سرهنگ جان دوریان، سخنگوی نیروی ائتلاف ضد داعش، در عملیات بازپس گیری موصل- «عملیات راهکار اصیل»- در گفتگویی که با پتکین آذرمهر برای کیهان لندن (انگلیسی) انجام داد، در مورد آخرین وضعیت نیروهای داعش در عراق و سوریه و نقش شبهنظامیان شیعه تحت حمایت ایران در بازپس گرفتن موصل توضیحات مفصلی ارائه داد.

-سرهنگ دوریان لطفاً مختصراً به ما بگویید که ائتلاف ضد داعش در عملیات موسوم به «راهکار اصیل» چه طور و با چه هدفی آغاز شد؟
-ائتلاف ضد داعش در «عملیات راهکار اصیل» در سال ۲۰۱۴ در پاسخ به پیشروی داعش به سوریه و عراق و اشغال بخش عظیمی از خاک این دو کشور شکل گرفت. در آن زمان آنها در هم ادغام شدند و در گروههای بزرگی مثل یک ارتش متعارف به حرکت درآمدند و هدفشان تشکیل دولت در سوریه و عراق بود. این وضعیت بسیار خطرناکی برای تمام منطقه و جهان بود و همه اینها دلیل کافی برای تشکیل نیروهای عملیات مشترک ائتلاف علیه داعش بود.
-فکر میکنید چرا داعش به این سرعت رشد کرد و مناسبات جهانی را تحت تاثیر قرار داد و سرزمینهای زیادی را به دست آورد؟
-دلایل زیادی برای این موضوع وجود دارد و یکی از این دلایل احتمالاً دولت عراق در آن موقع بود که اهل سنّت، آن را به عنوان دولتی که به همۀ مردم عراق خدمت میکند قبول نداشتند و ایدئولوژیهای بنیادگرایانهای هم وجود دارد که مبتنی بر این باور است که هر کسی با آنها موافق نیست باید زیر لبه تیغ برود.
-فکر میکنید که این فقط به خاطر ترس بود یا داعش به نوعی حرف دل سنیها را میزد؟
-خب، من فکر میکنم که خشم زیادی وجود داشت و وقتی که دولتی در خدمت همهی مردم نیست و یک خلاء قدرتی به وجود میآید، شرایط برای ظهور چنین پدیدهای فراهم میشود، در سوریه هم میبینید که جنگ داخلی در سوریه خلاء قدرت دیگری را ایجاد کرد که سازمانهایی مثل داعش در آن رشد کردند.
-شعار ائتلاف ضد داعش «یک ماموریت، چندین ملّت» است، چند کشور در این ائتلاف مشارکت دارند؟
-این ائتلاف ۶۸ کشور را در برمیگیرد که همگی در تلاش خود برای شکست داعش متحد شدهاند. در عراق و سوریه کمتر از ۳۰ ارتش در حال انجام عملیات نظامی هستند و به قول معروف چکمههای سربازانشان روی زمین است.
-ادعا میشود که بعضی از اعضای ائتلاف ضد داعش مثل عربستان سعودی و ترکیه به طور وسیعی به داعش کمک مالی و لجستیکی و غیره کردهاند، این کشورها چطور میتوانند بخشی از این ائتلاف باشند؟ آنها به طور خاص چه سهمی در این عملیات دارند؟
-خب، شما میدانید که همهی کشورها به شیوه های مختلف مشارکت میکنند. میبینید که نیروهای ترکیه در داخل خاک سوریه بخشهای گستردهای از سرزمینهای شمال سوریه را تحت کنترل درآوردهاند و این امر در توقف داعش برای صدور تروریسم به سراسر جهان نقش مهمی ایفا کرده. پس نقش آنها قطعاً مهم است. برخی از کشورهای دیگر ترجیح میدهند سهم چندان برجستهای نداشته باشند. واقعاً از من نخواهید که وارد جزئیات شوم اما این مشارکت میتواند هم مالی هم سیاسی و هم تسهیلاتی و همچنین تدارکی باشد.
