[دیدگاه]
کیهان آنلاین – ۱ دی ۹۳ – اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان امری است فراتر از چارچوب فعالیت آلترناتیوهای سیاسی. این اندیشه نافی آلترناتیوهای سیاسی نیست بلکه میدان اثرگذاری آلترناتیوهای سیاسی و اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان دو عرصه متفاوت است. در حالی که آلترناتیوهای سیاسی منفعت‌محورند، همگرایی پایدار ایرانیان حق محور است، یعنی دفاع از حقوق انسانی و شهروندی همه ایرانیان را ورای منافع گروهی، طبقاتی، اجتماعی و اعتقادی آنها در نظر دارد.
*****
پس از اعلام موجودیت «همگرایی پایداری ایرانیان» (همپا) پرسش‌ها و داوری‌هایی در جامعه سیاسی ایرانیان مطرح شد که پاسخگویی و پرداختن به آنها برای شناخت بهتر «همپا» ضروری است.
من به سهم خود در زیر می‌کوشم به این پرسش پاسخ دهم که همگرایی پایدار ایرانیان چیست و چه هدفی را دنبال می‌کند.
در اینجا توجه خواننده گرامی را به تمایز دو نکته مهم جلب می‌کنم:
- همگرایی پایدار ایرانیان به عنوان یک اندیشه و فرآیند اجتماعی
- «همگرایی پایدار ایرانیان» (همپا) به عنوان یک نهاد مدنی- سیاسی
همگرایی پایداری ایرانیان به عنوان یک اندیشه
این اندیشه ضرورتی است برخاسته از نیازهای جامعه ایران در گذار به سوی جامعه‌ای مبتنی بر دمکراسی، که در عین حال ضامن آزادی‌های فردی و اجتماعی، حقوق انسانی، ملّی و شهروندی نیز هست.
مضمون اصلی این اندیشه فرآیندی است که در جریان آن شهروندان ایران می‌توانند به یک همگرایی پایدار برای تحقق هدف‌های پیش‌گفته دست یابند.
همگرایی پایدار ایرانیان به ویژه در حال حاضر و پس از تجربه‌ای که ایرانیان در چند دهه گذشته پشت سر نهاده‌اند، یک اندیشه انتزاعی نیست که بتوان آن را فقط حرف‌های کلی و یا پند و اندرزهای اخلاقی نامید. اتفاقا این اندیشه به طورمستقیم از زندگی اجتماعی شهروندان ایران نشأت گرفته و نمودهای عملی آن به طور گوناگون و پراکنده در سراسر جامعه ایران به چشم می‌خورد. جنبش‌های اجتماعی زیر نمونه‌های برجسته این همگرایی ایرانیان در عمل هستند:
- جنبش زنان در شکل‌های مبارزه برای حق آزادی پوشش، بر ضد اسیدپاشی و علیه تلاش برای محدود کردن زنان، مبارزه برای ورود زنان به ورزشگاه‌ها و تماشای مسابقه‌های ورزشی و…
- جنبش محیط زیست به شکل تشکیل گروه‌های متنوع پاکسازی پارک‌ها، جنگل‌ها، ساحل‌ها، مبارزه بر ضد شکار، مبارزه بر ضد کشتار جانوران، حفظ دریاچه اورمیه، احیای زاینده‌رود و…
- جنبش وکیلان
- جنبش دانشجویان
- جنبش زندانیان سیاسی
- جنبش وبلاگ‌نویسان
- جنبش کارگران و کشاورزان به شکل اعتصاب، اعتراض و گردهمآیی برای طرح خواسته‌های صنفی، ایجاد سندیکاها و تشکل‌های مستقل و…
- جنبش معلمان
- جنبش هنرمندان به شکل حفظ نهادهای هنرمندان مانند خانه سینما، جنبش احیای ارکستر سمفونیک ایران و…
- جنبش مخالفت با اعدام
در این جنبش‌ها، شهروندان بی توجه به گرایش‌های فکری و سیاسی و باورهای ایمانی یکدیگر، گرد هم آمده و برای دستیابی به حقوق و مطالبات مشخصی فعالیت می‌کنند. این فعالیت‌های در عمل همگرایانه از ویژگی‌های زیر برخوردارند:
- این حرکت‌ها حق‌مَدار هستند. چون حقوق اجتماعی و شهروندی محدودیت زمانی ندارند، ازاین رو، فعالیت‌های همگرایانه برای رسیدن به این حقوق که با گذشت زمان مضمون‌شان دقیق‌تر و ژرف‌تر می‌شود، فعالیتی زودگذر و موقت نیست، بلکه بادوام و پایدار است.
- تلاش برای تأمین و تضمین حقوق اجتماعی و شهروندی مستقل از تلاش برای کسب یا مشارکت در قدرت سیاسی است و از این رو محدود به فعالیت افراد، احزاب و هم‌چنین آلترناتیوهای سیاسی نیست و زیر قیمومیت هیچ جریان سیاسی قرار نمی‌گیرد.
- این جنبش‌ها خشونت‌آمیز نیستند، هر چند رژیم در مواردی با خشونت تمام به سرکوب آنها می‌پردازد.
