با وجود تلاش بانک مرکزی برای کاهش قیمت ارز و طلا، قیمتها دوباره افزایشی شده و هر دلار آمریکا به ۴۴ هزار ۷۰۰ تومان رسیده است. پیشبینی میشود در روزهای آینده قیمت ارز و طلا افزایش بیشتری پیدا کند و کارشناسان نسبت به افزایش پرشتاب تورم در این شرایط هشدار میدهند.
قیمت ارز و طلا در بازارهای ایران بار دیگر افزایشی شده و به نظر میرسد تغییر ناگهانی رئیس کل بانک مرکزی و خطونشانهای محمدرضا فرزین رئیس جدید بانک مرکزی و اقدامات عجولانه او برای نشان دادن اراده بهبود شرایط هم کارساز نبوده است.
قیمت دلار امروز سهشنبه ۱۱ بهمن به ۴۴ هزار ۷۰۰ رسیده است. قیمت یورو ۴۸ هزار و ۳۸۰ تومان و قیمت هر پوند بریتانیا به بیش از ۵۶ هزار و ۳۰۰ تومان رسید.
در بازار طلا نیز قیمتها افزایشی است. هر سکه طلا دوباره به ۲۴ میلیون تومان رسیده و هر گرم طلای ۱۸ عیار نیز دو میلیون و ۱۰۰ هزار تومان معامله میشود.
در پی افزایش قیمت ارز، ارزش ریال بهشدت کاهش یافته و سرمایهگذاران سعی دارند که با سرمایهگذاری در بخشهای غیرمُولد نظیر بازار اتومبیل، مسکن و طلا، از کاهش ارزش سرمایه خود جلوگیری کنند.
در پی روند موجود در بازار، بانک مرکزی ایران روز دوشنبه ۱۰ بهمن با افزایش نرخ سود بانکی موافقت کرد. بر اساس این تصمیم، نرخ سود تسهیلات بانکی ۲۳ درصد و نرخ سود سپردههای بانکی سه ساله، ۲۲/۵ درصد تعیین شده است.
محمدرضا فرزین که دیماه امسال در پی افزایش پرسرعت قیمت ارز جانشین علی صالحآبادی در ریاست بانک مرکزی شد نتوانسته طی چهار هفته گذشته بازار ارز را ساماندهی کرده یا دستکم بطور موقت از افزایش قیمت ارز جلوگیری کند.
حضور پرحاشیه محمدرضا فرزین در بانک مرکزی؛ کارشناسان چه میگویند؟
محمدرضا فرزین صبح شنبه ۱۰ دی ۱۴۰۱ در نخستین ساعات پس از انتصاب به عنوان رئیس کل بانک مرکزی گفت که قیمت دلار را به سرعت کاهش خواهد داد. او اما یک روز بعد در جدیدترین اظهارات خود درباره سیاستهایش به عنوان رئیس کل بانک مرکزی گفت که «دو وظیفه اساسی بانک مرکزی حفظ ارزش پول و تورم است، اما، اما امروزه کنترل تورم توسط بانک مرکزی و با ابزار سیاست پولی امکان پذیر نیست، بلکه سیاستهای مالی، تجاری، ارزی و حتی سیاستهای سمت هزینه که توسط سایر دستگاهها اخذ میشود در تورم نقش دارد؛ بنابراین برای کنترل تورم نیاز به ایجاد یک هیات ثبات مالی هستیم.»
رئیس کل بانک مرکزی با بیان اینکه «نمیتوانیم تنها با سیاست پولی تورم را کنترل کنیم» افزود که «کنترل تورم نیاز به یک هیئت ثبات مالی است تا هماهنگیها در سیاستهای مالی، بودجهای و پولی با همکاری دستگاههای اقتصادی ایجاد شود. هیئت ثبات مالی برای هماهنگی سیاستهای مالی، بودجهای و پولی و تجاری راهاندازی میشد تا این مجموعه با هم سیاستهای کنترل تورم را پیش ببرند.»
جدا از کمبود منابع ارزی در دست جمهوری اسلامی که سبب ناتوانی بانک مرکزی در دخالتهای پیدرپی و ارزپاشی در بازار شده، تشدید بحرانهای سیاسی از جمله تنش میان اسرائیل و جمهوری اسلامی نیز به عنوان محرک در بازار ارز برای افزایش قیمتها عمل میکند. از سوی دیگر همه نشانهها در اقتصاد کشور حاکی از پابرجا بودن تورم فزاینده است که این موضوع نیز سیگنال منفی به بازار ارز و طلا وارد میکند.
بر اساس گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم در دیماه امسال به بیش از ۵۱ درصد رسید. ادامه اوجگیری تورم در ایران در حالی است که در دیماه گذشته، ریال ایران نسبت به آذرماه حدود ۱۰ درصد از ارزش خود را از دست داد و بهطور متوسط هر دلار آمریکا در بازار آزاد ایران ۴۱ هزار تومان معامله شد.
کارشناسان اقتصادی امیدوار نیستند که تغییر رئیس بانک مرکزی بتواند اثر مثبت و قابل توجهی در بهبود وضعیت بازارهای مختلف از جمله دو بازار مهم ارز و طلا بگذارد. از جمله علی سعدوندی کارشناس و تحلیلگر اقتصادی با اشاره به اینکه اقتصاد ایران طولانیترین تورم تاریخ را دارد، معتقد است که عملکرد بانک مرکزی یک فاجعه به تمام معنا است.
