بر اساس آمارهای ارائه شده از سوی بانک مسکن، صندوق پس‌انداز مسکن یکم که از منابع موجود در آن وام خرید مسکن به متقاضیانی که نخستین خانه خود را می‌خریدند، پرداخت می‌شد با کسری ۲۷۴۰ میلیارد تومانی روبرو است.
صندوق پس‌انداز مسکن یکم پیرو طرح دولت برای پرداخت وام خرید مسکن به خانه اولی‌ها، زوج‌هایی که متقاضی دریافت وام برای خرید نخستین مسکن خود بودند، راه‌اندازی شد اما روندی که این صندوق تا کنون طی کرده موجب بروز کسری در آن و عدم پوشش نیاز همه متقاضیان دریافت وام شده است.
گزارشی که به تازگی از سوی رحیمی انارکی مدیرعامل بانک مسکن ارائه شده نشان می‌دهد حجم کل تسهیلات اعطایی صندوق پس انداز مسکن یکم ۸۹۰۰ میلیارد تومان بوده اما مانده سپرده‌های صندوق به عدد ۵۲۰۰ میلیارد تومان رسیده است. بنابراین از مهرماه سال ۹۷ تا مرداد ماه سال ۹۸ مانده سپرده‌های صندوق پس‌انداز مسکن یکم ۳۸۰۰ میلیارد تومان کاهش و در مقابل حجم کل تسهیلات اعطایی ۲۱۰۰ میلیارد تومان افزایش یافته است.
در گزارش مدیرعامل بانک مسکن آماری از میزان بازپرداخت تسهیلات از سوی گیرندگان تسهیلات اعلام نشده و رقم مانده تسهیلات اعطایی (حجم کل تسهیلات اعطایی منهای اقساط بازپرداخت شده) درج نشده و به همین دلیل امکان اعلام دقیق میزان ناترازی منابع و مصارف این صندوق نیست اما با توجه به اینکه دوره بازپرداخت اقساط این وام‌ها ۸، ۱۰ و ۱۲ سال است، اگر متوسط را ۱۰ سال و تعداد اقساط بازپرداخت شده را حدود ۱۲ ماه و نرخ سود را ۸ درصد در نظر بگیریم، حدود ۹۶۰ میلیارد تومان به صندوق بازگشته است.
بر این اساس مانده تسهیلات اعطایی صندوق پس انداز مسکن یکم معادل ۷ هزار و ۹۴۰ میلیارد تومان است. این رقم در مقابل مانده سپرده ۵۲۰۰ میلیارد تومانی، حکایت از شکاف ۲۷۴۰ میلیارد تومانی منابع و مصارف این صندوق دارد. این کسری ۲۷۴۰ میلیارد تومانی در مهر ماه سال گذشته وجود نداشت و حتی صندوق با ۲۲۰۰ میلیارد تومان مازاد منابع روبرو بود.
با توجه به اینکه صندوق پس‌انداز مسکن یکم یک صندوق خود‌اتکا بود و تجهیز منابع در قالب سپرده‌گذاری ۴۰ میلیون تومانی و انتظار یک ساله و یا سپرده‌گذاری ۲۰ میلیون تومانی و انتظار دو ساله انجام می‌شد، بنابراین حداقل به ازای ۲ سپرده‌گذار، یک سپرده‌گذار وام دریافت کرده است. در این صورت اگر سپرده‌گذارانی که وام نگرفته‌اند، سپرده‌های خود را از این صندوق برداشت کنند، صندوق با توقف اعطای تسهیلات مسکن مواجه می‌شود.
با بروز چنین پدیده‌ای بانک مسکن برای پاسخگویی به تقاضای سپرده‌گذاران صندوق پس‌انداز مسکن، مجبور به اضافه برداشت از منابع بانک مرکزی خواهد شد و یا اینکه بخشی از وصولی‌های خط اعتباری مسکن مهر را برای بازپرداخت این سپرده‌ها اختصاص دهد.
جدا از اینکه آیا در شرایط بحرانی کنونی و کسری منابع مالی دولت، بانک مرکزی قادر به تزریق منابعی به صندوق پس‌انداز مسکن خواهد بود یا نه، اما برخی معتقدند شرایط کنونی نشان از این دارد که این صندوق کارکرد اصلی خود را از دست داده است.
از سوی دیگر این کسری در حالی رخ داده است که به دلیل افزایش شدید قیمت مسکن در ایران تقاضا برای خرید مسکن و در نتیجه تقاضای برای وام خانه اولی، به شدت کاهش یافته است.
خبرگزاری ایسنا خردادماه سال جاری در گزارشی به این موضوع پرداخت و اعلام کرد طی دو ماه نخست امسال فقط ۲۳۹ متقاضی تسهیلات در قالب صندوق پس‌انداز مسکن یکم گرفته‌اند.
قابل توجه اینکه دولت در ماه‌های گذشته و به دلیل افزایش قیمت ملک، وعده‌های زیادی برای بهبود شرایط وام مسکن مطرح کرده تا خانوارهایی که در پی خرید ملک بودند و به موج افزایش قیمتها در بازار مسکن برخوردند، بتوانند خانه بخرند. در این میان اما نه تنها هیچیک از وعده‌های دولت عملی نشده بلکه منفی شدن صندوق مسکن یکم این احتمال را افزایش داده که بانک مسکن به بهانه‌های مختلف از زیر بار دادن وام به متقاضیان خرید مسکن شانه خالی کند.
