آیدین پناهی و اندرو قلیلی (اورشلیم پست) – سپاه پاسداران انقلاب اسلامی (IRGC) برای مدت طولانی یکی از ارکان اصلی استراتژی رژیم ایران برای بیثباتسازی خاورمیانه و گسترش نفوذ جهانی بوده است. این نهاد که در سال ۲۰۱۹ توسط ایالات متحده به عنوان یک سازمان تروریستی معرفی شد، همچنان در اروپا آزادانه فعالیت میکند؛ چرا که اتحادیه اروپا تا کنون اقدام مشابهی انجام نداده است. این عدم اقدام پیامدهای جدی برای امنیت جهانی دارد. عدم پاسخگویی به این معناست که سپاه پاسداران میتواند با آزادی کامل به گسترش عملیات خود ادامه دهد و امنیت نه تنها ایالات متحده و اروپا بلکه کل نظم بینالمللی را تهدید کند.
در طول دهه گذشته، فعالیتهای سپاه پاسداران به طرز چشمگیری افزایش یافته است. بین سالهای ۲۰۱۵ تا ۲۰۲۴، عملیاتهای مرتبط با این نهاد در خارج از ایران بیش از سه برابر شده است. این عملیاتها شامل حمایت از جنگهای نیابتی در سوریه، عراق و یمن، آموزش گروههای شبهنظامی مانند حزبالله، و اجرای عملیات اطلاعاتی مخفی در اروپا بوده که همگی بیانگر افزایش برنامهریزیشدهی آنها توسط سپاه پاسداران است که بطور مستقیم امنیت ایالات متحده، اروپا و متحدان آنها را تهدید میکند. اما این تنها یک مسئله سیاسی نیست بلکه یک بحران انسانی است.
جنگهای نیابتی و فعالیتهای تروریستی سپاه پاسداران هزینههای سنگینی بر مردم بیگناه تحمیل کرده است. خانوادههای بسیاری در این مناطق در چرخهی خشونت و بیثباتی گرفتار شدهاند. در حالی که دولتهای اروپایی تعلل میکنند، این مردم همچنان قربانی سیاستهای جنگطلبانه و بیثباتکننده سپاه پاسداران میشوند و نسلهای کامل از این درگیریها آسیب میبینند.
عملیات سپاه پاسداران تنها محدود به جنگهای نظامی نیست. این نهاد در حوزههایی مانند حملات سایبری، قاچاق تسلیحات، و سایر اشکال تروریسم دولتی نیز فعالیت دارد که باعث بیثباتی مناطق مختلف و تقویت افراطگرایی میشود.
در همین حال، اقتصاد ایران در وضعیت وخیمی قرار دارد. با وجود تورم بالا و شرایط نامناسب داخلی، رژیم همچنان هزینههای نظامی خود را افزایش داده و بخش عمدهای از این بودجه را به سپاه پاسداران اختصاص میدهد. این الگوی رفتاری نشاندهنده اولویت رژیم بر گسترش نفوذ نظامی و مداخلات خارجی بجای رسیدگی به مشکلات معیشتی مردم ایران است.
طبق گزارش مؤسسه تحقیقات صلح استکهلم، هزینههای نظامی جمهوری اسلامی ایران بین سالهای ۲۰۲۱ تا ۲۰۲۳ تقریباً دو برابر شده است، در حالی که تورم به بیش از ۴۰ درصد رسیده و فقر نیز افزایش یافته است. این تخصیص منابع باعث بدتر شدن شرایط اقتصادی داخل کشور شده است. رژیم ایران همزمان فعالیتهایی را تأمین مالی میکند که منافع امنیتی اروپا را تهدید میکند.
به عنوان مثال، افزایش بودجه نظامی جمهوری اسلامی ایران باعث شده است که سپاه پاسداران پهپادها و موشکهایی را در اختیار روسیه قرار دهد که در جنگ اوکراین استفاده میشوند و ثبات مناطق شرقی اروپا را به خطر میاندازند.
