تورم فزاینده و افزایش هزینه‌های زندگی در کنار درآمدهایی که تناسبی با مخارج خانوار ندارند سبب شده ۸۰ درصد از مردم ایران به اشکال مختلفی با پدیده فقر دست به گریبان باشند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی ضمن تأکید بر افزایش آمار فقر در ایران اعلام کرده در استان سیستان و بلوچستان، دو سوم جمعیت این استان فقیر هستند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی آمار فقر در ایران را بررسی کرده است. بر اساس این گزارش بیش از ۳۰ درصد جمعیت کشور، دو سال پیش، در سال ۱۴۰۲، زیر خط فقر قرار داشتند.
این گزارش افزوده نرخ فقر در سال‌های ۱۳۹۸ تا ۱۴۰۳، در حدود ۳۰ درصد تثبیت شده و این مسئله بدان معناست که ۲۵ تا ۲۶ میلیون نفر از مردم ایران، زیر خط فقر قرار داشتند.
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی همچنین از افزایش نرخ فقر در سال ۱۴۰۲ به عدد ۳۰/۱ درصد خبر داده که نسبت به سال قبل حاکی از افزایش است. در اواخر سال ۱۴۰۳ نیز سلام ستوده، نماینده مجلس شورای اسلامی اعلام کرد که بر اساس آمارهای رسمی، چیزی در حدود ۲۵ میلیون نفر در کشورمان زیر خط فقر هستند. آماری که نگران‌کننده است و روی شیب صعودی قرار دارد.
نرخ ۳۰ درصدی فقر که از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی با استناد به آمارهای مورد ادعای وزارتخانه‌ها مورد تأکید قرار گرفته در حالیست که برخی کارشناسان و تحلیلگران معتقدند با توجه به تورم فزاینده دو سال گذشته و همچنین کاهش شدید قدرت خرید شهروندان، ۸۰ درصد از جمعیت ایران به شکلی با پدیده فقر دست به گریبان هستند.
برای نمونه آمارهای دولتی ادعا می‌کند در تهران، خط فقر برای یک خانوار سه تا چهار نفره بیش از ۲۰ میلیون تومان عنوان شده که این بدان معناست افرادی که پایین‌تر از این حد درآمد دارند، عملا زیر خط فقر هستند. کارشناسان اقتصادی اما رقم خط فقر برای شهر تهران را برای یک خانواده سه تا چهار نفره رقمی حدود ۴۰ میلیون تومان و دو برابر رقم مورد ادعای دولت عنوان می‌کنند.
در چنین شرایطی مشخص است گزارش‌های استخراج شده از آمارهای دولتی، از جمله گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی از تعداد فقرا در ایران ارقامی کمتر از ارقام واقعی را مطرح می‌کنند.
از سوی دیگر گزارش‌های مختلف از صعودی شدن فاصله درآمدی افراد زیر خط فقر با خط فقر نیز حکایت دارند که از این شاخص با عنوان «شکاف فقر» یاد می‌شود. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در گزارشی عنوان کرده که در سال ۱۴۰۱، این شاخص به حدودا ۰/۲۸ رسیده است. البته که این نهاد بر صعودی بودن میزان شکاف فقر در ایران نیز تاکید کرده است.
همچنین در استان سیستان و بلوچستان، دو سوم جمعیت این استان فقیر هستند. این در حالیست که در تهران این نرخ حدودا ۱۳ درصد است.
در تهران دستکم ۵۵ درصد از درآمد افراد صرف مسکن می‌شود. آمارهای وزارت کار جمهوری اسلامی نیز تأکید دارند که در استان‌هایی نظیر البرز و قم، هزینه‌های مسکن، تا حد زیادی روند فقیرشدن افراد را تسهیل کرده است.
تورم اجاره‌بهای مسکن در سال‌های گذشته همواره از میزان تورم عمومی اقتصاد بالاتر بوده و خانوارهای مستأجر را به زیر خط فقر رانده است.
وبسایت «اقتصاد ۲۴» هفته پیش گزارش داد که میانگین نرخ اجاره‌بها در پایتخت به ۴۰ میلیون تومان رسیده است و اجاره یک مسکن متوسط نیز در شهری مثل تهران از دسترس خیلی از خانواده‌ها خارج شده است.
دولت‌های مختلف جمهوری اسلامی برنامه‌هایی را برای حمایت از مستأجران طی سال‌های گذشته تدوین کرده‌اند اما هیچیک نتوانسته به خانه‌دار شدن مستأجران کمک کند و یا دستکم توان آنها را برای پرداخت اجاره‌بها تقویت کند. در نتیجه مستأجران بیش از پیش برای اجاره یک سرپناه با بحران مالی روبرو هستند.
