بیژن فرهودی – حتما این عبارت را شنیده‌اید که بریتانیا امپراتوری بود که خورشید در آن هرگز غروب نمی‌کرد. البته این عبارت مربوط به دورانی در سده ۱۸ و ۱۹ است که بریتانیا نیرومندترین قدرت استعماری جهان بود و اراضی تحت کنترلش چنان وسعتی داشت که در هر زمان از شبانه‌روز در نقطه‌ای از آن خورشید در حال تابش بود. اما آن دوران سالیان درازیست که به سرآمده و در پی استقلال بخش اعظم این امپراتوری از بریتانیای کبیر اساسا یک جزیره با ۴ ایالت باقی مانده: انگلستان، ویلز، اسکاتلند و ایرلند شمالی که میزان تابش نور خورشیدش هم در شبانه روز کاملا عادی است. اما اگر طرفداران پایان یافتن اتحاد ۳۰۰ ساله اسکاتلند با بریتانیا بتوانند حرف خود را در همه‌پرسی ۱۸ سپتامبر به کرسی بنشانند این بخش از کشور نیز به جمع استقلال‌یافتگان از امپراتوری بریتانیا خواهد پیوست.
تازه‌ترین نظرسنجیها نشان می‌دهد که برای اولین بار هواداران استقلال اسکاتلند که به «کمپین آری» معروف شده‌اند از مخالفان استقلال پیش افتاده‌اند و گروه مقابل موسوم به «بهتر باهم» طی یک ماه ۲۲ درصد کاهش حمایت داشته است.
آیا اسکاتلند باید کشوری مستقل شود؟
۴۷درصد: آری
۴۵درصد: نه
جنسیت:
آری: ۵۴ درصد مرد
نه: ۴۳ درصد زن
به نوشته روزنامه ایندیپندنت بیشتر مباحثه در ماه‌های اخیر بر مسایل اقتصادی متمرکز بوده و روز دوشنبه ۸ سپتامبر اعلام شد که بلاتکلیفی در مورد آینده اسکاتلند به سقوط ارزش برابری لیره استرلینگ (پوند) به پایین‌ترین سطح خود در ۱۰ ماه گذشته انجامید و حدود ۲ میلیارد و ۳۰۰ میلیون پوند از ارزش ۶ شرکت فوتسی ۱۰۰ مستقر در اسکاتلند کاسته شده است. سرمایه‌گذاران خارجی نیز به ناگهان متوجه تبعات ناشی از استقلال اسکاتلند از بریتانیا شده‌اند و از جمله نومورا بزرگ‌ترین بانک ژاپن به مشتریان سرمایه‌دار خود هشدار داده است که از ذخیره‌های مالی خود در بازارهای بریتانیا بکاهند و خود را برای سقوط ارزش برابری لیره استرلینگ در صورت تجزیه بریتانیا آماده سازند.
نگرانی در مورد احتمال روزافزون جدایی اسکاتلند از بریتانیا و تجزیه این کشور چنان بالاست که دیوید کامرون نخست وزیر تحت فشار قرار گرفته تا از ملکه الیزابت بخواهد با پا در میانی، اسکاتلندی‌ها را به باقی ماندن در اتحاد کنونی تشویق کند.
در واقع تحلیل‌گران سیاسی و ناظران بر این باورند که اگر بدترین کابوس دولتمردان انگلیسی به حقیقت بپیوندد و اسکاتلند رای به جدایی بدهد، بعید نخواهد بود که رهبران ۲ حزب اصلی کشور یعنی دیوید کامرون (محافظه‌کار) و اد میلیبند (کارگر) مجبور به ترک مشاغل خود شوند.
روزنامه دیلی میل گزارش داده که نمایندگان ارشد حزب محافظه‌کار در مورد آینده سیاسی کامرون در صورت جدایی اسکاتلند شروع به نظرخواهی از دیگر اعضای حزب کرده‌اند. کامرون اما تاکید کرده که حتی اگر «کمپین آری» در رفراندوم ۱۸ سپتامبر برنده شود «مطلقا» استعفا نخواهد داد. جرج آزبورن وزیر دارایی بریتانیا نیز این نظریه را که موقعیت کامرون در صورت جدایی اسکاتلند مورد پرسش قرار خواهد گرفت مردود دانسته است. اما ناظران بعید نمی‌دانند که کامرون بلافاصله با رای عدم اعتماد و چالش بر سر رهبری حزب روبرو شود. طبق مقررات حزبی محافظه‌کاران، درخواست رای اعتماد به درخواست ۱۵ درصد از نمایندگان حزب در پارلمان (۴۵ نفر) نیاز دارد. در این میان، اد میلیبند هم ممکن است به خاطر جدایی بالقوه اسکاتلند و از دست دادن بیش از ۴۰ نماینده پارلمان تحت فشار قرار گیرد.
برخی اعضای حزب محافظه‌کار مدعی‌اند که کامرون در مذاکرات خود با الکس سلموند نخست‌وزیرایالتی اسکاتلند امتیازات زیادی برای او قائل شد. اینان نخست‌وزیر انگلیس را متهم می‌کنند که اشتباهی با جدول زمانی برای برگزاری رفراندوم و جمله‌بندی پرسش قید شده روی برگ همه پرسی موافقت کرد. با این حال منابع دفتر نخست‌وزیری (خانه شماره ۱۰ خیابان دانینگ) تاکید می‌کنند که حزب ملی اسکاتلند SNP که با کسب اکثریت قاطع در پارلمان اسکاتلند به پیروزی رسید اعلام کرده بود که همه‌پرسی برگزار خواهد کرد. به گفته این منابع بعد از پیروزی این حزب برای نخست‌وزیر تصورناپذیر بود که به مردم اسکاتلند بگوید که نمی‌توانند رفراندوم استقلال برگزار کنند .
