رضا تقی‌زاده – صدور فرمان حمله نظامی علیه پایگاه هوایی سوریه توسط دونالد ترامپ، در نخستین ساعات روز جمعه، به تلافی استفاده رژیم اسد از سلاح‌های شیمیایی در شهر ادلب، نه تنها تحولی با اهمیت در معادلات قدرت داخلی آمریکا که رویدادی بسیار تاثیرگذار در شطرنج نظامی- سیاسی خاورمیانه محسوب می‌شود.
اهمیت نظامی شلیک ۵۹ فروند موشک کروز تاماهاک آمریکایی به سوریه، تا حدودی در رابطه نمادین با مبدا آن یعنی آب‌های مدیترانه است؛ جایی که روسیه طی دو سال گذشته در آن نمایش قدرت یک‌جانبه می‌داد و احساس برتری داشت.
روز ۱۹ ماه اوت سال ۲۰۱۶ ناوهای روسی مستقر در شرق آب‌های مدیترانه سه فروند موشک کروز را به سمت حلب و علیه مواضع جبهه النصره پرواز دادند؛ رویدادی که در رسانه‌های دولتی ایران نیز بازتاب گسترده و توام با ابراز خشنودی یافت.
روسیه پیشتر، علاوه بر استفاده از پایگاه هوایی همدان در مرکز ایران برای حمله هوایی علیه مخالفان اسد، دو بار از عرشه ناوهای نظامی خود در دریای خزر نیز موشک‌هایی به سمت سوریه پرواز داده بود.
در حمله هوایی سحرگاه روز جمعه‌ی آمریکا علیه اسد، ۵۹ فروند موشک کروز مورد استفاده قرار گرفت که در مقایسه با تعداد محدود موشک‌های شلیک شده از سوی روسیه علیه مخالفان اسد، یک جهش کمی چشمگیر است.
آمریکا می‌توانست برای هدف قرار دادن حومه دمشق به راحتی ناوگان مجهز خود در آب‌های خلیج فارس را مورد استفاده قرار دهد که در مقایسه با فاصله آب‌های دریای خزر تا سوریه، بسیار کوتاه‌تر است.
پیام نمادین آمریکا برای استفاده از آب‌های مدیترانه در حمله هوایی علیه سوریه، اعلام آمادگی واشنگتن به قدرت‌نمایی نظامی در آن منطقه، پایان دادن به نمایش قدرت روسیه و خواندن دست خالی کرملین برای مبادرت به هر نوع اقدام تلافی‌جویانه است.
در واکنش به هجوم موشکی مخرب آمریکا که بدون مشارکت هم‌پیمانان آن کشور صورت گرفت، روسیه به انتشار این بیانیه قناعت کرد که این اقدام «نبرد علیه داعش را تحت تاثیر قرار خواهد داد و سردی مناسبات با آمریکا را افزایش می‌دهد.»
جمهوری اسلامی، متحد دیگر بشار اسد، طی بیانیه کوتاهی که قاسمی سخنگوی وزارت خارجه روز جمعه منتشر ساخت «حمله یک‌جانبه آمریکا به پایگاه شعیرات» را محکوم ساخت و این اقدام را عملی در جهت «تقویت گروه‌های تروریستی» خواند.
اقدام کوبنده‌ی روز جمعه‌ی نیروی دریایی آمریکا در آب‌های مدیترانه نشان داد که دولت تازه واشنگتن آماده نمایش قدرت در منطقه و در صورت لزوم، استفاده از ظرفیت نظامی برای مقابله با بحران‌های امنیتی خاورمیانه است.
حمایت هم‌پیمانان خارجی
گزارش‌های اولیه از حمله روز جمعه علیه رژیم اسد حاکی است که آمریکا در فاصله کوتاهی پیش از به پرواز در آمدن موشک‌های کروز، هم‌پیمانان خود را از موضوع مطلع ساخته و بعلاوه روسیه و چین را نیز در جریان موضوع قرار داده است.
علاوه بر وزیر دفاع بریتانیا که ضمن پشتیبانی از اقدام آمریکا آمادگی دولت خود را برای مشارکت در عملیات نظامی بعدی اعلام داشت، اسرائیل و استرالیا نیز در جمع کشورهایی قرار دارند که از حمله موشکی دولت ترامپ علیه سوریه اعلام حمایت کردند.