همچنین فتح‌الله بیات رئیس سندیکای کارگران قراردادی و پیمانی به تازگی گفته درآمد کارگران از نرخ تورم تا ۲۰۰ درصد در چهار سال اخیر عقب افتاده است. این موضوع سبب شده تا قدرت خرید طبقات متوسط و ضعیف کاهش چشمگیر پیدا کند و شمار زیادی از افراد به زیر خط فقر رانده شوند.
هزینه‌ها اما به سرعت در حال افزایش است و به گزارش مرکز آمار ایران، نرخ تورم سالانه برای کالاهای خوراکی به ۲۸۴/۴ درصد رسیده است. همچنین از میان ۵۳ قلم کالای خوراکی منتخب، ۲۲ قلم افزایش قیمتی بیش از نرخ تورم عمومی داشته‌اند که برخی از آنها حتی افزایش نرخ‌های سه‌رقمی را در مقیاس سالانه نشان می‌دهند.
در صدر جدول گرانی‌ها، لیموترش با تورم سالانه‌ای نزدیک به ۲۴۵ درصد قرار دارد. همچنین قیمت لیموترش در اردیبهشت نسبت به فروردین ۲۶/۱ افزایش داشته است. انار نیز با بیش از ۲۰۰ درصد تورم در جایگاه بعدی قرار دارد.
میوه‌های دیگری چون سیب و پرتقال نیز در صدر جدول افزایش تورم سالانه کالاهای خوراکی قرار دارند. افزایش هزینه‌های نگهداری سردخانه‌ای، کاهش تولید باغی از جمله عوامل افزایش قیمت میوه‌ها اعلام شده است.
لوبیاچیتی با افزایش ۲۰۱ درصدی در مقایسه با سال گذشته نیز سبب شده این حبوبات نیز از سبد خرید بخش قابل توجهی از خانوارها حذف شود. قابل توجه اینکه در جداول مربوط به تورم ماهانه در اردیبهشت امسال نیز، لوبیا چیتی با ثبت رکورد ۲۱/۹ درصد، در جایگاه سوم بیشترین افزایش قیمت ماهانه قرار گرفته است.
کارشناسان اقتصادی با هشدار درباره سه رقمی شدن تورم مواد خوراکی ضروری و پرمصرف، معتقدند عبور تورم سالانه بیش از ۲۰ قلم خوراکی از مرز نرخ تورم عمومی، نشانه‌ای روشن از شکست در سیاست‌گذاری اقتصادی و غفلت از تأمین امنیت غذایی است.
افزایش پر سرعت مواد خوراکی در حالی ادامه دارد که دولت، مانند موضوع اجاره‌بها، هیچ برنامه حمایتی مشخصی از اقشار تنگدست و کم‌درآمد ندارد. در شرایطی که پیش از این رئیس دولت و رئیس مجلس شورای اسلامی وعده تداوم توزیع کالابرگ مواد غذایی را در سال ۱۴۰۴ داده بودند اما فقط در ماه فروردین کالابرگ میان هفت دهک پایین درآمدی توزیع و سپس تا زمان نامعلوم متوقف شد!
تداوم شرایط تورم کالاهای خوراکی و بی‌توجهی دولت به حمایت موثر از اقشار حقوق‌بگیر و کم‌درآمد به معنای گسترده‌تر شدن فقر و رانده شدن شمار بیشتری از خانوارها زیر خط فقر مطلق است.
وبسایت «تجارت نیوز» در گزارشی با اشاره به آمارهای فقر که از سوی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی منتشر شده، نوشته تورم مزمن و بالا در سال‌های اخیر در ایران، نقشی مهم در افزایش افراد فقیر در ایران بازی کرده است. کافی است توجه داشت که از سال ۱۳۵۱ به این سو، تنها در ۶ سال نرخ تورم دورقمی نبوده است. این در حالیست که درآمد افراد متناسب با این نرخ تورم افزایش نیافته است.
«تجارت نیوز» افزوده افزایش بیکاری در کشور هم به‌عنوان یک برونداد وضعیت نه‌چندان مساعد اقتصادی در ایران در سال‌های اخیر، موجب وخیم‌تر شدن وضعیت فقر در ایران شده است. مرکز آمار ایران از وجود دستکم دو میلیون بیکار در ایران خبر داده که ۸۰۰ هزار نفر از آنهارا فارغ‌التحصیلان دانشگاهی تشکیل می‌دهند.
این گزارش تأکید کرده بد شدن وضعیت اقتصادی و آسیب‌رسیدن به مشاغل مولد، موجب شده تا فرصت‌های شغلی کاهش یابند و یا نخبگان جامعه راه مهاجرت را در پیش گیرند که برونداد این وضعیت، چیزی جز تضعیف بخش درآمدی افراد و خانوارها در ایران نبوده است. این وضعیت در سایه تورم نسبتاً بالا در اقتصاد ایران، فقیرشدن طیف‌های قابل‌توجهی از مردم کشورمان را به همراه داشته است.
