یک جامعه‌شناس معتقد است مهمترین عامل اقدام به انواع بزهکاری و رفتارهای مجرمانه، ریشه در مسائل اقتصادی دارد. تمام مطالعات نشان می‌دهند که انگیزه اصلی اکثر سارقین مخصوصاً سرقت اولی‌ها، تامین معیشت و نداشتن شغل و درآمد کافی است.
انواع «دزدی خُرد» از جمله کیف‌قاپی، کالا قاپی و خفتگیری در ایران افزایش یافته و به عقیده کارشناسان این دزدی‌ها که غالبا با خشونت همراه است و سبب مجروح یا حتی کشته شدن قربانیان می‌شود، ریشه در بحران‌های فزاینده اقتصادی دارد.
آمارها نشان می‌دهد در سال گذشته بیش از ۵۰ درصد از سارقانی که دستگیر شده‌اند، سارق اولی هستند و خیلی از این سرقت‌ها از طریق خفتگیری انجام می‌شوند.
در همین رابطه علیرضا شریفی یزدی جامعه‌شناس و روانشناس اجتماعی معتقد است مهمترین عامل اقدام به انواع بزهکاری و رفتارهای مجرمانه، ریشه در مسائل اقتصادی دارد. تمام مطالعات نشان می‌دهند که انگیزه اصلی اکثر سارقین مخصوصاً سرقت اولی‌ها، تامین معیشت و نداشتن شغل و درآمد کافی است.
او توضیح داده که «قبح زورگیری ریخته است و احساس شرم و نگرانی وعدم امنیتی که سارق قبلا داشت و سعی می‌کرد در جاهای خلوت و به شکل خاصی به این عمل دست بزند، دیگر اینگونه نیست و الان در برخی از موارد در ملأعام صورت می‌گیرد و اکثر مردم فارغ از درست یا غلط بودن آن، به جای کمک کردن، فیلم می‌گیرند یا فقط ناظرند و رد می‌شوند.»
علیرضا شریفی یزدی گفته این رخدادها بیشتر در کلان شهرها و حاشیه شهرهای بزرگ اتفاق می‌افتد. دلیل این مسئله‌عدم نظارت اجتماعی است. در شهرهای کوچک همه یکدیگر را می‌شناسند و فرد نمی‌تواند کسی را خفت و از آن دزدی کند. بعضی قلدرمآبی می‌کنند که بحث خشونت عریان است.
این جامعه‌شناس معتقد است برخوردهای انتظامی و قضایی صرفا چاره‌ساز نیست و نیاز به اقداماتی زیربنایی است: «نیروهای امنیتی و قوه قضاییه فقط حافظان امنیت هستند و تولیدکننده امنیت وزارت آموزش و پرورش، وزارت ارشاد، وزارت اقتصاد و به خصوص منظورم نهادهای اقتصادی و فرهنگی هستند.
علیرضا شریفی یزدی تأکید کرده که «تا زمانی که منبع تولیدعدم امنیت را اصلاح نکردیم یعنی نهاد اقتصادی کارش را درست انجام نداده که نرخ تورم و بیکاری را تک رقمی کند و ثبات اقتصادی ایجاد شود و تا زمانی که نهادهای فرهنگی هم در این مسیر کمک نکنند، پلیس هر چقدر مبارزه کند، مبارزه با معلول است نه علت و به همین دلیل است که به رغم تلاش‌های پلیس ما شاهد کاهش این گونه جرائم نیستیم اشکال کار اینجاست که منبع تولید جرم، روز به روز افزایش پیدا می‌کند و پلیس هر چقدر با معلول مبارزه کند، دوباره جرائم سبز می‌شود.»
او افزوده «در سیاست‌گذاران و برنامه‌ریزان عوامل اصلی رکود اقتصادی را برطرف کنند، خیلی سریع می‌توانیم بخش بزرگی از این عوامل را مدیریت و کنترل بکنیم، ولی اگر در بر همین منوال پیش برویم و بیشتر اسیر شعار و اتلاف وقت و اولویت دادن به مسائل درجه چندم باشیم، هیچ چیز تغییر نمی‌کند.»