سر ملکم ریفکیند وزیر خارجه پیشین وابسته به حزب محافظه‌کار معتقد است که اگر طرفداران استقلال اسکاتلند برنده شوند مقصر اصلی از دست دادن اسکاتلند حزب کارگر خواهد بود . ریفکیند گفت هواداران حزب محافظه‌کار کاملا پشت سر «کمپین نه» ایستاده‌اند حال آنکه نظرسنجیها نشان می‌دهد که حدود ۳۵ درصد از رای‌دهندگان حامی حزب کارگر ممکن است رای آری به صندوق بریزند. به گفته سر ملکم درست نیست که نخست‌وزیر به خاطر رها کردن حزب کارگر از سوی طرفدارانش مورد سرزنش قرار گیرد.
دولتمردان انگلیسی برای متقاعد ساختن اسکاتلندی‌ها به حفظ اتحاد خود با بریتانیا یک رشته وعده و وعیدهای اقتصادی و سیاسی به مردم اسکاتلند داده‌اند. از جمله گوردون براون نخست وزیر پیشین قول داده است که اگر اسکاتلندی‌ها با باقی ماندن در اتحاد موافقت کنند ظرف ۶ هفته لایحه‌ای را برای خودگردانی اسکاتلند تقدیم پارلمان کند. رهبران هر ۳ حزب اصلی در پارلمان از این گفته براون استقبال کرده‌اند . شاید تعجب‌آور باشد که چرا براون مامور اعلام چنین وعده‌ای شده است. پاسخ به این پرسش را می‌توان در این واقعیت یافت که مشاوران کامرون به گونه‌ای روزافزون بر این باورند که نخست‌وزیر باید نقش بسیار اندکی در آخرین روزهای پیش از همه‌پرسی ایفا کند.
دیلی تلگراف به نقل از یک منبع می‌نویسد گوردون باید نقش پیشرو را در این مورد ایفا کند چون بسیار نزدیک به روز رفراندوم هستیم و محافظه‌کاران در شمال مرز محبوبیت چندانی ندارند.
نمایندگان هر دو حزب اصلی بریتانیا از نخست‌وزیر این کشور خواسته‌اند که ملکه را به ایراد سخنرانی مشابه انچه در سال ۱۹۷۷ به عمل آورد دعوت کند. در ان زمان اسکاتلند و ویلز در آستانه رای‌گیری برای تشکیل مجامع قانون‌گذاری کاملا مستقل بودند. در آن سال که مصادف با بیست و پنجمین سال سلطنت الیزابت دوم بود ملکه بریتانیا در یکی از سخنرانی‌های خود بدین مناسبت نسبت به تجزیه کشور هشدار داده بود. اما برخی ناظران معتقدند که هر چند قانون اساسی ملکه را از ایراد سخنرانی مشابه منع نمی‌کند با این همه بعید می‌دانند که ملکه الیزابت چنین اقدامی به عمل اورد. ورنون بوگدانور استاد علوم دولت در کالج کینگز لندن که یکی از شاگردان او دیوید کامرون بوده است گفت کامرون می‌تواند ملکه را ملزم به چنین کاری کند اما الیزابت اشتیاقی برای این کار نخواهد داشت چون پیوسته از جنجال دوری جسته است و کامرون نمی‌خواهد با چنین درخواستی ملکه را سرافکنده سازد. برخی مقامات دربار بریتانیا نیز به صراحت گفته‌اند که ملکه استقلال اسکاتلند را مساله‌ای صرفا مربوط به تصمیم مردم اسکاتلند می‌داند و از این رو نظریه مربوط به سخنرانی ملکه به سود حفظ اتحاد اسکاتلند با بریتانیا را مردود دانسته‌اند.
در این میان ویلیام نوه ملکه که در این هفته اعلام کرد سال آینده برای دومین بار پدر خواهد شد در دیداری با خبرنگاران نشانه‌ای از اهمیت مساله رفراندوم اسکاتلند در میان خانواده سلطنتی به دست داد. ویلیام، دوک کمبریج و نفر دوم برای تصاحب تاج و تخت بریتانیا گفت به جای صحبت در مورد بارداری همسرش این مهم است که ما بر خبر مهم بین‌المللی و داخلی در حال وقوع تمرکز کنیم.
بدون شک احتمال جدایی اسکاتلند از بریتانیا در پایتخت‌های جهان به ویژه در پایتخت نزدیک‌ترین متحد بریتانیا به دقت دنبال می‌شود . در آمریکا باراک اوباما رییس جمهوری و هیلاری کلینتون وزیرخارجه پیشین حمایت خود را از حفظ یک‌پارچگی بریتانیا اعلام داشته اند . در این میان، شناخته شده‌ترین شهروند اسکاتلند یعنی شون کانری ایفاگر نقش جیمز باند نیز پشتیبانی خود را از استقلال اعلام داشته و می‌گوید «کمپین آری» ریشه در برابری و این ارزش دموکراتیک دارد که مردم اسکاتلند بهترین حافظان آینده خود هستند .
دیوید کامرون نخست وزیر انگلیس
آلکس سلموند نخست وزیر ایالتی اسکاتلند
شون کانری
