سازمان توسعه تجارت ایران در گزارشی عوامل موثر در کاهش صادرات در سال ۹۹ را اعلام کرده که شیوع کرونا به عنوان چهارمین علت مطرح شده و پیش از آن نیز «کاهش درآمدهای نفتی»، «شوک ارزی، تورم و پیامدهای ناشی از آن» و «تحریم شرکت‌های پتروشیمی» دلایل موثر بر کاهش صادرات بوده‌اند. این دلایل اما خود معلول سیاست‌هایی هستند که اقتصاد ایران را دچار انسدادِ مزمن کرده است.
بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی دولت میزان صادرات غیرنفتی ایران در سال ۱۳۹۸ بیش از ۴۰ میلیارد دلار بوده اما این رقم در سال گذشته اُفت کرد و تراز تجاری ایران نیز در پایان سال منفی شد.
سازمان توسعه تجارت اعلام کرده که چهار عامل «کاهش درآمدهای نفتی»، «شوک ارزی، تورم و پیامدهای ناشی از آن»، «تحریم شرکت‌های پتروشیمی» و «پاندمی کرونا و کاهش تجارت خارجی» چهار عاملی بودند که سبب کاهش حجم صادرات در ایران شدند.
در این گزارش آمده که «بخشی از هزینه‌های ارزی تأمین مواد اولیه کالاهای صادراتی از محل درآمدهای نفتی تأمین می‌شود. کاهش شدید درآمدهای نفتی، درآمدهای ارزی کشور را نیز تحت‌الشعاع قرار داده و مشکلاتی برای تأمین ارز واردات از جمله واردات مواد اولیه کالاهای صادراتی به وجود آورد که منجر به کاهش حجم تولید کالاهای صادراتی شد.»
در گزارش سازمان توسعه تجارت درباره شوک‌های ارزی و افزایش تورم آمده است: «در هر اقتصادی نوسانات نرخ ارز به علت اثرگذاری بر سایر متغیرهای اقتصادی از مهمترین عوامل تأثیرگذار بر تجارت خارجی است. یکی از مهمترین متغیرهایی که تحت تأثیر نوسانات نرخ ارز قرار می‌گیرد، صادرات غیر نفتی است. بازار ارز ایران طی سال‌ها و در سال ۹۹ تحت تأثیر عوامل مختلفی همچون تشدید تحریم، کاهش ذخایرارزی و پاندمی کرونا با یک شوک پیش بینی نشده مواجه شد. در کنار این موضوع مقررات بانک مرکزی در خصوص تعهد بازگشت ارز به چرخه اقتصادی کشور در یک بازه زمانی مشخص باعث شد در کوتاه مدت برخی از صادرکنندگان نتوانند خود را با این مقررات تطبیق داده و ترجیح دهند تا بازگشت آرامش به بازار ارز و تثبیت مقررات ارزی، موقتاً برنامه‌های توسعه صادرات را متوقف سازند.»
این گزارش تأکید کرده که «اثرات منفی تورم داخلی بر توسعه صادرات کشور بیش از اثرات مثبت افزایش نرخ ارز بوده است.»
در بخش دیگری از این گزارش تخریم محصولات پتروشیمی از جمله عوامل کاهش صادرات عنوان شده و همچنین آمده که «صادرات محصولات پتروشیمی تحت تأثیر قیمت نفت قرار دارد و پایین بودن قیمت نفت در سال ۹۹ مزید بر علت کاهش صادرات محصولات پتروشیمی علاوه بر تحریم‌های شرکت‌های پتروشیمی شد.»
بر این اساس «محصولات پتروشیمی بخش مهمی از سبد صادراتی ایران را تشکیل می‌دهند اما در سال گذشته با موانع و محدودیت‌های جدی دست و پنجه نرم کردند.»
آخرین مورد اثرگذار بر کاهش صادرات ایران نیز شیوع ویروس کُرونا و بسته شدن موقت مرزها از یکسو و احتیاط بیش از پیش خریداران خارجی در مورد خرید محصولات صادراتی و به خصوص محصولات کشاورزی و غذایی و اعمال استانداردهای ویژه از سوی دیگر بوده است.
حسین سلاح ورزی نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران نیز معتقد است علت اصلی کاهش صادرات غیر نفتی را باید در داخل کشور پیدا کرد.
