ندا منتصری – جنبش دموکراسی‌خواهی در ایران در سال‌های اخیر با فراز و نشیب‌های متعددی روبرو بوده است. در این میان، نقش رهبران اپوزیسیون و نحوه مراوده‌ی آنها با جامعه، از اهمیت بسزایی برخوردار است. اخیراً، در یک دیدار مردمی با شاهزاده رضا پهلوی در ژنو، شاهد رفتارهای خشونت‌آمیز از سوی برخی از طرفداران بودیم که نگرانی‌هایی را در مورد تأثیر این رفتارها بر جنبش دموکراسی‌خواهی و آینده ایران ایجاد کرده است. این رویداد، فرصتی را فراهم می‌کند تا با نگاهی جامعه‌شناختی، به بررسی ابعاد مختلف این موضوع و پیامدهای آن برای انقلاب مردم ایران بپردازیم.
تحلیل جامعه‌شناختی حمله به جایگاه شاهزاده رضا پهلوی در ژنو
حمله به جایگاه شاهزاده رضا پهلوی در ژنو، رویدادی است که از زوایای مختلف جامعه‌شناختی قابل بررسی است و می‌تواند پیامدهای مهمی برای جنبش دموکراسی‌خواهی در ایران داشته باشد. در اینجا به بررسی این موضوع از همین منظر و تأثیر آن بر انقلاب مردم ایران می‌پردازم.
۱-ارائه چهره‌ای مخدوش از جنبش دموکراسی‌خواهی
* نظریه برچسب‌زنی: رفتار خشونت‌آمیز برخی افراد، می‌تواند برچسب «خشونت‌طلب» را به کل جنبش دموکراسی‌خواهی بزند. این امر می‌تواند باعث دوری گزیدن بخش‌هایی از جامعه، به ویژه طبقات متوسط و محافظه‌کار، از این جنبش شود.
* نظریه نمایش: در عصر رسانه‌های اجتماعی، تصاویر و ویدئوها به سرعت منتشر می‌شوند و می‌توانند تأثیرات عمیقی بر افکار عمومی داشته باشند. صحنه‌های خشونت‌آمیز، تصویری منفی از جنبش دموکراسی‌خواهی ارائه می‌دهد و می‌تواند به کاهش حمایت‌های بین‌المللی منجر شود.
۲-تأثیر بر نگاه جامعه به نظام پادشاهی
* نظریه مشروعیت: مشروعیت هر نظام سیاسی، از جمله نظام پادشاهی، به میزان پذیرش آن توسط مردم بستگی دارد. رفتارهای خشونت‌آمیز طرفداران، می‌تواند مشروعیت نظام پادشاهی را در اذهان عمومی خدشه‌دار کند و باعث ایجاد تردید در مورد توانایی این نظام برای ایجاد ثبات و امنیت شود.
* نظریه نمایندگی: شاهزاده رضا پهلوی به عنوان مهمترین چهره‌ی اپوزیسیون، نقش نمایندگی بخش بزرگی از جامعه ایران را بر عهده دارد. رفتارهای خشونت‌آمیز برخی طرفداران، می‌تواند این نمایندگی را زیر سؤال ببرد و باعث ایجاد چنددستگی و ازهم‌گسستگی دیدگاهی در میان اپوزیسیون شود.
۳-تهدید امنیت جانی شاهزاده رضا پهلوی
* نظریه ریسک: هرگونه تجمع و رویداد عمومی، با ریسک‌هایی همراه است. رفتارهای خشونت‌آمیز، این ریسک‌ها را افزایش می‌دهد و می‌تواند امنیت جانی شاهزاده رضا پهلوی را به خطر بیندازد.
* نظریه توطئه: در شرایط سیاسی ملتهب، همواره احتمال وجود توطئه‌هایی برای حذف رهبران اپوزیسیون وجود دارد. رفتارهای خشونت‌آمیز، می‌تواند این توطئه‌ها را تسهیل کند.
۴-آسیب به انقلاب مردم ایران
* نظریه انسجام اجتماعی: انسجام اجتماعی، یکی از عوامل مهم در موفقیت هر جنبش اجتماعی است. رفتارهای خشونت‌آمیز و سهم‌خواهی‌های زودهنگام می‌تواند انسجام اجتماعی را تضعیف کند و باعث ایجاد شکاف در میان نیروهای اپوزیسیون به ویژه در بین انقلابیون داخل کشور شود.
* نظریه بسیج منابع: هر جنبش اجتماعی، برای موفقیت به منابع مختلفی از جمله منابع انسانی، مالی و رسانه‌ای نیاز دارد. رفتارهای خشونت‌آمیز می‌تواند باعث کاهش این منابع شود و توانایی جنبش را برای دستیابی به اهدافش تضعیف کند.
راهکارها
* ضرورت آموزش و فرهنگ‌سازی در میان طرفداران برای پرهیز از رفتارهای خشونت‌آمیز
* تقویت رهبری جنبش دموکراسی‌خواهی برای کنترل و مدیریت تجمعات
* استفاده از رسانه‌های اجتماعی برای ارائه تصویری مثبت و سازنده از جنبش
* تأکید بر اهمیت وحدت و انسجام در میان نیروهای اپوزیسیون
نتیجه‌گیری
در پایان باید توجه داشت که موفقیت انقلاب مردم ایران به عوامل مختلفی بستگی دارد. یکی از این عوامل، توانایی جنبش دموکراسی‌خواهی برای ارائه تصویری مثبت و سازنده از خود به جامعه ایران و جهان است. رفتارهای خشونت‌آمیز می‌تواند این تصویر را خدشه‌دار کند و به آسیب رساندن به انقلاب منجر شود.
*ندا منتصری دانش‌آموخته کارشناسی ارشد جامعه‌شناسی از ایران ساکن منچستر
