کامیار بهرنگ- با اینکه از مقامات مسئول تا نمایندگان شهر اصفهان در تلاش هستند تا تَرَک‌های جدید بر دیواره‌ی سی و سه پل اصفهان را عادی جلوه دهند و برای آن هزار دلیل و منطق بیاورند اما کارشناسان مستقل نظر دیگری دارند.
در سال‌های گذشته و همزمان با خشک شدن زاینده‌رود، چهره‌ی زیبای اصفهان غمگین شد. اما جدا از این خشکی که بخش بزرگی از آن ناشی از سوء مدیریت است، خطرات دیگری نیز شهر اصفهان و جنبه‌های گردشگری آن را تهدید می‌کند.
یکی از مهمترین آنها تخریب پل‌هایی‌ست که در مسیر این رود قرار دارد که سی و سه پل مهمترین آنهاست. این پل یکی از آثار ماندگار دوره سلطنت شاه عباس اول و از جاذبه‌های گردشگری مهم شهر اصفهان محسوب می‌شود. بر اساس نظر کارشناسان پایه سی و سه پل به گونه‌ای طراحی شده که استحکام آن در رطوبت بیشتر می‌شود. با این حساب خشکسالی‌های پیاپی و طولانی به پایه‌های این پل صدمات جدی وارد کرده است.
با اینکه شهرام امیری مدیر امور بین‌الملل اداره کل میراث فرهنگی اصفهان تاکید می‌کند که این سازمان تنها امکان مرمت آثار تاریخی را داشته و دست آنها در پیشگیری کوتاه است، اما این تَرَک‌ها را نیز به نوعی «عادی» دانسته است. از سویی دیگر حمیدرضا فولادگر، نماینده اصفهان در مجلس شورای اسلامی با اشاره به انتقاداتی که نسبت به فعالیت مترو در نزدیکی این پل وارد شده، تَرَک خوردن‌های سی و سه پل را تنها به خشکسالی مرتبط دانسته است. این در حالیست که فریدون الهیاری، مدیرکل میراث فرهنگی استان اصفهان چندی پیش گفته بود: «با توجه به خشکسالی‌های اخیر، برخی نظریه داده‌اند که تَرَک‌ها مربوط به این موضوع است. اما با توجه به اینکه پایه‌های پل در محل عبور آب قرار دارد و جریان آب چند وقت یک بار باز می‌شود، رطوبت پایه‌های پل حفظ شده است و مشکلی وجود ندارد».
تمام این تناقض‌ها در چند ماه اخیر روند مرمت تَرَک‌های سی و سه پل را با مشکلاتی نیز روبرو کرده است. در واقع بدون مطالعه دقیق و کارشناسی به روی علت‌ها، امکان پیشگیری و مرمت دقیق شکاف‌های این پل تاریخی وجود ندارد. نکته مهم اینجاست که نفوذ افراد و منافع برخی دستگاه‌ها و ارگان‌ها حتی اجازه این مطالعات را نداده و گاه در آخرین لحظه از انتشار گزارش آنها نیز خودداری کرده‌اند.
در این میان، نکته اصلی که اینجا منافع برخی نهادها را زیر سوال می‌برد نه خشکسالی بلکه حفر تونل مترو است. پیش از اینکه مترو زخم خود را بر جان سی و سه پل بزند بخشی از چهارباغ را تخریب کرده بود. با اینکه هم چهارباغ و هم سی و سه پل در فهرست آثار ملی قرار دارند و بر اساس قانون انجام هرگونه عملیات عمرانی در نزدیکی آنها به اجازه سازمان میراث فرهنگی بستگی دارد اما در سال ۱۳۸۸ با وجود اعلام مخالفت پیش از این از سوی این نهاد، انجام عملیات حفاری از زیر سی و سه پل توسط شرکت «مهندسی پل و ساختمان الموت» که یکی از پیمانکاران متروی اصفهان است از «موفقیت حفر تونل از زیر زاینده رود» خبر داد.