-کشورهایی مثل سومالی و بنگلادش فقط در حد اسم در این ائتلاف حضور دارند یا واقعاً کمکی میکنند؟
-بسیاری اوقات سازمانها خدمات امنیتی دارند، اطلاعاتی ارائه میدهند، پس تلاشهایی که برای شکست داعش میشود، ابعاد مختلفی دارد. ابعاد نظامی هست، ابعاد مالی، ابعاد سیاسی و ابعاد ایدئولوژیک هم وجود دارد.
-به طور خاص سهم سعودیها چه بوده است؟
-بله، این موضوعی است که من نمیتوانم به آن وارد شوم.
-بسیار خوب، برگردیم به عملیات بازپسگرفتن موصل، این عملیات چگونه برنامهریزی شد و همکاری با دولت عراق در این عملیات به چه صورتی است؟
-دولت عراق مسئول توسعه این طرح است. این ائتلاف، مشاوره، کمک و منابعی برای اجرای طرح عملیات ارائه میدهد و سپس در اجرای آن نیز مشاوران ما و حملات هوایی و توپخانهای نیروهای ائتلاف، اجرای این عملیات را پشتیبانی خواهند کرد. بنابراین دولت عراق این تلاشها را رهبری میکند و ارتشاش همراه با پیشمرگههای اقلیم کردستان طرحی را برنامهریزی کردهاند که هدف آن محاصره شهر و سپس پیشروی در پنج محور مختلف است.
-آیا زمانی که این عملیات آغاز شد تاریخ خاصی برای بازگشت به موصل در نظر داشتید؟
-من اظهارات نخست وزیر عراق، حیدرالعبادی را دیدم که میخواسته تا آخر این سال میلادی [۲۰۱۶] به این هدف برسد، اما در طی این طرح یکی از چیزهایی که وی روی آن تاکید بسیار داشت حفاظت از شهروندان و نحوه آزادی شهر بود که به اندازه بازپس گرفتن شهر مهم است. چرا که شرایطی که داعش بتواند از آن بهرهبرداری کند و پشتیبانی مردمی به دست آورد به نحوه آزادسازی موصل و شیوه رفتار دولت با مردم شهر بستگی دارد و نخست وزیر عراق العبادی به این امر واقف است .او به سختی تلاش کرده طوری این طرح را پیش ببرد که برای کسانی که از دست داعش خلاص میشوند پذیرفتنی باشد.
-فکر میکنید این عملیات طبق برنامه پیش میرود؟
-این عملیات به کندی پیش میرود و این طور که شنیدهایم دولت عراق تمایل دارد سرعت عملیات بیشتر شود.
-مهمترین مانعی که در کم شدن سرعت عملیات نقش داشته چه بوده است؟
-فکر میکنم به دلیل شیوهای است که دشمن برای مبارزه در پیش میگیرد. این در برخی سطوح قابل پیشبینی بود اما آنها شانس این را پیدا کردند که تونل و خاکریز حفر کنند و تلههای انفجاری ایجاد کنند، آنها از سپر انسانی استفاده کردند و به مناطق غیرنظامی حمله کردند؛ شرایط بسیار سخت و خطرناکی ایجاد شده که در نهایت باعث کم شدن سرعت پیشروی نیروهای عراقی شد. این یک جنگ انبوه شهری است که بسیار پیچیده است، عراقیها باید همهجا ساختمانها را از زیرزمین تا پشتبام را پاکسازی کنند، چرا که دشمن بین ساختمانها تونلهایی حفر کرده که از طریق آن پیشروی میکند، وضعیتی که ممکن است شما پیشروی کنید اما آنها پشت سر یا در دو جناح شما ظاهر شوند. پس در واقع آنها کار دیگری نمیتوانند بکنند جز این که همین برنامه را با سرعت کمتری پیش ببرند؛ و گمان میکنم روشن است که جنگ به همین روال ادامه یابد.