این اولویتبندیها نشان میدهد که رژیم ایران به گسترش نفوذ خود متعهد است، حتی اگر به قیمت نادیده گرفتن رفاه شهروندان تمام شود. اتحادیه اروپا باید بداند که مشکلات اقتصادی داخلی ایران مانعی برای فعالیتهای سپاه پاسداران ایجاد نمیکند بلکه این نهاد همچنان تمرکز اصلی رژیم در سیاست خارجی است.
دلیل اصلی تعلل اتحادیه اروپا در معرفی سپاه پاسداران به عنوان یک سازمان تروریستی، نگرانیهایی در ارتباط با رویه و سیاستگذاری است. برخی از مقامات اتحادیه اروپا، از جمله جوزپ بورل مسئول سابق سیاست خارجی اتحادیه اروپا، اظهار داشته بودند که چنین اقدامی نیازمند حکم دادگاههای کشورهای عضو این اتحادیه است.
با این حال، این توجیه در برابر شواهد گسترده از فعالیتهای تروریستی سپاه پاسداران ضعیف است. در پنج سال گذشته، نیروهای وابسته به سپاه پاسداران در طرحهای ترور، جاسوسی، و آدمربایی در کشورهای فرانسه، آلمان، دانمارک، و هلند دخیل بودهاند. این موارد در فرآیندهای قضایی به اثبات رسیده و نشاندهنده نقش مستقیم سپاه پاسداران در اقداماتی است که بر اساس هر تعریف منطقی، تروریسم محسوب میشود.
برخی سیاستمداران اروپایی ادعا میکنند که معرفی سپاه پاسداران به عنوان یک سازمان تروریستی ممکن است مذاکرات مرتبط با توافق هستهای ایران (برجام) را به خطر بیندازد. اما این استدلال، نقش سپاه پاسداران را به عنوان یک بازیگر بیثباتکننده که هنجارهای دیپلماتیک را نقض میکند، نادیده میگیرد.
راهکارها برای مقابله با تهدید سپاه پاسداران
تعلل اتحادیه اروپا پیام اشتباهی ارسال میکند و آن اینکه یک نهاد با تاریخچه مستند فعالیتهای تروریستی میتواند بدون پاسخگویی به فعالیتهای خود ادامه دهد. در حالی که اقدامات قاطع در برابر آن میتواند این روند را تغییر دهد.
نخست، کشورهای عضو اتحادیه اروپا باید همکاری اطلاعاتی خود را با ایالات متحده و اسرائیل تقویت کنند. این همکاری، ریسکهای تلافیجویی را کاهش میدهد و تعهد اروپا به امنیت مرزهای خود را نشان میدهد.
دوم، اتحادیه اروپا باید تحریمهایی هدفمند علیه شبکههای مالی سپاه پاسداران اعمال کند تا این نهاد را از نظر اقتصادی منزوی کند، بدون اینکه تجارت متعارف و عادی مختل شود. علاوه بر این، اروپا باید کنترلهای مرزی و تدابیر امنیتی خود را تقویت کند تا از نفوذ بیشتر رژیم ایران در خاک آن جلوگیری شود.
رأی دادگاهی در شهر دوسلدورف آلمان شرایط را برای معرفی سپاه پاسداران به عنوان یک سازمان تروریستی تسهیل کرده است. این فرصتی است که اتحادیه اروپا باید بدون تأخیر از آن استفاده کند. چنین اقداماتی نه تنها نفوذ رو به رشد سپاه پاسداران را محدود میکند، بلکه عزم جامعه بینالمللی برای مقابله با تروریسم دولتی را نیز تقویت خواهد کرد.
*منبع: اورشلیم پست
*نویسندگان: دکتر آیدین پناهی استاد پژوهشگر ایرانی- آمریکایی و متخصص در حوزه انرژی است. او به عنوان فعال سیاسی و حقوق بشر نیز فعالیت میکند. اندرو قلیلی تحلیلگر ارشد سیاستگذاری در اتحادیه ملی برای دموکراسی در ایران (NUFDI) است.