مصطفی اقلیما جامعه‌شناس نیز چندی پیش با اشاره به روند افزایشی سرقت‌ها گفته بود که «سرقت خرد و کلان معلولی از علت‌ها هستند. آسیب‌های اجتماعی در کوتاه‌مدت به وجود نمی‌آیند بلکه در طولانی‌مدت شکل می‌گیرند. سرقت از حدی که بیشتر شود به عنوان یک مسئله اجتماعی در جامعه به آن نگاه کنیم. اگر بخواهیم آن را برطرف کنیم باید علل آن را پیدا کنیم. ریشه این موضوع زیرساختی است. عوامل این سرقت‌ها فقر، تورم، بیکاری و عدم امنیت شغلی است که همه اینها با هم جمع می‌شود و باعث به وجود آمدن چنین شرایطی می‌شود.»
افزایش شمار «سرقت‌های خُرد» به علت استیصال و فقر؛ از بستنی و چیپس تا نان!
بر اساس گزارشی که ماه گذشته از سرقت‌های خُرد در ایران منتشر شد، دزدی مردم گرسنه و مستأصل از کالاهایی مانند کفش و لباس به دزدی احشام، و همچنین «شیر» و «نان» رسیده است!
صاحب یک سوپرمارکت بزرگ در غرب تهران به «اقتصاد ۲۴» می‌گوید که نه تنها دوربین نصب کرده که حتی یک شاگرد این فروشگاه فقط مسئول حفاظت از اجناس در برابر سرقت است و تأکید کرده «هر چقدر مشکلات معیشتی بیشتر می‌شود این سرقت‌ها نیز افزایش می‌یابد.»
او می‌گوید یکی از عجیب‌ترین مواردی که دیده سرقت بستنی بوده که خود و شاگردش چشم بسته‌اند تا آن شهروند نیازمند بیشتر شرمنده نشود.
صاحب سوپری دیگری در حوالی مرکز شهر می‌گوید فراوان به این موضوع برخورده است و اصلا اینطور نیست که منتظر ظاهر عجیب از شهروند باشیم بلکه اتفاقا کاملا آدم عادی هستند و تلاش می‌کنند موادغذایی بدزند، مواد غذایی، چون سوسیس و مرغ آماده طبخ و از این دست خوراکی‌ها!
او البته افزوده موارد دیگر هم بوده که مواد غذایی بیرون از یخچال ربوده شده و در سال‌های اخیر بطور هفتگی با این موارد برخورد دارد.
مالک یک سوپرمارکت دیگر در حوالی مرکز تهران به «اقتصاد ۲۴» می‌گوید «از این سرقت‌ها عصبانی هستم، چون ضرر و زیان آن برای من است، اما مردم را درک می‌کنم وقتی از روغن گرفته تا یک چیپس ساده و یک بیسکویت نه چندان مغذی قیمت‌ها تا چند برابر افزایش یافته دیگر دست‌کم می‌توانم بفهمم‌شان. آدمی که دنبال دزدیدن دو بسته چیپس است واقعا ندار است و شاید می‌خواهد با همین خوراکی نه چندان مفید شکمی را سیر کند.»
اما دزدی‌های از سر استیصال که به «دزدی خُرد» معروف شده‌اند حتی به یکی دو عدد نان رسیده است!
یک نانوا در تهران درباره دزدی نان گفته «اینطور نیست که فکر کنید کسی کمین کرده باشد و نان ببرد. بیشتر به بهانه نیاوردن کارت بانک از ما دزدی می‌کنند. یا گاهی هم ۱۲ نان برمی‌دارند، پول ۱۰ تا را می‌دهند. ولی به هر حال دزدی هم هست.»
یک نانوای سنگکی درباره دزدی نان از نانوایی‌ها توضیح داده «اینکه بگویند کارت جامانده یا بیشتر از آنکه پول داده‌اند ببرند که رخ می‌دهد، اما با سرقت ناگهانی نان از روی پیشخوان نیز مواجه شده‌ایم.»