-ما اکنون دو ماه است که در عملیات بازگرداندن موصل هستیم، دستآوردها و خسارات این عملیات به طور خاص چه بوده است؟
-دستاوردهای ما احتمالاً در ۵۰ درصد بخش شرقی موصل بوده، بخش شرقی تا رود دجله بازگردانده شده و بخش قابل توجهی هم هست که بیش از ۲۰ منطقه را در برمیگیرد. اما شرایط بسیار دشوار است و خسارتهای این عملیات ضد تروریستی هم تلفات زیادی است که داشتهایم و به دلایل سیاسی ارقام آن اعلام نشده. البته این در اختیار دولت عراق است چرا که واقعا نبرد بسیار سنگینی بود.
-از میان نیروهای ائتلاف چطور؟
-از نیروهای ائتلاف ما ۶ نیرو شامل ۵ آمریکایی و یک کانادایی را از دست دادهایم.

-پس از دو ماه عملیات اکنون ما با شیوه جنگیدن دشمن بیشتر آشنا هستیم، آیا در حال حاضر میتوان زمان خاصی را برای پایان این عملیات و بازپسگیری کامل موصل پیشبینی کنیم؟
-احتمالاً خیر. حتی الان هم مناسب نیست که تاریخی برایش اعلام کنیم و باید ببینیم کار چطور پیش میرود. مسائل زیادی در این پیشروی نقش دارد. سلاح ترجیحی داعش، اتومبیلهای مجهز با مواد منفجره هستند که آنها را به سختی میتوان با اسلحههای کوچک متوقف کرد، آنها یک اتومبیل را، گاهی حتی ماشینی را که از ابتدا خودرو زرهی است با پوشش زرهی بیشتر مجهز میکنند، یعنی لایههای فلزی بیشتری بر آن سوار میکنند که مقابله با آنها را به مراتب مشکلتر میکند. بسیار مشکل است که این خودروهای انفجاری را با سلاح سبک متوقف کرد و باید از سلاحهای بالای کالیبر ۵۰ استفاده کرد، مثلا سلاحهای ضد تانک نیاز است و یا توسط بمباران هوایی میتوان آنها را متوقف کرد. نیروهای ائتلاف، بسیاری از آنها را با بمباران هوایی از بین بردهاند. راه دیگر مقابله با این خودروها یا حداقل آهسته کردن پیشروی آنها، تاکتیکی است که ائتلاف از آن برای کاهش این تهدید استفاده کرده و آن بدین صورت است که ما آنچه را که در صحنه نبرد در حال وقوع است رصد میکنیم و بعد از شیوهای استفاده کردیم که بتوانیم مانع پیشروی آنها بشویم. این شیوه ایجاد حفرههایی در جاده است که یا باعث میشود خودروهای انفجاری نتوانند به نیروهای دولت عراق نزدیک شوند و یا دست کم سرعت آنها آنقدر کاهش یابد که ما با به دست آوردن زمان بیشتر، بتوانیم نسبت به آنها واکنش نشان بدهیم. در بازخوردهایی که داشتیم، این شیوه برای کاهش ریسک ناشی از این نوع خودروهای انفجاری بسیار موثرتر است.
دشمن صدها نوع از این اتومبیلهای انفجاری را در اختیار دارد، هرچند که بیشتر شهر تحت محاصره است و آنها امکان تهیهی دوباره این خودروها را ندارند، اما آنها دو سال وقت داشتند که از این تجهیزات بسازند و صدها عدد از آنها را در اختیار داشته باشند.
نیروهای ائتلاف بیش از یکصد عدد از آنها را با بمباران هوایی از بین بردهاند و نیروهای عراقی صدها عدد از آنها را از طریق عملیات زمینی متوقف کردهاند، اما شوربختانه بسیاری از این اتومبیلها توانستهاند با اصابت به اهداف مورد نظر، تلفات زیادی وارد کنند که شامل تلفات غیرنظامی هم شده.

-من از خبرنگاران دیگری که از نزدیک از عملیات گزارش میدهند میشنوم که در این عملیات در مورد فراهم کردن غذا و آب و دارو برای مردم مناطقی که آزاد شدهاند هیچ فکری نشده، نظر خود شما چیست؟
-خب، فکر میکنم این کار خیلی مشکل است و دولت عراق هم تلاش زیادی برای حل این مشکل کرده. دولت اقدام به رساندن محمولههای کمکی به این شهر کرده. اما مناطقی هست که دسترسی به آنها سخت است و نیاز به کار بیشتری دارد.
