کاهش سرعت و قطع اینترنت در کنار اختلال در اینستاگرام و تلگرام سبب خشم و نارضایتی کاربران اینترنت در ایران شده است. هرچند دولت هربار یک بهانه برای اختلال اینترنت می‌آورد و اطمینان می‌دهد که «طرح صیانت» اجرا نشده اما کارشناسان معتقدند اتفاقاتی که برای اینترنت و شبکه‌های اجتماعی می‌افتد حتما اقداماتی برای فیلترینگ و محدود ساختن بیشتر اینترنت و فضای مجازی و آزمایش‌هایی است که با همین هدف انجام می‌شود.
سرعت اینترنت در ایران طی ماه‌های گذشته با اختلال زیادی روبرو بوده است. گزارش‌ها نشان می‌دهد که نیمی از سال گذشته کشور با اختلال شدید اینترنت روبرو بوده چنانکه ۸۹درصد از اختلالات مربوط به وبسایت‌های بین‌المللی و ۶۷درصد هم مربوط به ارتباطات اینترنتی اینستاگرام بوده است.
اختلال اینترنت در سال جدید هم ادامه پیدا کرد و تشدید شد. در اردیبهشت‌ماه امسال مراکز داده‌های اینترنت در ایران ۲۵ برابر مشابهان خارجی با اختلال ارتباطات اینترنتی روبرو بوده‌اند. آخرین گزارش وبسایت «اسپید‌تست» نشان از چند پله سقوط رتبه ایران در اینترنت سیار و رسیدن به رتبه ۷۰ دارد. رتبه اینترنت ثابت نیز به ۱۴۶ رسیده است.
چندی پیش کاربران برای استفاده از اینستاگرام در ایران دچار مشکل شدند و از روز گذشته نیز کاربران زیادی اعلام کردند اگر از پلتفرم‌های تلگرام و توییتر خارج شوند، امکان بازگشت به این پلتفرم‌ها را به راحتی ندارند و دریافت کد تاییدیه برای این دو پلتفرم به دست کاربران نمی‌رسد.
در برخی استان‌ها کد تائیدیه اینستاگرام و واتساپ نیز با اختلال همراه است هرچند گزارش‌های کمی درباره اختلال در دریافت پیامک تاییدیه این دو اپلیکیشن غیرفیلتر شده دریافت شده است.
آنها می‌گویند پس از هر بار خروج (Log out) از تلگرام، برای ورود مجدد به حساب کاربری، پس از ثبت شماره تلفن همراه، کد فعالسازی حساب به شماره موبایل آنها ارسال نمی‌شود.
تا کنون هیچکدام از نهادهای داخلی کشور مسئولیت این مشکل را نپذیرفته‌اند و همچنین از سوی شرکت تلگرام هم اطلاعیه‌ای مبنی بر بروز اشکال در این خصوص منتشر نشده است.
میلاد نوری کارشناس فناوری اطلاعات در کانال تلگرامی خود به کاربران درون ایران نوشته که «در صورت مسدود شدن تماس تلفنی، در صورتی که شما روی همه دستگاه‌ها از حساب تلگرام خود خارج شوید، امکان ورود مجدد وجود نخواهد داشت.»
او در ادامه راهکاری برای حل این مشکل به کاربران داده است: «حتما حساب خود را روی یک دستگاه (موبایل، لپ‌تاپ، نسخه وب، …) نگه دارید تا کد فعالسازی بجای پیامک، بر روی خود تلگرام برای شما ارسال شود. اگر حساب تلگرام خود را فقط بر روی یک موبایل دارید، حتما بر روی کامپیوتر هم وارد شوید تا در صورت بروز مشکلات مختلف، امکان ورود مجدد به حساب تلگرام برای شما فراهم باشد.»
آرین اقبال کارشناس حوزه آی‌تی درباره مشکل دسترسی به شبکه‌های اجتماعی در ایران طی روزهای گذشته گفته است که «این موضوع را نمی‌توان به کاهش سرعت اینترنت ارتباط داد. چرا که اگر کاهش سرعت در نظر گیریم، کل پهنای باند پایین می‌آید در صورتی که الان این مشکل را تنها روی اینستاگرام و یکسری سرویس‌هایی مثل گیت‌هاب می‌بینیم. این امر نشان می‌دهد که یک اختلال عمدی در کار است. همه این موارد نشان از سیستم پیچیده‌ای است که این سیستم رفتاری شبیه سیستم فیلترینگ چین است.»
