جایزه نوبل اقتصاد سال ۲۰۱۷ به ریچارد تیلر، اقتصاددان و پژوهشگر ۷۲ ساله آمریکایی و نظریه پرداز «اقتصاد رفتاری» تعلق گرفت.
ریچارد تیلر محقق و نظریهپرداز در زمینه اقتصاد رفتاری و استاد اقتصاد در دانشکده تجارت در دانشگاه معروف و معتبر شیکاگو است که تجزیه و تحلیل تصمیمگیری اقتصادی را با فرضیههای روانشناختی توسعه داده است. او جایزه نوبل اقتصاد امسال را برای نظریه «ترکیب مفروضات روانشناختی واقعی در تحلیل تصمیمگیری اقتصادی» دریافت کرد.
این اقتصاددان آمریکایی تحقیقاتی را در مورد پیامدهای عقلانیت محدود، اولویتهای اجتماعی و ضعف در کنترل فرد انجام داده است و این موضوع که چگونه این عوامل بر تصمیمهای فردی و بازارها تاثیر میگذارد از تحقیقات مهم وی به شمار میرود که از سوی بازار و کارفرمایان نیز به شدت مورد استقبال قرار گرفته است.
نظریه ریچارد تیلر ثابت میکند بر خلاف پیشفرضهایی که اساس رفتارهای اقتصادی مردم را تصمیمهای عقلانی بر اساس منفعت فردی میداند، مردم به دلیل کمبود آگاهی و اطلاعات، و ناتوانی در کنترل رفتارهای شخصی و همچنین ملاحظات اجتماعی تصمیم میگیرند.
برای جلوگیری از این «بدرفتاری اقتصادی» او استدلال میکند که با تلنگر یا سقلمهای به مردم میتوان آنها را به خوشرفتاری اقتصادی سوق داد، مثلا میتوان مردم را تشویق کرد که برنامهریزیهای درازمدت بیشتری داشته باشند و به عنوان مثال برای بازنشستگی خود پسانداز کنند.
این اقتصاددان آمریکایی در سال ۲۰۱۰ به دولت بریتانیا کمک کرد تا واحدی را به نام واحد «بینش رفتاری» به کار گیرد که به «واحد سقلمه» (Nudge unit) معروف شد. این واحد در سال ۲۰۱۰ شروع به کار کرد تا راههایی ابتکاری برای تغییر رفتار مردم پیدا کند. پرفسور تیلر همچنین خروج بریتانیا از اتحادیه اروپا (برکسیت) را یکی از بهترین مثالها برای تصمیمگیری غیرعقلانی دانسته است.
به بیان ساده، اقتصاد رفتاری ترکیبی است از اقتصاد، روانشناسی و جامعهشناسی. اقتصاد رفتاری بر این باور است که انسانها آنطور که در علم اقتصاد کلاسیک پیشبینی شده تصمیم نمیگیرند و تصمیمات آنها تحت تاثیر مسائل بسیاریست که گاهی منجر به اشتباه و زیان هم میشود. بر خلاف اقتصاد سنتی که عقیده دارد پایه و اساس در انتخابهای افراد همانا عقل و منطق است، تیلر معتقد است که مسائلی از جمله عواطف، گرایشهای ذهنی، زمینهها و دگمهای فکری، تجربه و یادماندههای هر شخص در تصمیمگیری افراد موثر هستند.
یکی از سادهترین آزمایشهایی که نشاندهنده اقتصاد رفتاری در میان مردم است آزمایشی است که در آن یک نوع قهوه را در دو فنجان مختلف با قیمتهای متفاوت به آزمایششوندگان دادند و از آنها خواستند یک قهوه را به عنوان قهوه بهتر انتخاب کنند. نتیجه این بود که اکثر آزمایششوندگان قهوه گرانتر را به عنوان قهوه بهتر انتخاب و چند نفر نیز قهوه ارزانتر را انتخاب کردند. اما هیچکدام از آزمایششوندگان متوجه نشدند و اشاره نکردند که مزه، طعم و غلظت قهوهها کاملا یکسان است.
گفتنی است جایزه نوبل اقتصاد از جمله جوایز رسمی بنیاد نوبل مانند ادبیات، صلح، پزشکی، فیزیک و شیمی نیست. سنت اهدای این جایزه به طور جداگانه توسط بانک مرکزی سوئد و به یاد آلفرد نوبل بنیان گذاشته شد.