-اما من به مناطقی اشاره کردم که اکنون آزاد شدهاند، پس دسترسی به این مناطق نباید سخت باشد.
-من بدون اینکه اطلاعات بیشتری داشته باشم به سختی میتوانم جواب دقیقتری بدهم اما به شما میگویم که ما گزارشهایی از کمکهایی که به شهر رسیده در دست داریم.
-هزینه این عملیات تا کنون چقدر بوده؟
-تا اینجا نیروهای ائتلاف حدود ۱۲ میلیارد دلار [از سال ۲۰۱۴] هزینه کردهاند.
-و بیشترین بخش آن از سوی آمریکا تامین شده؟
-این رقم سهم آمریکا برای کل ائتلاف است.
-فکر میکنید حیدرالعبادی بیشتر متحد ایران است یا آمریکا؟
-به نظرم این سوالی است که باید از خود او پرسیده شود. خلاصه مطلب این است که ما خیلی کارها کردهایم تا شریک خوبی برای دولت عراق باشیم، هم خون بسیاری دادهایم و هم به لحاظ مالی هزینه زیادی پرداخت کردهایم تا کل کشور را آزاد کنیم و فکر میکنم سطح تعهدی که از سوی کشور ما دیده شده قابل مقایسه با دیگر کشورها نیست. من در همین حد بسنده میکنم.

-سهم شبهنظامیان شیعه تحت حمایت حکومت ایران با عنوان «حشدالشعبی» در عملیات موصل چقدر بوده؟ آیا آنها در کنار نیروهای عراقی میجنگند یا وظیفۀ آنها تنها این است که راههای فرار داعش را ببندند؟
-هر دو…
-پس آنها واقعاً در کنار نیروهای دولت عراق میجنگند؟
-بله، آنها درکنار نیروهای دولت عراق در منطقه غرب موصل جنگیدهاند. این مسیر، راه رساندن تدارکات به موصل و از موصل به خارج از آن است، و همچنین راه فرار به سوریه. پس آنها در جنگ شرکت داشتند و برنامه دولت عراق را دنبال میکنند. فقط یک چیز، شبهنظامیان زیادی در عراق هستند که همهی آنها شیعه نیستند، حتما شما خودتان این را میدانید.
– اما من به طور خاص از نظامیان شیعه تحت حمایت حکومت ایران حرف میزنم، پس آنها در واقع در کنار نیروهای امنیتی عراقی میجنگند؟
-بله.
-به این ترتیب یک چیزی اینجا عجیب است، ما کشورهایی مثل سومالی را داریم که عضو ائتلاف هستند و در عین حال شبهنظامیان شیعهی تحت حمایت ایران را هم داریم که در کنار نیروهای عراقی مبارزه میکنند و این در حالیست که ایران عضو ائتلاف نیست. بنابراین در عمل ایران هم بخشی از نیروهای ائتلاف است، اینطور نیست؟
-خب، میدانید که با برخی از این شبهنظامیان و سازمانها، آمریکا قانوناً نمیتواند همکاری کند، چرا که آنها جزو سازمانهای تروریسم بینالمللی دستهبندی شدهاند و این نکته بازدارنده است .
-آیا شما با ایران هیچ مشاوره و همکاریای برای برنامهریزی عملیات دارید؟
-خیر، همکاری ما با دولت عراق است.
من میخواستم نکته دیگری را در باره همکاری با شبهنظامیان شیعه بگویم، اینکه این یک مسئله فرقهای نیست بلکه موضوع بر سر این است که کارنامه این سازمانها چه بوده و چه میخواهند انجام دهند. برخی از این گروهها در نقض حقوق بشر شرکت داشتند و برخی در تروریسم بینالمللی، اینها گروههایی هستند که ما نمیتوانیم با آنها همکاری کنیم. اما اینکه بگوییم بر مبنای اصول فرقهای با آنها نمیتوانیم همراه بشویم درست نیست. الان اسم بعضی از این گروهها را حضور ذهن ندارم اما در تئوری ما قادر هستیم با یک گروه شبهنظامی شیعه که در فعالیتهای تروریستی و ضد حقوق بشری شرکت نداشته همکاری کنیم، این امکان در آینده وجود دارد.
