تازه‌ترین گزارش‌ها از وضعیت فرونشست در پایتخت نشان می‌دهد هندسه «فرونشست» در تهران به شکلی خطرناک‌تر از قبل تغییر کرده است.
تصاویر ماهواره‌ای از جنوب شهر تهران نشان می‌دهد «فرونشست هاله‌ای» در ابعاد ۶۰ سانتی‌متر (در سال) در نقاطی از پایتخت جایگزین «فرونشست پهنه‌ای» شده است. علت احتمالی، پمپاژ بدون توقف آب از صد‌ها چاه با عمق «تا ۳۰۰متر» است.»
روزنامه «دنیای اقتصاد» هفته گذشته گزارش داد تصاویر ماهواره‌ای جدید از تغییرات کاهشی سطح زمین در جنوب تهران، حکایت از تغییر فرم فرونشست دارد.
«فرونشست هاله‌ای» شکل تازه‌ای از پدیده فرونشست است که در آن وادادگی زمین، سرعت یافته و شدت فرونشست تشدید می‌شود و در پیامد آن، آثار مخرب قابل توجه بر تأسیسات و ساختمان‌ها می‌گذارد.
به گزارش «دنیای اقتصاد» هنوز تحقیقات میدانی درباره تخریب‌های احتمالی در اثر فرونشست هاله‌ای آغاز نشده اما مطالعاتی که با تصاویر ماهواره‌ای مشخص می‌کند، یک علت احتمالی تغییر شکل فرونشست در جنوب تهران، حفر چاه‌های عمیق و پمپاژ بدون توقف آب از سفره‌های زیرزمینی برای تأمین آب آشامیدنی پایتخت است.
علی بیت‌الهی رئیس بخش خطرپذیری مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی، با تأیید بروز «فرونشست هاله‌ای» در تهران توضیح داده که «در داخل محدوده شهر تهران، در منطقه ۱۸، حوالی پارک بانوان نرگس و قیام، لکه و هاله‌ای محدود با فرونشست بالا مشاهده می‌شود. یعنی ابعاد آن محدود و در حدود ۵۵ هکتار است، اما به‌صورت موضعی در محدوده شهری تهران فرونشست بالا را نشان می‌دهد.»
به عقیده علی بیت‌الهی «این غیریکنواختی در فرونشست زمین، نشست نامتقارنی ایجاد می‌کند که می‌تواند مستحدثات سطحی را بیشتر تحت تأثیر قرار دهد. این موضوع از دو یا سه سال قبل در تهران قابل‌مشاهده است؛ پیشتر شاهد چنین روندی نبودیم.»
وی هشدار داده که «با توجه به شرایطی که می‌بینیم، ظرف ۵ تا ۱۰ سال آینده ما به شرایط بسیار حاد و بحرانی فرونشست در تهران خواهیم رسید. اینکه بگوییم بعد از ۱۰ سال واقعاً هیچ کاری نمی‌شود کرد، از نظر علمی درست نیست. اما اگر ظرف این بازه زمانی ۵ تا ۱۰ ساله آینده اقدامی صورت نگیرد، عملاً کنترل این پدیده مفید نخواهد بود و اگر هم بعد از این اقدامی شود، چندان نمی‌توانیم اثرات منفی فرونشست را کنترل کنیم. ما فرصت محدود ۵ تا ۱۰ ساله برای کنترل این پدیده داریم.»
روزنامه «پیام ما» نیز با انتشار آمارهای جدید از فرونشست در تهران نوشته دیگر تعلل جایز نیست. زیر پای تهران خالی است و به‌نظر می‌رسد هر روز هم شرایط آن به‌ویژه در مناطق مسکونی وخیم‌تر می‌شود. طبق آمار مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی سه میلیون نفر در تهران بر روی پهنه فرونشستی زندگی می‌کنند. طبق همین آمار نرخ فرونشست زمین در تهران به‌ویژه در منطقه جنوب‌غربی تهران در بیشینه مقدار خود به ۲۰ سانتی‌متر در سال رسیده است. این پهنه فرونشستی وسعتی در طول ۵۰ کیلومتر و به عرض ۳۰ کیلومتر دارد و پهنه وسیعی را اشغال کرده است.
جنوب غربی مرکز شهر تهران که مناطق چهاردانگه و اسلامشهر را شامل می‌شود، اما مناطقی مانند ۱۷، ۱۸، ۱۹ و جنوب منطقه ۲۱ درگیر فرونشست زمین هستند و در مناطق ۱۰ و ۱۱ هم شاهد فرونشست زمین به‌صورت لکه‌ای هستیم.