علیرضا روحانی رئیس شورای هماهنگی ان‌جی‌اوهای میراث فرهنگی اما برگی دیگر از سوء مدیریت را مشخص کرده است. او در مصاحبه‌ای با اشاره به اینکه «مترو در زمان مدیریت حمید بقایی بر سازمان میراث فرهنگی در دولت گذشته به سی و سه پل رسید» در مورد ایستگاه متروی «سی و سه پل» گفت: « این اتفاق در نتیجه یک اشتباه محاسباتی به وقوع پیوست. دستگاه حفاری در اثر یک انحراف به رمپ [توضیح] سی و سه پل رسید و عملیات را متوقف کرد. مجریان تا مدت‌ها کاسه چه کنم دست گرفتند چون دستگاه حفر آلمانی نمی‌توانست به عقب برگردد. باید آن را عمودی از زمین خارج می‌کردند اما هزینه زیادی روی دست مجریان می‌گذاشت. احتمال تخریب گسترده در سی و سه پل هم می‌رفت. در نهایت آنها به این نتیجه رسیدند که مسیر را ادامه داده و آن را از زیر ساختمان‌های شخصی عبور دهند. این مسأله هم نیاز به مصوبه مجلس شورای اسلامی داشت. اما در سکوت خبری این اتفاق انجام گرفت. حتی اجازه ندادند که خیلی از اعضای شورا در جریان این ماجرا باشند».
یکی از کارشناسان و شاهدان مستقیم این طرح در سال ۸۸ در مورد امنیتی- سیاسی شدن این طرح توضیح کوتاهی به کیهان لندن می‌دهد. اشاره‌ی علیرضا روحانی به اشتباه محاسباتی در مسیر تونل نیز به همین موضوع باز می‌گردد. بر اساس توضیح یادشده، در آن سال زمانی که تونل شرقی خط اول (شمال به جنوب) با انحراف ۴۰ متری و بر خلاف مصوبات شورای عالی ترافیک در دولت هشتم زیر سی و سه پل سر در آورد، ناگهان دور تا دور پروژه را پوشاندند و دستگاه‌های حفاری و حمل بار وارد سایت شد. در همان زمان بخش‌هایی از رمپ جنوبی پل تخریب و از زیر زمین خارج شد. این اتفاق در حالی افتاده که در صورت جاری شدن مجدد آب در زاینده‌رود امکان تخریب‌های جدی‌تری به پل نیز وجود دارد.
این کارشناس معماری تاکید می‌کند که از میان تخریب تدریجی سی و سه پل و ایجاد انحرافی که می‌توانست خطرات جانی برای خط مترو ایجاد کند گزینه اول بدون توضیح به مردم انتخاب شد. مسئولان شهری حتی به انحراف در دیگر خط‌ها و حتی تخریب حاشیه زاینده رود سکوت کرده‌اند. منافعی وجود دارد که امروز سازمان‌ها، ارگان‌ها و شرکت‌های درگیر با مترو اصفهان اجازه نمی‌دهند به این راحتی پروژه تکمیل شود.
پروژه مترو اصفهان در حالی با مشکلاتی از این دست روبرو شده که هم امکان ارائه خدمات به مردم را ندارد و هم باعث تخریب آثار ملی شده است. این در حالیست که شهرهای شیراز و مشهد که همزمان با پروژه اصفهان کار خود را آغاز کرده بودند امروز به نتیجه رسیده‌اند.
اما نکته دردآورتر داستان مترو اصفهان هفته گذشته و همزمان با به اصطلاح افتتاح فاز دو خط یک مترو اصفهان بود. جدا از اینکه این افتتاح هم مانند بسیاری دیگر از موارد افتتاحی فقط یک مراسم بود، اما حضور معصومه ابتکار در کنار معاون اول رئیس جمهوری در خط مترویی که به چهارباغ ختم می‌شود به نوعی نادیده گرفتن همه اعتراضات بود. این در حالیست که عبدالجواد زعفرانی مدیرعامل سابق متروی اصفهان گفته بود: «حاشیه‌سازی مترو برنامه‌ریزی شده است و اینها بعد از راهپیمایی روز قدس قصد داشتند برای صدای آمریکا و رسانه‌های استکباری خوراک مهیا کنند». ۱۶ سال فرصت و وقت تلف کردن برای خط مترو اصفهان درست مانند همان «سفره انقلاب» است که همچنان برای گروه‌های معینی پهن است و کسی قصد برچیدنش را ندارد.
