حسین امیرعبداللهیان وزیر خارجه جمهوری اسلامی روز پنجشنبه ۱۷ فروردین در پکن با فیصل بن فرحان وزیر خارجه عربستان سعودی دیدار کرد. گفته می‌شود محور گفتگوی آنها و هیأت همراه از سر گرفتن رسمی روابط دوجانبه و بازگشایی سفارتخانه‌ها و کنسولگری‌هاست.
طرفین در یک بیانیه مشترک بر ضرورت «فعال‌سازی» موافقتنامه همکاری‌های امنیتی بین دو کشور که فروردین ۱۳۸۰ امضاء شده بود و توافق همکاری اقتصادی و تجاری که خرداد ۱۳۷۷ به امضاء رسید تاکید کردند. همچنین در این بیانیه بر از سر گرفتن پروازها و تبادلات سیاسی و صدور ویزا برای شهروندان دو کشور تأکید شده است.
پایگاه خبری آکسیوس می‌نویسد «این نشست بخشی از کارزار گسترده‌تر عادی‌سازی بین اردوگاه تحت رهبری عربستان سعودی و جمهوری اسلامی طی ماه‌های اخیر در تلاش برای تنش‌زدایی و پایان دادن به درگیری‌های منطقه‌ای از جمله جنگ در یمن است.»
در همین حال فیصل مقداد وزیر خارجه رژیم سوریه روز شنبه به قاهره می‌رود. این اولین سفر وزیر خارجه سوریه به کشورهای عربی منطقه است که پیش از این مخالف بقای بشار اسد در قدرت بودند و حدود ۱۲ سال پیش با آغاز جنگ داخلی سوریه با این رژیم قطع رابطه کردند.
تحلیلگران می‌گویند سفر وزیر خارجه رژیم اسد به قاهره نشان‌دهنده یک گام بزرگ برای عادی‌سازی روابط بین مصر به عنوان متحد کلیدی سعودی و سوریه به عنوان متحد کلیدی جمهوری اسلامی است.
رویترز گزارش داد که سعودیها می‌خواهند از بشار اسد دعوت کنند در ماه مه به عربستان سفر کند تا در نشست سران اتحادیه عرب شرکت نماید. سوریه در سال ۲۰۱۱ پس از سرکوب معترضان توسط رژیم اسد از اتحادیه عرب اخراج شد.
از سوی دیگر، روسیه نیز پیش از این میزبان معاونان وزرای خارجه ترکیه، سوریه و جمهوری اسلامی در مسکو به عنوان بخشی از تلاش برای عادی‌سازی روابط بین آنکارا و دمشق بود. روس‌ها امیدوارند به زودی نشست وزیران خارجه ترکیه و سوریه برگزار شود.
چرا موضع پادشاه سعودی در مورد نوع برخورد با جمهوری اسلامی تغییر کرده است؟
🔹سلمان بن عبدالعزیز در اظهاراتی تازه ابراز امیدواری کرده مذاکرات تهران- ریاض راه را برای رسیدن به روابط و همکاری دو کشور و توقف حمایت تهران از گروه‌های تروریستی هموار کند!https://t.co/4EdkbWFZ1J pic.twitter.com/q3321WsxKn
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) September 23, 2021
امیرعبداللهیان پیش از این دیدار گفته بود «صهیونیست‌ها از موج همگرایی در جهان اسلام و چشم‌انداز فروپاشی داخلی سردرگم هستند.» اشاره وی به تشدید درگیری‌ها در مسجدالاقصی بود.
رویترز با اشاره به میانجیگری جمهوری خلق چین در توافق امنیتی بین جمهوری اسلامی و عربستان می‌نویسد «نقش پکن در پیشرفت بین تهران و ریاض، پویایی آمریکا در خاورمیانه را متزلزل کرد، جایی که ایالات متحده برای چندین دهه واسطه اصلی بود.»
برای عربستان سعودی، این توافق می‌تواند به معنای ارتقاء امنیت باشد. ریاض همواره رژیم ایران را در مسلح کردن حوثی‌ها و پشتیبانی از حمله موشکی و پهپادی به شهرها و تأسیسات نفتی این کشور مقصر دانسته است.
