یک عضو اتاق بازرگانی ایران با اشاره به ادامه تحریم و قرار داشتن ایران در لیست سیاه FATF گفته «دلارزدایی» را یک اقدام ایدئولوژیک خوانده است. تیم اقتصادی دولت رئیسی به تازگی ادعاهایی را درباره حذف دلار از تبادلات تجاری ایران به عنوان ابزار گشایش مشکلات اقتصادی کشور مطرح کرده است.
مهراد عباد عضو هیئت نمایندگان اتاق بازرگانی تهران امروز سه‌شنبه ۱۶ خرداد ۱۴۰۲ با اشاره به اینکه «تخصیص ارز بر مبنای دلار است اما بانک مرکزی نظارتی ندارد که با چه واحد پولی پرداخت می‌شود» گفته که بیشترین تبادل دلار با خرید و فروش‌های دولتی و فروش نفت انجام می‌شود؛ بسیاری از کشورها تمایل دارند که با دلار پرداختی‌ها را انجام بدهند اما سالهاست که پرداختی انجام نمی‌شود و کره جنوبی و عراق پول ایران را نمی‌دهند.
او افزوده که حذف دلار از تجارت خارجی یک بحث «ایدئولوژیک» است و چین با هدف اقتصاد اول و دوم شدن در دنیا این بحث را طرح و تلاش‌هایی در زمینه دلارزدایی و تیم‌کشی را آغاز کرده است چرا که مایل است نفر اول اقتصاد دنیا باشد.
او با بیان این پرسش که «چرا باید یک واحد پول را ایدئولوژیک کنیم؟» گفته که «هم‌اکنون بسیاری از کسب و کارها با دلار مراودات تجاری خود را پیش می‌برند و در سالهای اخیر WTO سیاست یکسان‌سازی تجارت را دنبال کرده است و اینکه ما بخواهیم ارز در تجارت را جابجا کنیم درواقع کار خود را پیچیده می‌کنیم.»
عضو اتاق بازرگانی تأکید کرده که دلارزدایی و مبارزه با دلار اولویت اول اقتصاد در شرایط تحریم ایران نیست و ما همچنان در لیست سیاه FATF هستیم؛ و به نظر می‌رسد نتوانیم در این زمینه کار چندانی انجام بدهیم.
مهراد عباد معتقد است که ارزهای دیگر قابل رقابت با دلار هستند اما شرایط فعلی اقتصاد کشور تحمل بحث‌های حاشیه‌ای را ندارد و نیازمند برقراری رابطه خوب با دنیا و از سر گیری مراودات بانکی و… است و در گام بعدی می‌توان دلارزدایی را پیش بگیریم.
این فعال اقتصادی توضیح داده که برای صادرکننده اهمیتی ندارد که با چه ارزی پول را بازگرداند و صادرکننده‌ای که ۳ سال است پولش را از عراقی‌ها دریافت نکرده برای او اهمیتی ندارد که با چه ارزی مطالبه خود را دریافت می‌کند.
مهراد عباد با بیان مثالی از آشفتگی شرایط تجارت خارجی ایران در شرایط کنونی گفته که «بخشی از پول نفت باید به صندوق توسعه ملی برود و برای ایجاد و توسعه زیرساخت‌ها سرمایه‌گذاری شود. اما در شرایط فعلی دولت نظر موافق خود را نسبت به تهاتر نیز اعلام کرده است اما به نظر بنده تهاتر گزینه مناسبی نیست به عنوان مثال عراق اصرار دارد که در ازای پول به ایران مواد غذایی بدهد این در حالیست که ما یکی از صادرکنندگان مواد غذایی به این کشور هستیم.»
عضو اتاق بازرگانی نیز مانند بسیاری از کارشناسان و اقتصاددانان معتقد است که هیچ اقدام بنیادی کلان در بحث اقتصاد انجام نشده است که قیمت دلار بالا و پایین برود و یا ثابت بماند. بلکه قیمت ارز تحت تأثیر اخبار است و بهترین خبر در حد هزار تومان قیمت ارز را کاهش می‌دهد!
این سخنان در حالی از سوی مهراد عباد مطرح شده که بیش از یک دهه است که با ایجاد بحران اقتصادی در پی تحریم و یا در روند صعودی قیمت ارز در کشور، مقامات جمهوری اسلامی موضوع دلارزدایی یا حذف دلار از تبادلات تجارت خارجی ایران را مطرح کردهاند. در برخی مقاطع تیم اقتصادی دولت‌های مختلف ادعاهایی در اینباره مطرح کردند اما در واقعیت همه سیاست دلارزدایی در سالهای گذشته شکست خورده است.
با اینهمه همچنان بر دلارزدایی اصرار می‌شود و علی خامنه‌ای در نخستین سخنرانی سال ۱۴۰۲ به این موضوع تأکید کرد و از مسئولان خواست این مهم را در دستور کار قرار دهند.