اسرائیل که دارای منافع امنیتی حساس در آب‌های مدیترانه است طی چهار سال گذشته منتقد ساکت سیاست‌های انفعالی دولت قبلی آمریکا در منطقه به شمار می‌رفت.
دولت ترکیه نیز به دلیل مخالفت با ادامه حضور اسد در دمشق از حمله‌ی جمعه ابراز رضایت کرد.
جمهوری اسلامی که می‌توانست بر اساس محاسبات قبلی کاخ سفید و پیش از کناره‌گیری مایکل فلین مشاور امنیت ملی سابق ترامپ و طراح دادن «اخطار رسمی» به ایران خود هدف حمله نظامی آمریکا در آب‌های خلیج فارس قرار بگیرد بدون تردید از رویداد اخیر بسیار ناراضی است.
تاثیر بر صحنه سیاست داخلی
ترامپ طی رویارویی‌های نه چندان حساب شده با قدرت‌های نهادینه در واشنگتن، رسانه‌های میانه‌رو و لیبرال و عوامل حزب دمکرات، و حتی شاخه‌هایی از حزب جمهوری‌خواه کنگره، طی دو ماه گذشته ضربات شدیدی را تحمل کرده و در موارد متعدد ناگزیر از عقب‌نشینی یا عقب‌گرد از مواضع قبلی خود شده بود.
بالا گرفتن جنگ قدرت در مراکز تصمیم‌گیری آمریکا نیز، اعم از محافل امنیتی و اطلاعاتی، وزارتخانه‌های خارجه، دفاع و خزانه‌داری و همچنین کنگره، دولت ترامپ را در حالتی از سرگیجه قرار داده بود.
رفتارهای غیرحرفه‌ای ترامپ که تا حدودی در فضای انتخاباتی و پیش از انتخاب شدن وی به عنوان رییس جمهوری و فرمانده کل نیروهای مسلح کشور محبوس مانده بود، ادامه قرار گرفتن حامیان را در کنار او دشوار می‌ساخت.
پس از اقدام نظامی روز جمعه انتظار می‌رود میزان حمایت افکار عمومی داخلی از ترامپ، برخلاف دو ماه گذشته، رو به افزایش بگذارد.
انتظار می‌رود در صحنه رقابت قدرت داخلی، کنگره و حزب جمهوری‌خواه حمایت خود را از ترامپ افزایش دهند.
وزارت دفاع آمریکا دست کم در تعیین سیاست‌های خاورمیانه‌ای آن کشور در حال حاضر بر وزارت خارجه پیشی گرفته و نقش برجسته‌ای در روند تغییرات آینده حوزه خلیج فارس و مدیترانه ایفا خواهد کرد.
شرکت‌های نفتی به دلیل افزایش قیمت نفت خام، در واکنش به حمله نظامی، بهای سهام و سود سالانه خود رو به افزایش می‌بینند.
با محاسبه ارزش ۲۵۰ هزار دلار بهای خرید هر فروند موشک تاماهاک، تولیدکنندگان آمریکایی اسلحه نزدیک به ۱۵ میلیون دلار بازار فروش بیشتر برای جانشین ساختن ۵۹ فروند موشک شلیک شده کروز را به دست خواهند آورد.
نخستین تجربه ترامپ در لباس فرماندهی نیروهای مسلح آمریکا می‌تواند نقطه شروع تازه‌ای برای وی محسوب شود؛ تحولی که علاوه بر تثبیت موقعیت او در داخل، اعلام پایان دوران سیاست‌های انفعالی دولت اوباما پس از «بهار عربی» و بخصوص طی چهار سال گذشته در خاورمیانه خواهد بود.
شگفت‌انگیز نخواهد بود اگر پیامدهای قدرت‌نمایی نظامی آمریکا در مدیترانه و علیه رژیم اسد طی هفت هفته آینده حتی به تغییر بخت ابراهیم رییسی برای جانشینی حسن روحانی در انتخابات رییس جمهوری اسلامی ایران بیانجامد!