«سیگنال» مدعیان «نوسازی حکمرانی» از تهران به پکن برای میانجیگری بین جمهوری اسلامی و اسرائیل بعد از توافق امنیتی با ریاض
کشورهای شورای همکاری‌های خلیج فارس در بیانیه‌ای از «ابتکار» و میانجیگری شی جین‌پینگ رئیس جمهوری چین کمونیست برای امضای توافق عربستان و https://t.co/odKacZHhSL… pic.twitter.com/tDBBnn5eSc
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 24, 2023
دیدار وزرای خارجه سعودی و جمهوری اسلامی در حالی صورت گرفت که یک روز پیش از آن ویلیام برنز رئیس سازمان اطلاعات آمریکا (سیا) با هدف تقویت همکاری‌های امنیتی به عربستان سفر کرده بود.
شماری از تحلیلگران معتقدند توافق امنیتی بین تهران و ریاض دوام نخواهد آورد به ویژه آنکه سرداران ارشد سپاه پاسداران نسبت به این توافق سکوت کرده‌اند و مشخص نیست آیا به آن پایبند خواهند بود یا نه. برخی منابع که همسو با منافع جمهوری اسلامی هستند می‌گویند انتظارها را از توافق ایران و عربستان نباید بالا برد.
وبسایت اندیشکده «کوئینسی» که تریتا پارسی از اعضای سابق نایاک در آن فعال است، می‌نویسد علت اصلی توافق امنیتی عربستان با جمهوری اسلامی این است که ریاض می‌خواهد در صورت حمله اسرائیل به ایران، از پاسخ تهران در امان باشد. در این گزارش آمده «رهبری عربستان سعودی مصمم است اطمینان حاصل کند که اگر اختلاف بین ایالات متحده و اسرائیل از یکسو و ایران از سوی دیگر از کنترل خارج شود، سعودی توسط تهران هدف قرار نگیرد.»
آکسیوس:اسرائیل توافق امنیتی میان جمهوری اسلامی و سعودیها را فرصتی برای گسترش«پیمان ابراهیم»میداند
یک مقام آمریکایی:«ما کاملاً این نظر را رد میکنیم که بازگشایی سفارت عربستان سعودی در تهران به نوعی روند عادی‌سازی مناسبات اسرائیل و عربستان را ناکام بگذارد.»https://t.co/9EjbNCvkJm pic.twitter.com/TOqpJIDDlr— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 23, 2023
روابط پرتنش تهران و ریاض پس از حمله بسیجی‌ها به سفارت عربستان در تهران در ۱۱ دی‌ماه ۱۳۹۴ بطور کامل قطع شد. حسین امیرعبداللهیان آنزمان معاون عربی وزارت خارجه بود. او سه سال بعد در یک مصاحبه با وبسایت «دیپلماسی ایرانی» گفته بود «عربستان اقداماتی را از قبل شروع کرده بود که به موضوع برجام برمی‌گشت… رفتار دیوانه‌وار سعودیها در قبال برجام آنها را به این جمع‌بندی رسانده بود که باید مانع از این شوند که برجام در فضایی آرام اجرائی شود… به نظرم سعودیها دچار توهم بزرگی شده‌اند و توهم آنها ناشی از این است که فکر می‌کنند فرصت ترامپ برای آنها فرصتی است که می‌توانند خودشان را در مسیر مبارزه‌طلبی با جمهوری اسلامی ایران قرار دهند، اما به ترامپ اتکا کنند. نگاه ما به عربستان اینطور نیست. به نظرم یمن باید درس بزرگی به سعودیها داده باشد.»
درواقع امیرعبداللهیان در این مصاحبه اعتراف می‌کند که حوثی‌ها ابزار جمهوری اسلامی برای ضربه زدن به عربستان هستند.
با اینهمه طرفین در دو سال گذشته در چند نوبت برای بهبود روابط قدم برداشتند اما در نهایت به سبب مؤلفه‌های مختلف این گام‌ها بی‌نتیجه ماند و چندان دور از ذهن نیست که اینبار نیز همین وضعیت تکرار شود.
احمد دستمالچیان سفیر پیشین جمهوری اسلامی ایران در لبنان فروردین ۱۴۰۲ در مصاحبه با ایلنا گفته بود «عربستان به جاده صاف‌کن اسرائیل در منطقه تبدیل شده» و «ریاض امنیت ملی و حیات و مماتش را به تل‌آویو گره زده است.»
او می‌گوید: «طی این سال‌ها ریاض در بسیاری از پروژه‌های امنیتی و سیاسی منطقه نقش منبع مالی و تأمین‌کننده لجستیک را بازی کرده و در کنار آن ایالات متحده هم سعی کرده تا پشتیبانی‌های اطلاعاتی و امنیتی را ارائه کند اما اسرائیل صرفاً منافع خود را در این بین کسب کرده است.»