روزنامه فرهیختگان در مطلبی انتقادی درباره قطع و اختلال در اینترنت و شبکه‌های اجتماعی نوشته که «هر چند وقت یکبار سرعت اینترنت خانگی به قدری کند شود که به زمان دیال‌آپ بازگردیم، دسترسی به اینترنت خط محدود شود، فیلترشکن‌های قانونی و غیرقانونی محدود و مختل شوند و مقامی رسمی در کسوت نماینده مجلس بلند بگوید «طرح صیانت به شکل کمرنگ و غیرسمی دحال اجراست»؛ بعد هم از وزارت ارتباطات بیایند قویا موضوع را تکذیب کنند که؛ «نگران نباشید، هنوز زمانش نرسیده، ایرادی اگر هست از این‌روست که دکل مخابراتی از جا درآمده، حواس‌مان نبود حوضچه مخابراتی‌مان سوخت، پای فلانی رفت روی کابل اینترنت و خلاصه اینکه نگرانی بی‌مورد به دل‌تان راه ندهید، زمان اجرای طرح موسوم به صیانت که برسد، خودمان خبرتان می‌کنیم!»
در ادامه مطلب فرهیختگان آمده که «این چرخه اختلال، شایعه و تکذیب آنقدر با ریتم‌های مختلف تکرار شود که جامعه و رسانه‌ها را نسبت به موضوع صیانت بی‌تفاوت کند که فراموش کنیم عده‌ای کمر بسته‌اند به محدود‌کردن اینترنت جهانی، اصرار دارند طرح صیانت را در هر قالب و اسمی که شده به تصویب برسانند تا مخالفت با آن را، مخالفت با قانون بخوانند و با این قبیل ترفند‌ها، معترضان به طرح را ساکت کنند. اینجاست که زنگ خطر عادی‌شدن این چرخه باید به صدا درآید تا فراموش نکنیم بی‌تفاوتی نسبت به بیماری، مرض را دوچندان می‌کند. اینجاست که نباید اجازه دهیم قبح قضیه آنقدر بریزد که وقتی صبح با قطع و کُندی اینترنت مواجه می‌شویم، ظهر نشده، شایعات اجرای صیانت از منابع و مراجع رسمی و غیررسمی به بیرون درز کند.»
همانطور که در مطلب روزنامه فرهیختگان هم تأکید شده مقامات هربار یک بهانه برای اختلال شدید در اینترنت ایران می‌آورند. در یکی از آخرین اظهارات حجت‌الله فیروزی عضو کمیسیون صنایع و معادن مجلس «تحریم» را مقصر اختلال اینترنت عنوان کرده و گفته «به دلیل تحریم‌هایی که در این چند ساله اعمال شده است، خرید تجهیزات مخابراتی برای وزارت ارتباطات، مجموعه‌های متولی و سهامداران حوزه های تلفن همراه و اینترنت با مشکل مواجه شده است.»
او همچنین شیوه خصوصی‌سازی در وزارت ارتباطات را از دیگر دلایل اختلال در اینترنت دانسته است: «واگذاری حوزه مخابرات و بخشی که خصوصی‌سازی شده به صورت کامل انجام نشده یا با ایراد اتفاق افتاده است.»
اینهمه در حالیست که همچنان کارشناسان بر اقدامات سازمانیافته جمهوری اسلامی برای محدودسازی اینترنت در ایران تأکید دارند. مهدی رزمی کارشناس حوزه آی‌تی درباره کاهش سرعت اینستاگرام می‌گوید که وزارت ارتباطات روی فضای مجازی و یک سری پروتکل‌هایی مثل HTPS دارد اثر می‌گذارد و اینطور که از شواهد پیداست، روی پهنای باند بین‌الملل هم دارند تفاوت قائل می‌شوند.
به گفته این کارشناس «از دو منظر فنی و اجتماعی می‌توانیم نگاه کنیم. با فرض اینکه موضوعات فنی و تاثیر داخلی داشته باشد، که به نظر می‌آید همین‌طور هم است، وزارت ارتباطات روی فضای مجازی و یک سری پروتکل‌هایی مثل HTPS دارد اثر می‌گذارد و اینطور که از شواهد پیداست، روی پهنای باند بین‌الملل هم دارند تفاوت قائل می‌شوند. با توجه به شواهدی که درخصوص موضوعات زیر ساختی در حال اثر گذاشتن است، به نظر می‌آید که به صورت ناگفته و نانوشته یک سری تغییراتی دارد ایجاد می‌شود.»
اول امرداد امسال نیز اختلالی سراسری در شبکه اینترنت موبایل در شهرهای مختلف ایران رخ داده و کاربران اینترنت موبایل «همراه اول» در تهران، تبریز، شیراز، اصفهان و مشهد هم گزارش می‌دهند که حتی برای دسترسی به گوگل هم با مشکلات جدی مواجه شده‌اند. طبق گزارش شبکه تشخیص و تجزیه و تحلیل قطع اینترنت (IODA) این اختلال در استان هرمزگان بیشتر از سایر استان‌ها بوده است.
قطع اینترنت در ایران؛ نان‌فروشی هم مختل شد! «دزدی»، «فرسودگی» یا آزمایش‌هایی برای «طرح صیانت»؟!