حسین سلاح ورزی گفته که «ما در سال‌های گذشته بارها گفته بودیم که سیاست‌های ارزی که از سوی بانک مرکزی و برخی از دیگر نهادهای اجرایی در دستور کار قرار گرفته، مشکل آفرین می‌شود و دستورالعمل‌های ارزی کار را به جایی می‌رساند که میزان به صرفه بودن کالای ایرانی در بازارهای بین المللی و توان ایستادن صادرکننده ایرانی در برابر فشارها محدود می‌شود و این موضوع به ضرر تولیدات کشور تمام خواهد شد.»
او در ادامه افزوده که «با وجود تمام این هشدارها، همچنان اصلاحات لازم در سیاست‌های ارزی اجرایی نشد و همین امر اثری جدی بر عملکرد صادراتی کشور گذاشت. البته در کنار ارز باید سایر سو مدیریت‌ها، بخش‌نامه‌های متعدد و بعضا متناقض را نیز در کنار آن قرار داد.»
نایب رئیس اتاق بازرگانی ایران تأکید کرده است: «از نظر من میزان تأثیر کرونا، تحریم و بطور کلی عوامل خارجی بین ۳۰ تا حداکثر ۴۰ درصد است و بیش از ۵۰ درصد عوامل به موضوعات داخلی باز می‌گردد. بر اساس اعلام مقامات دولتی، در سال‌هایی صادرات نفت کاهش یافته و دولت برای به دست آوردن منابع درآمدی خود به مشکل برخورده، این صادرکنندگان غیرنفتی بودند که توانستند بخش مهمی از نیازهای ارزی کشور را تأمین کنند.»
مقامات دولتی اما مدعی شدند که در دو ماه نخست ۱۴۰۰ آمار صادرات مثبت بوده و میزان صادرات نسبت به مشابه سال گذشته افزایش یافته است. این در حالیست که رئیس کنفدراسیون صادرات ایران این شیوه آماردهی را رد کرده و گفته در دو ماه نخست سال گذشته به دلیل شیوع کرونا و بسته بودن مرزها صادرات در عمل صفر بود و حالا اندک صادرات امسال را به عنوان آماری برای رشد صادرات عنوان می‌کنند.
محمد لاهوتی رئیس کنفدراسیون صادرات ایران توضیح داده که «با مرور وضعیت تجارت در سال گذشته باید به این نکته توجه شود که با ورود ویروس کرونا به کشور در اواخر سال ۹۸ پس از مدتی و از اوایل سال ۹۸ تا اواسط خرداد ۹۹ تمام مرزهای کشور بسته شد و به غیر از یک سری کالاهای خاص، صادراتی انجام نشد. با توجه به شرایط، تقریبا صادراتی هم صورت نگرفت بنابراین افزایش صادرات ۲ ماهه سال جاری نسبت به مدت مشابه سال گذشته ناشی از عدم صادرات در سال گذشته بوده است.»
محمد لاهوتی تأکید کرده که «با توجه به این موضوع بنابراین دولتمردان و سیاستگذاران با توجه به افزایش آمار صادرات نباید تصور کنند که این رشد تنها به دلیل ابلاغ دستورالعمل‌های برگشت ارز حاصل از صادرات و شرایط جدید رفع تعهد ارزی اتفاق افتاده است، بلکه بیشترین تاثیر بدلیل بسته بودن مرزها در سال گذشته نسبت به امسال بوده که افزایش چشمگیر را نشان می‌دهد؛ لذا مسولان باید بدانند که برای توسعه صادرات در سال جاری و ماه‌های آتی حتما سیاست‌هایشان باید متناسب با حمایت از صادرات و پشتیبانی از تولید و رفع موانع کماکان باقی بماند.»
در دهه پنجاه خورشیدی، پادشاه فقید صبح سحر نخستین نکته‌ای رو که از کارمندان می پرسیدند، میزان بارندگی در جنوب و جنوب شرقی کشور می‌بود. شاهزاده رضا پهلوی هم در کشورهایی که در کشاورزی و آبیاری هدفمند دارای فنون پیشرفته و برنر می‌باشند، سراغ کارشناسان برجسته رفته و اطلاعات کتبی و شفاهی جم آوری می‌کنند. هیچگاه هم برای اینجور کارها نه تبلیغات می‌کنند و نه حتی با دیگران از این امر صحبت می‌کنند. اهالی “نظام مقدس” حتی اگر در خارج دام هم خریداری کنند، آن رو در بوغ و شیپور گذاشته و سراسر شبکه های مجازی رو مطلع می نمایند. بیخود نیست مردم در نوه رضا شاه کبیر پاکدامنی رو احساس می کنند و نام وی و جدش رو صدا میزنند.