ابهام حقوقی- سیاسی در دادخواهی علیه سپاه پاسداران انقلاب اسلامی؛ سرنگونی هواپیمای اوکراینی «اقدام تروریستی» یا «جنایت جنگی»؟

مایکل چانگ و جیمز بازن دو نماینده پارلمان کانادا در نامه‌ای به وزیر خارجه این کشور با اشاره به اعدام نوید افکاری و ادامه زندان نسیرین ستوده و سرنگونی هواپیمای اوکراینی خواسته‌اند تا فوراً سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی کانادا قرار بگیرد.

این دو نماینده در نامه‌ای به تاریخ ۲۵ سپتامبر ۲۰۲۰ خواسته‌اند تا ناقضان حقوق بشر تحریم شوند و کانادا اقدامات جدی‌تری برای قربانیان «پرواز ۷۵۲» که ژانویه ۲۰۲۰ توسط موشک‌های سپاه پاسداران انقلاب اسلامی بر فراز تهران سرنگون شد و همه‌ی سرنشنیان آن به کام مرگ فرستاده شدند اتخاذ کنند.

در این نامه خطاب به فرانسوا فیلیپ شامپاین از دولت کانادا خواسته شده تحریم‌ها بر اساس «قانون ماگنیتسکی» یا معادل آن را برای آنهایی که در ایران مرتکب خشونت و جنایت علیه شهروندان شده‌اند اجرا شود و کانادا جمهوری اسلامی ایران را به خاطر حمایت دائمی از ترور و «نقض بی‌شمار» قوانین بین‌المللی پاسخگو کند.

مایکل چانگ و جیمز بازن از دولت خواسته‌اند اطمینان حاصل کند که رژیم ایران امکان خرید یا فروش اسلحه در بازار بین‌المللی را ندارد.

در بخش دیگری از این نامه آمده «مردم ایران در برابر سرکوبگرترین رژیم جهان و در مواجهه با جنایات فزاینده‌ی آن، در ایستادگی از خود شجاعت و استقامت نشان داده‌اند.»

خانواد‌ه‌های جانباختگان هواپیمای اوکراینی قرار است ۵ اکتبر (۱۴ مهر) در ۹ شهر جهان گرد هم آیند. آنها از مردم خواسته‌اند تا با حضور آنلاین خود در این تجمعات از آنها حمایت کنند.

دادخواهی بی دانستن حقیقت دست‌نیافتنی‌ست.

به تجمع آنلاین ما در روز پنجم اکتبر برابر با چهاردهم مهر ماه بپیوندید.#اجتماع_دادخواهی#JusticeRallyhttps://t.co/SNzpWDgN4f

— Hamed Esmaeilion (@esmaeilion) September 28, 2020

پارلمان کانادا خرداد ۱۳۹۷ (ژوئن ۲۰۱۸) به ثبت سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست گروه‌های تروریستی و توقف مذاکره با رژیم ایران رای داد اما این نهاد نظامی- سیاسی در فهرست سازمان‌های تروریستی این کشور قرار نگرفته است. شماری از تحلیلگران معتقدند لابیگران رژیم ایران در کانادا از جمله عوامل مؤثر اجرا نشدن مصوبه‌ی پارلمان این کشور هستند.

اینهمه در حالیست که کانادا در سال ۱۳۹۱ سفارتش در تهران را تعطیل کرد و با «عنصر نامطلوب» خواندن دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران روابط خود را با تهران به حالت تعلیق درآورد.

در این میان، انجمن خانواده‌های جانباختگان پرواز پی‌اس۷۵۲ در بیانیه‌ای اعلام کردند سه خواست اساسی دارند: «محکومیت جنایت جمهوری اسلامی ایران در سازمان ایکائو»، «انتشار هرچه سریع‌تر اطلاعات کشورهای ذینفع از این جنایت» و «ارائه‌ی نقشه‌ی راه کشورهای ذینفع برای رسیدن به حقیقت و عدالت».

همانطور که در این بیانیه اشاره شده شلیک موشک به هواپیمای مسافربری توسط سپاه پاسداران «جنایت» است.

بر اساس قوانین ایکائو هر دولتی مسئول تامین امنیت حریم هوایی آن کشور است. این تهدید شامل مواردی مثل درگیری مسلحانه، ابرهای ناشی از آتشفشان‌‌ها، آزمایش‎‎های موشکی و پرتاب راکت‌‌ها و موشک‌‌ها می‌‌شود.

https://kayhan.london/1398/10/18/%d8%b3%d9%82%d9%88%d8%b7-%d9%85%d8%b4%da%a9%d9%88%da%a9-%d9%87%d9%88%d8%a7%d9%be%db%8c%d9%85%d8%a7%db%8c-%d8%a7%d9%88%da%a9%d8%b1%d8%a7%db%8c%d9%86%db%8c-%d8%af%d8%b1-%d8%a7%db%8c%d8%b1%d8%a7%d9%86

فارغ از اینکه دولت حسن روحانی از عملیات سپاه پاسداران انقلاب اسلامی آگاه بوده یا نه، مسئولیت تأمین امنیت آسمان ایران برای هواپیماهای مسافربری بر عهده دولت به عنوان عضو رسمی ایکائو و امضاکننده‌ی کنوانسیون شیکاگو است.

از سوی دیگر، فرماندهان بلندپایه نظامی جمهوری اسلامی به «شرایط جنگی» هنگام پرواز هواپیمای بوئینگ اوکراینی اعتراف کرده‌اند.

