما روبرو شود. دیوید ماکوفسکس تحلیلگر در اندیشکده انستیتوی واشنگتن برای سیاست خاورنزدیک معتقد است که در یک سال آخر دولت اوباما ترمیم کامل مناسبات دو جانبه دور از انتظار است اما وی می‌افزاید که نه اوباما و نه نتانیاهو نمی‌خواهند برخورد توفانی دیگری داشته باشند.
در حال حاضر مقامات آمریکایی مایل‌اند که نتانیاهو از اظهارات تحریک‌آمیز و تشنج‌آفرین چون گفته اخیرش در مورد ارتباط دادن یک مفتی فقید مسلمانان با هولوکاست (کشتار جمعی یهودیان) از سوی رژیم آلمان نازی اجتناب ورزد. قرار است رهبر اسراییل در سفر ۳ روزه‌اش به آمریکا در برابر یک گروه از آمریکاییان یهودی و دو اندیشکده لیبرال و محافظه‌کار سخنرانی کند.