در هفته‌های گذشته تیم اقتصادی دولت نیز از اقداماتی عملی در جهت دلارزدایی خبر داده‌اند. محمدرضا فرزین رئیس کل بانک مرکزی هفته سوم اردیبهشت و در دیدار با مقامات اقتصادی عمان از آمادگی کامل بانک مرکزی ایران برای کاهش و حذف تبادلات دلاری از چرخه معاملات تجاری خبر داد و گفت که «زمینه‌های انجام معاملات اقتصادی و تجاری براساس واحد پول ملی ایران و کشورها و شرکای تجاری از جمله عمان کاملاً فراهم است.»
همزمان احسان خاندوزی وزیر اقتصاد دولت سیزدهم نیز ادعا کرد که سهم دلار در تسویه‌های تجاری کشور به کمتر از ۱۰ درصد کاهش پیدا کرده است در حالی که دو سال قبل حدود ۳۰ درصد بود.
اوایل اردیبهشت‌ماه امسال ابراهیم رئیسی رئیس دولت سیزدهم با ادعای «گسترش برنامه‌ریزی کشورها برای کاهش و حذف تبادلات دلاری از چرخه معاملات» به بانک مرکزی مأموریت داد با همکاری دستگاه‌های مرتبط، زمینه‌های انجام معاملات تجاری براساس واحد پولی ایران و کشورهای هدف را فراهم کند.
احمد پورفلاح رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا اعتقاد دارد که از لحاظ اصول علم اقتصاد در حال حاضر امکان دلارزدایی از اقتصاد ایران وجود ندارد.
احمد پورفلاح با اشاره به اینکه دلارزدایی پیش از این در کشورهایی با اقتصاد قدرتمند مانند چین هم بدون موفقیت پیش رفته گفته که «عملی شدن این سیاست برای کشوری امکانپذیر است که حداقل دارای تولید ناخالص داخلی باشد و صادرات چشمگیری به کشورهای غیر حوزه دلار همچون اروپا، آسیای دور، آفریقا و .. انجام دهد و از منابع آن‌ها استفاده کند.»
رئیس اتاق مشترک بازرگانی ایران و ایتالیا تأکید کرده که «از لحاظ اصول علم اقتصاد در حال حاضر امکان دلارزدایی از اقتصاد ایران وجود ندارد. به نظر می‌رسد این موضوع، صرفاً یک شعار سیاسی است که رؤسای دولت‌های مختلف آن را مطرح می‌کنند. چرا که در نگاه اول دلارزدایی و استفاده از ارز ملی یک شعار جذاب و ملی به نظر می‌رسد، اما من به‌عنوان یک فعال اقتصادی شانس توفیق چنین سیاستی را نه تنها ناچیز، بلکه صفر می‌دانم.»
این فعال تجارت خارجی دلارزدایی از اقتصاد ایران را تنها به شرطی امکانپذیر می‌داند که « اتفاق خاصی رخ دهد و دولت سیزدهم تمام پارامترهای علمی اقتصاد را زیر پا بگذارد.»
او معتقد است تا زمانی که درآمد سرانه، تولید ناخالص داخلی، روابط بین‌المللی، تحریم و … در شرایط کنونی باشد، دلارزدایی از اقتصاد و تجارت صرفاً یک رؤیاست.
احمد فلاح برخلاف ادعاهای مقامات دولتی به نشانه‌هایی از دلاریزه شدن در برخی بازارهای کشور اشاره کرده و گفته که «اکنون مشاهده می‌شود که در آگهی‌های خرید و فروش اینترنتی کالا هم فروشندگان دیگر ریال نمی‌پذیرند و مذاکره را مشروط به معامله دلاری می‌کنند. طبیعتاً نمی‌توان به یکباره سیاست دلارزدایی را به اجرا گذاشت. اصلاً مشخص نیست که این تئوری چطور به ذهن سیاست‌گذاران رسیده و چه کسی تخم آن را در برنامه‌های دولت کاشته است!»
دلاریزه شده که معمولا در اقتصاددهای به شدت پرتورم و دارای بحران رکود تورمی رخ می‌دهد به معنای استفاده از ارزهای قدرتمندی چون دلار به جای پول ملی آن کشور است. در ماه‌های گذشته گزارش‌هایی از اجاره ویلاها و خانه‌های شمال شهر تهران به دلار و معاملات دلاری یا یورویی در برخی بازارهای ایران منتشر شده است.
با وجود تحلیل کارشناسان، مقامات دولتی همچنان به دلارزدایی به عنوان ابزار نبرد با ایالات متحده نگاه می‌کنند. محمد مخبر معاون اول ابراهیم رئیسی که بسیاری او را طراح سیاست‌های کلی اقتصادی دولت سیزدهم اعلام می‌کنند درباره دلارزدایی گفته که «دیگر دلارزدایی یک انتخاب داوطلبانه توسط کشورها نیست، بلکه یک پاسخ اجتناب‌ناپذیر کشورها به پروژه سلاح‌سازی از دلار است. سلاح‌سازی از دلار در چند دهه گذشته از جمله مهم‌ترین عواملی است که کشورها را وادار کرده به‌دنبال یافتن راهی برای رهایی از عواقب تحریم‌های دلاری احتمالی در آینده باشند.»
