منابع غیررسمی گزارش میدهند که روسیه حجم بالایی از غلات تولیدی در کریمه و همچنین بخشهای اشغالی اوکراین را سرقت میکند و در بازارهای آسیایی و آفریقایی به فروش میرساند.
منابع غیررسمی ترکیه که عبور و مرور کشتیها در آبهای بینالمللی را رصد میکنند با استناد به ویدیوهایی از عبور کشتیهای فلهبر غولپیکر روسی متعلق به شرکت United Shipbuilding Corporation (مستقر در بندرآستراخان) گزارش دادند که روسیه گندمهای کریمه اوکراین را که در مارس ۲۰۱۴ به خود ضمیمه کرد، از طریق تنگه بُسفُر در دریای سیاه به دریای مدیترانه منتقل میکند و سپس در بازار میفروشد.
یکی از ویدیوها به تاریخ ۱۹ خرداد ۱۴۰۲ هنگام عبور یک کشتی فلهبر روسی از تنگه بُسفُر در استانبول ضبط شده است.
در ماههای اخیر بارها منابع اوکراینی گزارش دادند که روسها غلات اوکراین را سرقت میکنند و بنادر لاذقیه و طرطوس در سوریه در ساحل مدیترانه یکی از مقاصد آنهاست.
وزارت دفاع اوکراین تخمین میزند که دستکم ۴۰۰ هزار تُن غله از زمان تجاوز نظامی روسیه علیه اوکراین به سرقت رفته و از اوکراین خارج شده است.
جمهوری اسلامی اخیراً تلاش کرده است تا مقامات مسکو را متقاعد کند که ایران «هاب» و قطب منطقهای غلات روسیه باشد. اما یکی از دلایلی که روسها هیچ رغبتی به این کار نشان نمیدهند، بدهیهای سنگین حکومت ایران به روسیه است.
اگرچه هنوز به صورت رسمی در مورد انتقال غلات اوکراین به ایران خبری منتشر نشده اما این احتمال که بخشی از این گندم به جمهوری اسلامی فروخته شود وجود دارد.
کاظم جلالی سفیر تهران در مسکو آبان ۱۴۰۱ گفته بود «ایران برای تأمین نیاز داخلی خود در تلاش است تا با افزایش خرید غلات به واردکننده شماره یک این محصول از روسیه تبدیل شود.»
گندم مورد نیاز ایران از روسیه، سنگاپور، آلمان، هلند، امارات، انگستان، قزاقستان و ترکیه تهیه میشود اما روسیه در صدر صادرکنندگان گندم به ایران قرار دارد.
چندی پیش اندیشکده شورای آتلانتیک گزارش داد هدف از حمایت صریح رهبر جمهوری اسلامی از جنگ روسیه علیه اوکراین و حتی توافق برای ارسال پهپاد به روسیه، تضمین دریافت گندم از این کشور بوده است چراکه مقامات ایران نگرانند کمبود و گرانی مواد غذایی بر دامنهی اعتراضات مردم بیفزاید.
بحران تأمین کالاهای اساسی در ایران؛ «تضمین دریافت گندم از روسیه در ازای ارسال پهپاد»
حتا داخل سیستم به ظرفیت و توانایی حکومت برای خروج از بحران تردید وجود دارد.https://t.co/ixVe9DVDwJ pic.twitter.com/sYgpT5cWKa
— KayhanLondon کیهان لندن (@KayhanLondon) March 4, 2023
از سوی دیگر، یکی از برنامههای مورد ادعای دولتهای غربی مقابله با سرقت غلات از اوکراین توسط روسهاست. در همین ارتباط مارک اسپنسر وزیر خارجه بریتانیا گزارش داده بود که گروه هفت (G7) طرحی را برای شناسایی منشاء محمولههای مشکوک مواد غذایی و محصولات کشاورزی و شیلات به اجرا میگذارد که احتمال دارد روسیه از مناطقی که در اوکراین اشغال کرده است سرقت کرده باشد.
اوکراین از جمله بزرگترین صادرکنندگان گندم، ذرت و روغن آفتابگردان در دنیاست. بعد از تهاجم نظامی روسیه علیه اوکراین در فوریه سال ۲۰۲۲ گزارش شد که سرقت غلات از اوکراین و همچنین از کریمه در ساحل دریای سیاه که مسکو در مارس ۲۰۱۴ طی یک همهپرسی فرمالیته آن را به روسیه ضمیمه کرد، شدت گرفته است.
مارک اسپنسر در کنفرانس شورای بینالمللی غلات (IGC) که ۱۲ خرداد ۱۴۰۲ در لندن برگزار شد گفت که «ما معتقدیم (شناسایی شیمیایی) ابزاری مؤثر برای جلوگیری از سرقت بیشتر غلات اوکراین خواهد بود.»
چنین به نظر میرسد که کشورهای غربی در کنار تحریمها علیه روسیه، به دنبال آن هستند که به خریداران غلات اوکراین که توسط روسیه به بازار عرضه میشود فشار بیاورند.
با اینهمه فشار آوردن بر نهادها و شرکتهایی که به تجارت غلات اشتغال دارند دشوار است زیرا چنین فعالیتهایی معمولاً تحت معافیتهای بشردوستانه از تحریمها قرار میگیرند. روسیه و اوکراین صادرکنندگان عمده غلات به کشورهای در حال توسعه آفریقا و خاورمیانه به شمار میروند.
روسیه در آغاز حمله نظامی علیه اوکراین، بنادر تحت کنترل اوکراین را مسدود کرد. اما با گذشت چند ماه از جنگ سه بندر اوکراین با میانجیگری ترکیه و سازمان ملل بازگشایی شدند. این توافق با هدف جلوگیری از بحران در بازارهای غذایی انجام شد. اکونومیست گزارش داده یکی از متقاضیان نفت و مواد غذایی ارزان از روسیه کشور بحرانزده پاکستان است. در هفتههای اخیر تعدادی از رهبران آفریقایی نیز اعلام کردند پس از جنگ اوکراین به شدت با بحران مواد غذایی روبرو شدهاند.