برزو فارسی- صبح روز چهارشنبه ۲۶ مهرماه در تهران مراسمی با عنوان «اهدای کارت ضابطین عام قضایی» برگزار شد که در آن محمدجعفر منتظری، دادستان کل ایران و جمعی از فرماندهان ارشد نیروی انتظامی، نمایندگان سپاه و بسیج و دادستان تهران حضور داشتند.
منتظری سخنران این مراسم بود و اعلام کرد که ۴۰ هزار کارت ضابط عام صادر و در سراسر ایران توزیع میشود. در این مراسم به صورت نمادین یک کارت ضابط هم به پاسدار حسین اشتری، فرمانده نیروی انتظامی داده شد.
به گفته دادستان ایران «ضابطین عام دادگستری» شامل درجه داران و افسران نیروی انتظامی هستند و «ضابطان خاص» که با توجه به قوانین خاص، ضابط محسوب میشوند رؤسا، ماموران زندان، ماموران اطلاعات و ماموران سپاه و بسیج و تمام نیرویهای مسلح هستند که ممکن است تمام یا بعضی ماموریتهای ضابطین به آنها محول شود.
اینکه ضابط چیست و چهکار میکند در وبسایت میزان وابسته به قوه قضاییه آمده است.
به نوشتهی این وبسایت، ضابطان دادگستری بازوان اجرایی مراجع قضایی و «منظور از ضابط دادگستری ماموری است که موظف به کشف جرم، حفظ آثار و علایم و جمع آوری ادلّه وقوع جرم، شناسایی یافتن و جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، تحقیقات مقدماتی، ابلاغ اوراق و اجرای تصمیمات قضایی است». این یعنی فعالیت و ماموریت آنها دامنه وسیعی دارد و حتی شامل اجرای تصمیمات قضایی هم میشود.
قوه قضاییه ایران دو نوع ضابط تعریف کرده است: عام و خاص.
به نوشته وبسایت میزان، منظور از ضابط عام، فرماندهان افسران و درجه داران نیروی انتظامی هستند که آموزش مربوطه را دیده باشند، اما دامنه خاص گویا لشکری از افراد مختلف را شامل میشود.
طبق قانون قضایی، ضابطان خاص شامل رؤسا، معاونان و ماموران زندان نسبت به امور مربوط به زندانیان، ماموران وزارت اطلاعات، ماموران نیروی مقاومت بسیج سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و سازمان اطلاعات سپاه همچنین سایر نیروهای مسلح میشود که به موجب قانون تمام یا بعضی از وظایف ضابطان به آنان محول شود.
تفاوت اصلی ضابط عام و خاص در این است که ضابط عام صلاحیت مداخله در تمام جرایم را دارد حتی آنهایی که در صلاحیت ضابطان خاص است، اما ضابط خاص فقط در امور محدودی که گفته شد صلاحیت مداخله دارد.
این ضابطان با حکم قضایی ماموریتهایی مثل «تحت نظر گرفتن افراد»، «بازجویی»، «انتقال به زندان و نگه داشتن تا ۲۴ ساعت»، «ورود به منازل افراد»، «تحقیق و تفحص»، «تفتیش منزل و لوازم آنها» و خیلی از وظایف دیگر را انجام خواهند داد و برای انجام آنها آموزشهای لازم را گرفتهاند. ضمناً مسوولان قضایی تاکید دارند که آنها بر اساس رعایت حقوق شهروندی آموزش دیدهاند و در هنگام ماموریت حتماً باید کارت ضابط خود را نشان دهند در غیر این صورت تخلف محسوب میشود.
یکی از وظایف قوه قضاییه در برنامه پنجم توسعه تربیت تخصصی ضابطان قضایی است و این طرح بر اساس آن انجام گرفته است. دادستان کل ایران، هجدهم دی ماه سال ۱۳۹۵ عنوان کرد که در راستای اجرای ماده ۳۰ قانون آئین دادرسی کیفری که مسوولیت ضابطان دادگستری قید شده کارت ضابط عام دادگستری برای ۲۰۰ هزار پلیس در تهران صادر شد.
در همین خبر چند خط بعد نوشته شده: «باید فرایند آموزش و صدور کارت برای ۲۰۰ هزار نفر انجام میشد که این کار از تهران آغاز شد». در واقع روشن نیست که ۲۰۰ هزار ضابط تنها در تهران فعالیت خواهند کرد یا در کل کشور این تعداد مشغول به فعالیت میشوند.
جمعیت تهران ۱۵ میلیون نفر است و اگر قرار باشد ۲۰۰ هزار ضابط در پایتخت فعالیت کنند یعنی هر ۷۵ نفر (در هر سنّی) یک پاسبان یا «بپا» دارد.
اما گویا این بپاها فقط انتظامی و نظامی نیستند. خبرگزاری مهر اردیبهشت سال ۱۳۹۳ با تعدادی از کارشناسان قضایی گفتگو کرده در این مورد که ضابط قضایی عملکرد بهتری دارد یا پلیس قضایی. در همین گزارش به نقل از کارشناسان آمده که ضابطین قضایی نه تنها شامل رؤسا و معاونین زندانها و اعضای سپاه، واحد اطلاعات سپاه، پلیس انتظامی راه آهن و پلیس هواپیما میشود بلکه شامل مأمورین شهرداری، جنگلبانی و شکاربانی، کارکنان برق و وزارت نیرو، نگهبانان گارد بنادر و گمرگات، ماموران وزارت پست و تلگراف و تلفن، مأموران سازمان قند و شکر، مأموران اداره آبیاری، فرماندهان هوایی، بازرسان سازمان تأمین اجتماعی، بازرسان کار و کارشناسان بهداشت کار، کدخدایان محلی، بازرسان فنی کار و مأمورین سازمان بنادر و کشتیرانی هم میشوند.
اما این آمار شاید از این هم که هست وخیمتر باشد چرا که دیر یا زود فعالیت ضابطین خاص هم آغاز میشود، این همه ضابط خاص و عام، یعنی چه در پایتخت ایران و چه در هر شهر و دیاری، باید زیر نگاههای ضابطان و مأموران نامریی زیست.