-برگردیم به سقوط صدام حسین، بسیاری از مردم امید داشتند که پس از سقوط صدام حسین، عراق کشوری دموکراتیک و به دولتی سکولار تبدیل شود، اما به نظر میرسد که ایران به خوبی افسار آمریکا را در دست گرفت و آمریکا نتوانست سیاستهایش را پیاده کند. در حال حاضر بسیاری فکر میکنند پیروز جنگ عراق در عمل ایران بوده و ایران است که در عراق حکومت میکند، با یک مثال نشان میدهم چرا این حرف را میزنم. این حرفی است که کسی از دولت اقلیم کردستان به من گفته. او گفت وقتی پل برمر میخواست به خارج از منطقه سبز سفر کند، موتورسوارهای مسلح در جلو، عقب و دو طرف و دو هلیکوپتر مسلح از هوا اتومبیل او را اسکورت میکردند در حالی که احمدینژاد وقتی از عراق دیدن کرد در کاروان موتوری رو باز حرکت میکرد و دست تکان میداد و انبوهی از عراقیها به استقبال او آمده بودند. آیا نمیشود بر این اساس بگوییم که این ایران بوده که در جنگ عراق پیروز شده؟
-نه من چنین چیزی نمی گویم. وقتی من به همکاری خودمان با نخستوزیر العبادی نگاه میکنم، به نظرم او آدم خودش است و به نظر میآید تصمیماتاش را خودش میگیرد. بهتر است که ما شرایط باثباتی به وجود آوریم و اجازه دهیم زمان بگذرد. من میدانم که شرایط بسیار شکنندهای در عراق وجود دارد و آمریکا و ائتلاف تنها بازیگران این صحنه نیستند. ولی فکر میکنم باید صبر کنیم و ببنیم چه میشود و به اینکه منبع قابل اتکا برای مردم و دولت عراق باشیم ادامه دهیم و ببینیم در آینده چه میشود.
-به غیر از ابزار نظامی راههای دیگری از جمله تبلیغات ایدئولوژیک و سیاسی برای شکست داعش اتخاذ نشده است؟
-مسئولیت من بیشتر در زمینهی اظهار نظر درباره بخش نظامی است. من سخنگوی نظامی ائتلاف هستم اما در عین حال متوجه هستم که اینها همه به هم ربط دارند.

عناصر تبلیغاتی داعش به شدت توسط حملات نظامی ما تضعیف شدهاند، برای همین هم هست که من در این زمینه اطلاع دارم، ما به برخی از رهبران داعش که در زمینه تبلیغاتی فعال بودهاند حمله کردهایم و بسیاری از امکانات آنها را که در عرصهی تبلیغاتی آنها فعال بودند منهدم کردیم، به این ترتیب این بخش از داعش تضعیف شده اما امکان بازسازی آن وجود دارد، پس ما همچنان به این بخش اولویت میدهیم. من اگر عضوی از داعش میبودم چندان میلی به اینکه وزیر تبلیغات داعش بشوم نمیداشتم، چرا که خیلی زود به جانشیناش احتیاج خواهد بود!
-طی صحبتهایی که با بسیاری از سنیها داشتهام، البته سعی میکنم دست کم نظر بخشی از آنها را منتقل کنم، عدهای از آنها فکر میکنند ایران هوشمندانه دارد از ابرقدرتهای جهان علیه سنیها سوء استفاده میکند، به گونهای که توانستهاند از روسها برای کشتن سنیها در سوریه و از آمریکاییها برای کشتن سنیها در عراق استفاده کنند، چه چیزی دارید به آنها بگویید؟
-میدانید که بسیاری از سنّیها در عراق متحد آمریکا هستند و این واقعیتی است که باید به سناریویی که شما به آن اشاره کردید اضافه کنیم. سنّیهای زیادی هستند که نمیخواهند تحت حاکمیت داعش زندگی کنند و بسیار از آنها و شاید بتوان گفت اکثر آنها دارند با ما و دولت عراق همکاری میکنند. وضعیت بسیار پیچیدهای است.
