مذاکرات آمریکا بر سر برنامه هسته‌ایِ رو به گسترش جمهوری اسلامی از روز چهارشنبه ۲۳ آوریل (سوم اردیبهشت) وارد «سطح کارشناسی» (فنی) خواهد شد، نشانه‌ای که به ادعای برخی تحلیلگران، نشان‌دهنده پیشرفت سریع گفتگوهاست.
خبرگزاری آسوشیتدپرس در گزارشی می‌نویسد با اینکه مذاکرات فنی میان جمهوری اسلامی و آمریکا آغاز می‌شود اما بعضی کارشناسان می‌گویند این موضوع لزوماً به معنای نزدیکی به توافق نیست بلکه نشان می‌دهد مذاکرات میان عباس عراقچی معاون وزیر خارجه جمهوری اسلامی و استیو ویتکاف نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه، همچنان در جریان است و هنوز در بالاترین سطح چانه‌زنی- یعنی محدود ساختن برنامه هسته‌ای ایران در ازای لغو تحریم‌های اقتصادی- به بن‌بست نرسیده است.
کِلسی داونپورت مدیر سیاست‌های عدم گسترش سلاح‌های کشتار جمعی در انجمن کنترل تسلیحات و از تحلیلگران باسابقه برنامه هسته‌ای ایران می‌گوید: «توافق برای ورود به مذاکرات فنی نشان می‌دهد که هر دو طرف اهدافی عمل‌گرایانه و واقع‌گرایانه برای گفتگوها دارند و می‌خواهند جزئیات را بررسی کنند. اگر ویتکاف در گفتگوهایش با عراقچی خواستار شروط حداکثری مانند برچیدن کامل برنامه غنی‌سازی شده بود، ایران دلیلی برای ورود به مرحله کارشناسی نداشت.»
آسوشیتدپرس در ادامه می‌نویسد: با این حال، مرحله فنی همچنان پر از موانع و چالش‌های بالقوه است از جمله اینکه ایالات متحده تا چه اندازه‌ای از غنی‌سازی اورانیوم توسط ایران را قابل‌قبول می‌داند؟ وضعیت برنامه موشکی ایران چه خواهد شد؟ برنامه‌ای که دونالد ترامپ آن را یکی از دلایل اصلی خروج یکجانبه آمریکا از توافق در سال ۲۰۱۸ عنوان کرد؟ کدام تحریم‌ها می‌توانند لغو شوند و کدام تحریم همچنان باقی خواهند ماند؟
ریچارد نِفیو پژوهشگر در مؤسسه واشنگتن برای سیاست خاور نزدیک و از اعضای پیشین تیم تحریم‌های ایران در وزارت خارجه آمریکا توضیح می‌دهد که «ارزش واقعی مذاکرات کارشناسی بستگی دارد به اینکه آیا اراده سیاسی برای رسیدن به یک نتیجه وجود دارد یا نه و کارشناسان صرفاً باید مسیر تحقق آن را مشخص کنند. اگر کارشناسان مجبور باشند مفاهیم کلی و بنیادی را هم بررسی کنند، بدون وجود توافق سیاسی، نتیجه‌ای جز اتلاف وقت نخواهد داشت.»
کارشناسان و برجام
در توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵ موسوم به «برجام»، کارشناسان ارشد در هر دو طرف نقش کلیدی ایفا کردند. از جانب آمریکا در دولت باراک اوباما، ارنست مونیز وزیر انرژی وقت با علی‌اکبر صالحی رئیس وقت سازمان انرژی اتمی ایران، همکاری نزدیکی داشت. پیشینه فنی هر دو نفر نقش تعیین‌کننده‌ای در نهایی‌سازی جزئیات توافق داشت.
بر اساس آن توافق، رژیم ایران متعهد شد اورانیوم را فقط تا سطح ۳/۶۷ درصد غنی‌سازی کرده و ذخایری بیش از ۳۰۰ کیلوگرم نداشته باشد. اما امروز بخشی از اورانیوم خود را تا سطح ۶۰ درصد غنی‌سازی می‌کند که فاصله‌ای کوتاه و فنی تا سطح تسلیحاتی ۹۰ درصدی دارد. آخرین گزارش آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در فوریه ۲۰۲۵، حجم کل ذخایر اورانیوم ایران را بیش از هشت تُن اعلام کرده است.
این توافق همچنین نوع سانتریفیوژهایی را که جمهوری اسلامی ایران اجازه استفاده از آنها را دارد محدود کرد و به این ترتیب توانایی تهران برای دستیابی سریع به سلاح هسته‌ای را کند ساخت. همچنین چگونگی و زمان‌بندی لغو تحریم‌ها و نیز مدت زمان اعتبار توافق را مشخص می‌کرد. تحلیلگران می‌گویند رسیدن به چنین محدودیت‌هایی همراه با جدول زمانی و تسهیلات، نیازمند تخصص فنی است.
داونپورت می‌گوید: «یک توافق در حوزه عدم گسترش تسلیحات کشتار جمعی وقتی معنا پیدا می‌کند که بتوان آن را بطور مؤثر اجرا و راست‌آزمایی کرد. ایالات متحده برای مذاکره درباره محدودیت‌های دقیق و نظارت‌های شدید که بتواند هرگونه حرکت [رژیم] ایران به سوی سلاح هسته‌ای را به سرعت کشف کرده و فرصت کافی برای واکنش فراهم آورد، نیازمند یک تیم فنی قوی است.»
آسوشیتدپرس در پایان این گزارش می‌نویسد هنوز مشخص نیست که دو طرف چه افرادی را برای شرکت در این مذاکرات کارشناسی اعزام خواهند کرد.