مهدی زارع در یادداشتی با عنوان «چه کسانی در محدوده فرونشست‌های سریع زندگی می‌کنند؟» در روزنامه اعتماد نوشت: «تا سال ۱۴۰۴ تعیین و تخمین دقیق و به‌روز از جمعیت در معرض فرونشست زمین با نرخ بیش از ۱۰ سانتی‌متر در سال در کلانشهرهای ایران (در هر دهه حدود یک متر نشست) به دلیل شکاف‌های اطلاعاتی، تغییرپذیری محلی، ماهیت پویای رشد شهری، داده‌های عمومی محدود، پایش متغیر و ماهیت پویای تخلیه آب‌های زیرزمینی، همچنان چالش‌برانگیز است.
بر اساس آنچه مهدی زارع توضیح داده در تهران نرخ فرونشست بین از ۱۰ سانتی‌متر در سال به ویژه در مناطق ۱۵، ۱۶، ۱۷، ۱۸، ۱۹ و ۲۱ و با جمعیت ساکن حدود ۲/۲ میلیون نفر (در سال ۱۴۰۴) از جمعیت حدود ۹/۵ میلیون نفری پایتخت و همچنین ۴/۳ میلیون نفر از جمعیت حدود ۵ میلیون نفری شهرستان‌های استان تهران (در سال ۱۴۰۴) در محدوده فرونشست با سرعت بیش از ۱۰ سانتی‌متر در سال و اغلب در دشت‌های غربی شهریار، ملارد، جنوب شرقی ورامین، پیشوا و پاکدشت زندگی می‌کنند.
این ارقام نشان می‌دهد در مجموع حدود ۶/۵ میلیون نفر از جمعیت ۱۴/۵ میلیون نفری استان تهران و معادل حدود ۴۴ درصد از جمعیت کل استان در سال ۱۴۰۴ در پهنه درگیر با فرونشست سکونت دارند.
مهدی زارع تأکید کرده که دلیل عمده فرونشست در استان تهران، پمپاژ بی‌رویه آب‌های زیرزمینی برای کشاورزی و استفاده شهری است.
محمد آقامیری رئیس کمیته ایمنی شورای اسلامی شهر تهران نیز روز گذشته درباره وضعیت فرونشست در پایتخت گفته «مناطق جنوبی و غربی در شرایط بحرانی در موضوع فرونشست قرار دارد. برای مترو نمی‌توان گفت خطری وجود ندارد اما گراف شبکه مترو بسیار مستحکم طراحی شده است؛ مشکل اصلی در سطح زمین است.»
پدیده فرونشست تنها استان تهران را در شرایط بحرانی قرار نداده و ۳۰ استان کشور با خطرات آن روبرو هستند. استان‌های خراسان «رضوی»، فارس، کرمان، اصفهان، آذربایجان غربی، سمنان، یزد، گلستان و تهران استان‌هایی هستند که بیشترین وسعت و مساحت پهنه‌‌های فرونشست را دارند.
محمد آقامیری گفته با اجرای کامل و دقیق اجرای «طرح ملی کنترل فرونشست زمین» در کمتر از ۱۰ سال فرونشست زمین در کشور و نیز پایتخت متوقف می‌شود و روند جبران آن از طریق منابع زیرزمینی آغاز می‌شود.
عضو شورای اسلامی شهر تهران درباره «طرح ملی کنترل فرونشست زمین» توضیح داده که «شاکله اصلی این طرح ملی را اجرای پروژه‌های تزریق مصنوعی آب به زمین و احیای آبخوان‌ها است.
او افزوده «این طرح ملی از سال ۱۴۰۱ در حال پیگیری است تا اجرایی شود و اکنون حدود یک ماه است که توسط نمایندگان ۱۲ دستگاه اجرایی و ۱۷ نماینده در صحن علنی مجلس شورای اسلامی، ارائه و دفاع شده و در نهایت در کمیسیون کشاورزی به تصویب رسیده است.»
او در پاسخ به این سوال که «چرا با وجود تأیید در کمیسیون‌های تخصصی طرح یادشده هنوز به قطعیت رأی نهایی را از مجلس شورای اسلامی کسب نکرده است؟» گفته «با وجود همه تلاش‌ها در مجلس یازدهم اما فرصت لازم برای تایید نهایی طرح فراهم نشد و طرح همچنان روی میز مجلس شورای اسلامی باقی مانده است.»