-برنامه برای اداره موصل پس از داعش چیست؟
-دولت عراق با فرماندار نینوا برای نقش ما در ساختن یک نیروی سراسری جهت تامین یک امنیت گسترده که به آن برای کنترل شهر و جلوگیری از نفوذ دوباره سلولهای مخفی داعش نیاز است، همکاری خواهد کرد . در عین حال نیروی زیادی از ائتلاف صرف پاکسازی تلههای انفجاری و بمبهای باقیمانده از جنگ خواهد شد. برای اینکه به شما تصویری در مورد این بدهم که مقیاس این مهم در بقیه شهرها چه اندازه بوده، باید بگویم که در رمادی از آزادی زمان این شهر، ۲۲ هزار کیلوگرم مواد منفجره به بیرون از شهر برده شد تا ۳۰۰هزار نفر بتوانند به خانههای خود بازگردند. ما انتظار داریم در موصل این مقدارمواد منفجره چندین برابر بیشتر باشد و این زمان لازم خواهد داشت. در عین حال ما نیروهای پلیس و سایر نیروها را آموزش خواهیم داد تا اوضاع را آرام نگه دارند، اما باز به اصل مطلب برمیگردم و آن نحوه بازپس گرفتن موصل است که در تعیین شرایط امنیتی آینده اهمیت بسزایی خواهد داشت. برای همین دولت عراق تلاش زیادی کرده که آزادسازی موصل به طریق صحیحی انجام شود.
-آیا پیشمرگهها به طور دائم ادارۀ بشیقه را برعهده خواهند داشت؟
-بعد از آنکه موصل باز پس گرفته شود، یک روند سیاسیای وجود خواهد داشت؛ ما خواهان عراق یکپارچهای هستیم که به همهی مردم خود خدمت کند. ما باید این را به عهده دولت عراق بگذاریم که با دولت اقلیم کردستان همکاری کند و ما قطعا از این همکاری پشتیبانی میکنیم. اما الان زمان تمرکز بر مبارزه با داعش است و روی برخی از این ملاحظات سیاسی می توان بعداً کار کرد.
-به سوریه برویم، چه تعداد از داعش در حلب بودند؟ چقدر از خاک سوریه در حال حاضر در دست داعش است و داعش چطور پالمیرا را دوباره تصرف کرد؟
-در حلب تعداد اندکی داعشی بودند شاید حتی هیچ داعشی نبود. ما هیچ حضوری از داعش در حلب ندیدیم و گرنه ما هم به آنجا حمله میکردیم. در حلب از داعش خبری نبود!
درحال حاضر، ۲۸ درصد از سرزمینهایی که داعش در سوریه تحت کنترل داشته به وسیله نیروهای متحد ما باز پس گرفته شده. در عراق بیش از ۶۰ درصد از سرزمینهای تحت اشغال داعش پس گرفته شده.
نیروهای دمکراتیک سوریه که ما با آنها همکاری میکنیم رقه را به حالت انزوا درآوردهاند و وقتی که رقه باز پس گرفته شود، طبق برآورد ما خسارت عمدهای به داعش تحمیل خواهد شد، چرا که داعش رقه را پایتخت دولت خود به حساب میآورد، بازپس گرفتن این شهر کلیدی، ضربه بزرگی به آنها خواهد بود نه فقط بلافاصله بعدش و نه فقط چون این شهر منشا حملات نیروهای آنها برای عملیات بینالمللی تروریستی است، بلکه به خاطر پرستیژی که از دست خواهند داد، داعشیها رقه را پایتخت خود میدانند و بنابراین پایتخت خود را از دست خواهند داد.
در باره پالمیرا پرسیدید، داعش آنجا را از نیروهای سوری بازپس گرفت چرا که رژیم سوریه همه نیروهای خود را از آنجا به حلب برده بود که اپوزیسیون سوریه را سرکوب کند و نیروهای ائتلاف نقشی در دفاع از پالمیرا نداشتند.
*منبع: کیهان لندن (انگلیسی)