به گفته یک فعال اجتماعی بلوچ ۹۵ درصد وام‌های خوداشتغالی در منطقه بلوچستان صرف سوختبری و شغل‌های مرتبط با آن می‌شود.
یاسین برفروشان فعال اجتماعی بلوچ با بیان این مطلب به پژوهشی در مورد وام‌های خوداشتغالی اشاره کرده و به ایسکانیوز گفته است: «مثلا فردی وام پرورش یک حیوان گرفته اما با آن پول خودرو تهیه کرده و سوختبری می‌کند. فرمی که این فرد پر کرده و متعهد شده مثلا شغلی ایجاد کند و ده نفر را هم جذب کند، راهی وزارتخانه می‌شود و آماری با استناد به آن مبنی بر کاهش آمار بیکاری منتشر می‌شود در حالی که این اتفاق نیفتاده است. بعد از این پژوهش مشخص شد که ۹۵ درصد وام‌ها به همین شکل مصرف می‌شوند و این می‌طلبد که وزارت رفاه اشتغال‌ها در قالب اشتغالی کلان تجمیع کند.»
وی به تاثیر سوختبری در افزایش چند برابری کالاها یا کمیاب شدن آنها اشاره کرد و افزود: «مثلا در شهر ما بنزین کمیاب است و افراد از شب قبل در صف بنزین می‌خوابند که یک باک بنزین بزنند. گاه پیش آمده که نان کمیاب شده چراکه ممکن است آرد هم قاچاق شود. درواقع هر چیزی را که بتوان از مرز خارج کرد و به دلیل تفاوت ارزی سودآور باشد ممکن است قاچاق شود.»
این فعال اجتماعی بلوچ ادامه داد: «برخی سوخت‌برها که وسیله نقلیه تهیه می‌کنند سودشان کمی بیشتر است اما بیشترشان به عنوان راننده برای دیگران کار می‌کنند. کسانی که وضع مالی بهتری دارند چند ماشین می‌خرند و راننده استخدام می‌کنند و حتی ممکن است فرد شغل دیگری داشته باشد اما خودرویی تهیه می‌کند و راننده‌ای برای سوختبری استخدام می‌کند. ممکن است برای هر سرویس یک میلیون و ۵۰۰ هزار تومان بگیرند.»
برفروشان با اعلام اینکه در منطقه بلوچستان سه یا چهار گذرگاه برای عبور وجود دارد اضافه کرد: «اگر راه توسط ماموران بسته نباشد، هر سوختبر دو تا سه روز در راه خواهد بود. در بسیاری از مواقع آنها در منطقه مرزی گرفتار می‌شوند و گاه حتی یک یا دو هفته بدون آب و غذا در آن منطقه می‌مانند. اتفاقی که سال گذشته رخ داد و بعد از مدت‌ها ماندن در مرز درگیری رخ داد و تیراندازی شد.»
او با اشاره به اینکه منطقه بلوچستان فاقد جاده دوبانده است و جاده‌ها عرض کوتاهی دارند تاکید کرد: «این جاده‌ها نه تنها برای سوختبران بلکه برای مردم عادی هم خطرناک هستند. به ماشین سوختبر هم بمب متحرک می‌گویند زیرا دو هزار لیتر سوخت پشت یک وانت می‌گذارند و هر لحظه ممکن است در اثر برخورد با ماشین دیگری یا چپ کردن منفجر شوند. جوانان بسیاری را در اثر تصادف و انفجار از دست دادیم و قبرستان‌های ما از جوانان پر است.»
سوختبری و کولبری آخرین تلاش برای زنده ماندن جهت امرار معاش بسیاری از خانواده‌ها در مناطق مرزی کردستان و سیستان و بلوچستان است که از ابتدایی‌ترین حق اشتغال و بیمه درمانی یا حقوق بیکاری محروم هستند.
در همین ارتباط نیروهای سپاه پاسداران انقلاب اسلامی در منطقه مرزی بم‌پشت سراوان روز دوشنبه چهارم اسفندماه ۹۹ به سوخت‌برانی که در این منطقه به دلیل مسدود بودن گذرگاه مرزی تجمع اعتراضی کرده بودند تیراندازی کردند.
https://kayhan.london/1399/12/05/%d8%b3%d8%b1%d8%a7%d9%88%d8%a7%d9%86%d8%9b-%d8%ae%d8%b4%d9%85-%d9%88-%d8%a7%d9%86%d8%b2%d8%ac%d8%a7%d8%b1-%d9%85%d8%b1%d8%af%d9%85-%d8%af%d8%b1-%d9%be%db%8c-%d8%b4%d9%84%db%8c%da%a9-%d9%be%d8%a7
مردم #سراوان در استان سیستان و بلوچستان یک روز بعد در یک اعتراض عمومی علیه نیروهای امنیتی و سپاه پاسداران انقلاب اسلامی به ساختمان فرمانداری این شهر حمله کردند.
این اعتراضات که تا ظهر سه‌شنبه پنجم اسفند با سقوط فرمانداری سراوان، بستن خیابان‌ها و آتش زدن چند اتومبیل سپاه پاسداران و نیروی انتظامی توسط مردم ادامه داشت، در واکنش علیه به رگبار بستن شهروندان سوختبر این منطقه شکل گرفت. در آن تیراندازی دست‌کم ۱۵ تن کشته و زخمی شدند.
https://kayhan.london/1400/09/28/%d8%a7%d8%b9%d9%84%d8%a7%d9%85-%d9%85%d9%88%d8%ac%d9%88%d8%af%db%8c%d8%aa-%d8%ac%d9%86%d8%a8%d8%b4-%d8%af%d8%a7%d8%af%d8%ae%d9%88%d8%a7%d9%87%db%8c-%da%a9%d9%88%d9%84%d8%a8%d8%b1%d8%a7%d9%86-%d9%88
پس از آن رویداد و حوادث مشابه بود که روز ۲۲ مهرماه ۱۴۰۰ به عنوان «روز کولبر و سوختبر» در حمایت از کولبران و سوختبران و قربانیانی نامگذاری شد که عزیزانشان توسط ماموران جمهوری اسلامی حکومت اسلامی به قتل رسیده‌اند و یا شمار زیادی از آنان معلول و برای همیشه توانایی راه رفتن و کار کردن را از دست داده و در شرایط مرگ و زندگی قرار گرفته‌اند.