همچنین اتصال کاربران اینترنت موبایل «ایرانسل» وضعیت بدتری داشت و این اپراتور تقریبا از ساعت ۱۰ صبح دیروز با قطع کامل اینترنت روبرو بوده است. علاوه بر این نرم‌افزارهای موبایل برخی از بانک‌ها مختل شده و دسترسی به فیلترشکن‌ها هم دچار مشکل است.
این اختلال که به گفته مسئولین ناشی از آتش‌سوزی در یکی از مخازن ارتباطاتی منطقه هشت تهران بود اما همان زمان هم موضوع اقداماتی در زمینه محدودسازی اینترنت و اجرای نامحسوس طرح صیانت مطرح شد.
همزمان روزنامه دنیای اقتصاد در گزارشی به زیان ناشی از قطع اینترنت پرداخته و نوشته که اکثر دستگاه‌های کارتخوان با اینترنت کار می‌کنند و از این طریق به شبکه بانکی متصل هستند. در نتیجه با قطع دستگاه‌های کارتخوان، عرضه‌کنندگان محصولات یا به دنبال این بودند که معاملات روزانه را لغو کنند یا از مشتریان درخواست می‌‌کردند برای برآورده شدن تقاضای خود از پول نقد استفاده کنند.
از سوی دیگر، برخی نانواییها که به سیستم جدید پرداخت مجهز شده‌اند نیز در روز گذشته نتوانستند خدمات خود را ارائه دهند و در نتیجه، پول نقد جایگزین خرید اینترنتی در نانواییها شد. اختلال در فعالیت نانواییها طرح توزیع نان یارانه‌ای را نیز با بن‌بست روبرو کرد.
بر اساس این گزارش قطع اینترنت یا کاهش شدید سرعت آن سبب شده ۳۰ تا ۵۰ درصد از معاملات روزانه لغو و بنگاه‌‌ها با زیان قابل‌توجهی روبرو شوند.
در حال حاضر آمارها حاکی از آن است که ۱۳میلیون دستگاه کارتخوان در کشور وجود دارد. در شرایطی که وضعیت بسیاری از کسب و کارها به دلیل افزایش سطح قیمت‌ها، کاهش تقاضاها و افزایش اجاره در هر حال با مشکل روبروست، اختلالاتی از این دست می‌‌تواند فشار مضاعف بر میزان درآمد این مشاغل که عمدتا خرد و کم‌سرمایه هستند، وارد کند.
نیمه اول تیرماه نیز کاربران اینترنت از اختلال شدید و سرعت دارای نوسان اینترنت گزارش داده و گفتند اختلال شدید روی پروتکل‌های رمزنگاری‌شده TLS و اخلال روی DNSها و در نهایت کاهش شدید کیفیت اینترنت وجود دارد.
وبسایت «زومیت» که به حوزه اینترنت و فناوری اطلاعات در ایران می‌پردازد در روزهای اختلال شدید اینترنت در تیرماه گزارش داد که از دو هفته پیش اختلال شدید روی برخی پروتکل‌های رمزنگاری شده در اینترنت ایران دیده می‌شود که «اقدامات دولت» پشت سر آن قرار دارد.
بر اساس این گزارش، برخی فعالان اینترنت در ایران با انتشار اسناد و مدارکی تلاش می‌کنند ثابت کنند دولت «در حال ایجاد اختلال عمدی روی برخی پروتکل‌ها به‌خصوص پروتکل‌های رمزنگاری‌شده TLS است».
در مقابل اما مقامات حکومتی اما اجرای طرح صیانت را تکذیب می‌کنند. مهدی سالم رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت ارتباطات در اینباره گفته که «دسترسی هیچ فردی به اینترنت محدود نشده و اگر کسی با اختلال در دسترسی به اینترنت مواجه است و در این زمینه اطمینان کامل دارد باید ازطریق سامانه کارگروه تعیین مصادیق محتوای مجرمانه (کمیته فیلترینگ) شکایت خود را مطرح کند تا ادعایش توسط این کارگروه بررسی شود.»
به گفته رئیس مرکز اطلاع‌رسانی و روابط عمومی وزارت ارتباطات «اگر بعد از این بررسی‌ها مشخص شود که فرد سرویس درست و قانونی ارائه می‌کرده و دسترسی‌های غیرقانونی هم نداشته و به دلیل خطایی، سیستم‌اش فیلتر شده حتما مشکل‌اش رفع می‌شود.»
مهدی سالم همچنین تنها راه برای رفع مشکل این گروه را ثبت اعتراض آنها در کمیته فیلترینگ می‌داند. او در پیشنهادی عجیب می‌گوید کسانی که نسبت به دسترسی به وبسایت‌ها و سرویس‌های مختلف اعتراض دارند می‌توانند IP آدرس خود را در اختیار وزارت ارتباطات بگذارند تا مشکلات‌شان حل شود!