بر اساس مقررات ۱۹۰۷ لاهه، بند ۲ ماده ۲۳ کنوانسیون سوم و ماده ۲۸ کنوانسیون چهارم ۱۹۴۹ ژنو، «بند ۴ ماده ۱۲» و «بند ۷ ماده ۵۱» پروتکل اول الحاقی به کنوانسیون‌های ۱۹۴۹ ژنو استفاده از سپر انسانی منع شده است. طبق اساسنامه دیوان کیفری بین‌المللی نیز استفاده از سپر انسانی ممنوع است.

https://kayhan.london/1398/11/09/%d9%85%d8%aa%d9%88%d9%82%d9%81-%d9%86%da%a9%d8%b1%d8%af%d9%86-%d9%be%d8%b1%d9%88%d8%a7%d8%b2%d9%87%d8%a7%db%8c-%d9%85%d8%b3%d8%a7%d9%81%d8%b1%d8%a8%d8%b1%db%8c-%d8%a8%d8%a7-%d9%87%d8%af%d9%81-%d8%a7

خانواده جانباختگان پرواز ۷۵۲ بطور رسمی علیه جمهوری اسلامی ایران شکایت کرده‌اند. منابع مطلع به کیهان لندن گفته‌اند این شکایت‌‌ ماه‌‌ها پیش تنظیم شد اما دلایل پیدا و پنهان سیاسی و فشار بر خانواده‌های قربانیان مانع از پیشرفت روند شکایت و تأخیر در ارسال آن برای مقامات رژیم ایران شده بود.

دولت کانادا اما مدعیست که علت این تأخیر سیاسی نبوده و به دلیل شیوع ویروس کُرونا و تاثیر آن بر پیگیری حقوقی بوده است!

شماری از خانواده‌های قربانیان هواپیمای اوکراینی اخیراً «مارک آرنولد» را به عنوان وکیل پرونده انتخاب کردند اما او معتقد است شلیک به هواپیما «یک اقدام تروریستی بود». اکنون دادخواهی از جمهوری اسلامی ایران با اتهام «اقدام تروریستی» در محاکم کانادا مطرح شده اما پرسش این است که چرا موضوع «جنایت جنگی» که اسناد و مدارک زیادی در مورد آن در دست است در دادگاه مطرح نشده و شکایت بر اساس «اقدام تروریستی» به دادگاه ارائه شده که نه تنها راه اثبات آن طولانی و پیچیده است بلکه موانع زیادی در مسیر رسیدگی به آن قرار دارد به ویژه آنکه به نظر می‌رسد دولت جاستین ترودو تمایلی به قرار دادن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی ندارد.

یک منبع مطلع که نخواست نامش فاش شود به کیهان لندن می‌گوید افرادی به خانواده قربانیان هواپیما مشاوره داده‌ و گفته‌اند که با توجه به مصوبه‌ی پارلمان کانادا مبنی بر تروریستی بودن سپاه پاسداران، پیگیری پرونده با شکایت به اتهام «اقدام تروریستی» شانس بیشتری برای به نتیجه رسیدن دارد.

برخی از خانواده‌های قربانیان هواپیما اما به این شکایت نپیوسته‌اند. یکی از آنها به کیهان لندن می‌گوید: «من به دیگر خانواده‌ها گفتم که نمی‌شود اثبات کرد شلیک به هواپیما اقدام تروریستی بوده. شخصاً معتقدم اینها هواپیما را عمداً زدند که ماهیت‌اش تروریستی است اما تمام اسناد و مدارک برای اثبات این عنوان شکایت در ایران است و اجازه دسترسی به آن اطلاعات داده نمی‌شود. برخی دیگر از خانواه‌ها نیز به این شکایت نپیوستند».

این شائبه نیز مطرح است که طرح شکایت  بر اساس «اقدام تروریستی» اهرمی سیاسی برای فشار به دولت ترودو باشد تا با کمک آن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی این کشور قرار بگیرد. گرچه قرار گرفتن سپاه در این فهرست می‌تواند اقدامی مؤثر باشد اما ایرادات عمده‌ای دارد:

۱)منحرف کردن پرونده بر اساس «جنایت جنگی» که مدارک و شواهد آن در دسترس و در محاکم بین‌المللی قابل طرح است.
۲)غیرقابل دسترس بودن اسناد و مدارک برای اثبات اتهام «اقدام تروریستی».

فرای اینها دولت کانادا هشت ماه به بهانه کُرونا ارسال شکایت خانواده جانباختگان به نهادهای حکومتی ایران را به تاخیر انداخت و هیچ بعید نیست تلاش‌هایی برای منحرف کردن پرونده به صورت مستقیم و غیرمستقیم توسط عوامل رژیم در خارج از ایران صورت گرفته باشد و یا صورت بگیرد.

اگر سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی کانادا قرار می‌داشت پرونده‌ی شکایتی که آرنولد وکیل شناخته‌شده آن را پیش می‌برد شرایط امیدبخش‌‌تری می‌داشت اما اکنون موضوع شکایت یعنی «اقدام تروریستی سپاه» در حالی در دستگاه قضایی کانادا مطرح شده که اساساً دولت جاستین ترودو قبول ندارد که این نهاد نظامی یک سازمان تروریستی است!

همچنین برخی شواهد نشان می‌دهد که گویا در کانادا مسئولیت رسیدگی به پرونده سرنگونی هواپیمای اوکراینی به دست فرد یا گروهی سپرده شده که عملکردش یکی از موانع قرار گرفتن سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در فهرست سازمان‌های تروریستی کانادا است! این شواهد در دست بررسی هستند که آیا واقعا چنین است یا نه.