علی سعدوندی گفته که «شناورسازی نرخ ارز، سیاستگذاری پولی، هدفگذاری برای نرخ بهره، تعیین هدف برای نرخ تورم، نظارت بر بانکهای تجاری و انتصاب مدیران بانکی لایق، اقداماتی است که بانک مرکزی باید انجام میداد اما هیچ اقدامی در این جهت انجام نداده است. اصلا معلوم نیست که در حال حاضر بانک مرکزی چه میکند. این بانک، بانک مرکزی نیست و تنها مربوط به اعانه دولتی است. یعنی هرگاه دولت دست گدایی دراز میکند، بانک مرکزی پول را از جیب مردم برمیدارد و در اختیار دولت قرار میدهد.»
این اقتصاددان با بیان اینکه «اقتصاد ایران طولانیترین تورم تاریخ بشر را داشته و هیچکس هم از این موضوع خجالت نمیکشد و عذرخواهی نمیکند» گفته که «عملکرد بانک مرکزی یک فاجعه به تمام معناست و همه مدیران آن مثل یکدیگر هستند و تفاوتی ندارند. سیاستهایی که فرزین در حال حاضر اجرا میکند، همان سیاستهای صالح آبادی، همتی و سیف است و این سیاستهای یکسان، به طور منظم تکرار میشوند.»
احسان سلطانی دیگر کارشناس و تحلیلگر اقتصادی نیز معتقد است نرخ ارز عامل مهم افزایش تورم در اقتصاد ایران است. او میگوید که «اندازه اقتصاد (تولید ناخالص داخلی) ایران بر پایه قیمتهای حقیقی در ۵ سال گذشته تقریبا ثابت مانده، اما اندازه اقتصاد ایران بر حسب قیمتهای اسمی (جاری) با توجه به تورم بالا افزایش یافته است. در صورتی که اندازه اقتصاد ایران بر اساس قیمت دلار محاسبه شود، بایستی میزان آن تغییر قابل توجهی پیدا نکند. بر این اساس قیمت دلار حدود ۲۳ هزار تومان محاسبه می شود. در صورتی که قیمت دلار ۴۰ هزار تومان ملاک قرار گیرد، به مفهوم این است که با توجه به دلاریزه شدن، اقتصاد ایران بیش از ۴۰ درصد کوچک شده است.»
احسان سلطانی همچنین درباره عملکرد رؤسای بانک مرکزی در سالهای گذشته معتقد است که «هر چند عبدالناصر همتی رکورد تاریخی بالاترین افزایش قیمت دلار (سرکوب ارزش پول ملی) را در دوره ریاست خود در تاریخ کشور ثبت کرد، اما نرخ رشد سالانه آن در دوره کوتاه فعالیت اکبر کمیجانی ۵۳ درصد محاسبه می شود که بالاتر از نرخ رشد سالانه ۴۵ درصد همتی است. صالح آبادی در رتبه سوم بدترین رؤسای بانک مرکزی قرار میگیرد.»
احسان سلطانی افزوده که «همتی با بیش از ۲۰۰ میلیارد دلار درآمد و ذخایر ارزی در سال ۱۳۹۷، هنوز تحریمها شروع نشده بود، برای غارت اقتصاد و تامین منافع بنگاهها، بانکها و اشخاص وابسته به دولت دوازدهم (کارگزاران و اصلاح طلبان) و سایر وابستگان به حاکمیت، (با ناموسی کردن دلار!) قیمت دلار را بدون هیچ گونه توجیه و منطق اقتصادی بیش از ۳ برابر کرد. ایادی کارگزارانی که بر همه جا از بانک مرکزی تا رسانه ها تسلط داشتند، عوامل اجرایی کودتای ارزی سال ۱۳۹۷ بودند.»
احسان سلطانی در نهایت این پرسش را مطرح کرده که «باید دید محمدرضا فرزین همانند همتی، کمیجانی و صالح آبادی، کارگزار و دستنشانده بنگاهها و بانکهای فاسد و رانتی «خصولتی، خصوصی و دولتی» (با سرکوب ارزش ریال) خواهد بود یا خیر!»
افزایش تورم در اقتصاد ایران در لایحه بودجه ۱۴۰۲ نیز نمایان است و بودجه با کسری عملیاتی و درآمدهی توهمی بسته شده است. در چنین شرایطی مشخص است که بار اصلی افزایش تورم بر دوش خانوارهای تنگدست و کمدرآمد خواهد بود.
شرایط ناگوار اقتصادی بیش از دو سوم جمعیت ایران که زیر خط فقر قرار دارند و هر روز با فلاکت بیشتری روبرو میشود صدای برخی نمایندگان مجلس شورای اسلامی را نیز درآورده یا دستکم آنها را وادار کرده که تظاهر کنند نسبت به بیعملی مقامات حکومتی انتقاد دارند.
یکی از این نمایندگان مجلس شورای اسلامی جلیل رحیمی جهان آبادی عضو کمیسیون امنیت ملی است که روز گذشته گفته که «شرمندهایم که در شرایط سخت اقتصادی و دلار ۴۴ هزار تومانی و تورم ۶۰ درصدی برای اصلاح قانون انتخابات وقت گذاشتهایم که چگونه قرار است وارد مجلس شویم.»
جلیل رحیمی جهان آبادی خطاب به همکارانش در مجلس شورای اسلامی گفته که «لازم است مقداری به حل مشکلات اقتصادی کشور، بدبختیهای مردم، کاهش تورم و کنترل قیمت دلار و هزار مصیبتی که مردم دارند فکر کنیم. قانون انتخابات را اصلاح کنیم، ناز شصت من و شما، اما برادران اولویت کشور حل مشکلات اقتصادی و مشکلات و گرفتاریهای مردم و قبض گاز ۳ الی ۴ میلیون تومانی و خودروهای ۵ برابر قیمت است.»