نمونه‌هایی که از همگرایی موجود در جامعه ایران برشمرده شد، نشان می‌دهد که اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان امری است فراتر از چارچوب فعالیت آلترناتیوهای سیاسی. این اندیشه نافی آلترناتیوهای سیاسی نیست بلکه میدان اثرگذاری آلترناتیوهای سیاسی و اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان دو عرصه متفاوت است. در حالی که آلترناتیوهای سیاسی منفعت‌محورند (یعنی دفاع از منافع گروه‌ها و طبقه‌های مشخص اجتماعی و هم‌چنین اندیشه‌های معینی را در نظر دارند)، همگرایی پایدار ایرانیان اما حق محور است، یعنی دفاع از حقوق انسانی و شهروندی همه ایرانیان را ورای منافع گروهی، طبقاتی، اجتماعی و اعتقادی آنها در نظر دارد؛ حقوقی که تقسیم‌پذیر و استثناء‌بردار نیستند. از این رو اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان در پی ارائه و ایجاد آلترناتیو مشخص سیاسی نمی‌تواند باشد بلکه برای ایجاد سیاستی آلترناتیو و فرهنگ سیاسی متناسب با آن می‌کوشد تا این همگرایی را به صورتی پایدار در میان ایرانیان امکان‌پذیر سازد.
به این ترتیب اطلاق «اتحاد»، «جبهه» یا «ائتلاف» به اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان نادرست است زیرا آن را به محدوده آلترناتیوهای سیاسی مشخص می‌کشاند و از مضمون اصلی‌اش دور می‌کند.
«همگرایی پایدار ایرانیان» (همپا) به عنوان یک نهاد مدنی- سیاسی
«همپا» به عنوان یک نهاد مدنی- سیاسی، محصول تلاش گروهی از کنش‌گران با پیشینه‌های مبارزاتی مختلف از گرایش‌های متفاوت سیاسی– اندیشگی است. این جمع که نام خود را از فرآیند و اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان گرفته، گام کوچکی است در راستای تحقق خودِ این فرآیند و اندیشه. از این رو «همپا» به هیچ وجه ادعای آن را ندارد که پدیده تازه و منحصر به فردی در فضای سیاسی ایران است و نیز هرگز ادعای آن را ندارد که کلید حل همه مشکلات سیاسی و اجتماعی ایران را در مشت خود دارد. به گفته بزرگمهر، خردمند بزرگ ایرانی: همه چیز را همگان دانند، و همگان هنوز از مادر نزاده‌اند.
«همپا» معتقد است که مشکلات سیاسی– اجتماعی امروز ایران خصلتی عمومی دارد و در نتیجه یافتن راه حل آنها نیز از عهده یک گروه سیاسی و اجتماعی به تنهایی بر نمی‌آید. راه حل‌ها را تنها با تلاشی همگرایانه به شیوه‌های پایدار می‌توان جستجو کرد و یافت. هدف اصلی «همپا» نیز در همین رابطه تعریف می‌شود که عبارت است از شناختن موانع فرآیند همگرایی پایدار ایرانیان و تلاش برای گسترش این اندیشه در میان شهروندان سیاسی. این هدف‌ها به صورت مشخص در کارپایه و در تعریف‌های «همپا» از مقوله‌های پایه ای مانند همگرایی، پایداری و هویت ایرانی بازتاب یافته اند.*
بر این اساس «همپا» با الهام از اندیشه همگرایی پایدار ایرانیان، نمی‌تواند و نمی‌خواهد خصلت یک گروه و سازمان سیاسی به مفهوم رایج کلمه را داشته باشد. «همپا» می‌کوشد که در عمل سیاسی خود به شکل گرفتن سیاستی آلترناتیو که از هدف‌های هم اندیشه و هم نهاد همگرایی پایدار ایرانیان است، یاری رساند.
با توجه به آنچه گفته شد جای تردید نمی‌ماند که «همپا» وظیفه خود را نه بازخواست از گروه‌های سیاسی و نه اشغال جای آنها می‌بیند؛ نه برای ایجاد اتحاد گروه‌های سیاسی تلاش می‌کند و نه در پی «ائتلاف» آنهاست. این ویژگی در ماهیت فعالیت، به تفاوت در شیوه فعالیت نیز می‌انجامد. «همپا» بر خلاف تصور رایج از فعالیت سیاسی، در صدد جذب این یا آن گروه سیاسی نیست و از هیچ نیرویی برای پیوستن سازمانی به خود دعوت نمی‌کند. تنها پیام «همپا» برای نیروهای سیاسی، پیوستن آنان به شیوه و ابتکار خود، به فرآیند همگرایی پایدار ایرانیان است که در کشور ما رو به رشد است. بدیهی است که نیروها و افراد شرکت‌کننده در این فرآیند در طول زمان، به گونه‌ای پایدار در کنار یکدیگر قرار گرفته و به نیروها و افرادی همگرا بدل می‌شوند.
«همپا» طرح پرسش و دامن زدن به بحث‌هایی که نیروهای سیاسی را به تفکر درباره اندیشه و فرآیند همگرایی پایدار ایرانیان و پیوستن به این فرآیند تشویق می‌کند، به عنوان یکی از شیوه‌های موثر کار خود انتخاب کرده است.
پایان کلام
متاسفانه در فرهنگ سیاسی ما که با تجربه عملی دمکراسی فاصله زیادی دارد، به سیاست (چه از سوی حاکمان و چه از سوی اپوزیسیون) تنها از زاویه قدرت نگاه شده و به فعالیت شهروندان در چارچوب نهادهای مدنی و خارج از محاسبات قدرت، بی‌توجهی می‌شود.
تکلیف نیروهای حاکم سیاسی در این رابطه روشن است. این نیروها، با هر نوع فعالیت حق‌مَدارِ شهروندان مقابله می‌کنند و آن را خطری برای بقای سیاسی خود می‌بینند. اما جای تاسف است که برخی از نیروهای سیاسی خارج از قدرت نیز این فرآیند را به عنوان خطر ارزیابی می‌کنند. یکی از علت‌های اصلی که فرآیند همگرایی پایدار ایرانیان از سوی کنش‌گران سیاسی با بدبینی و بدفهمی روبرو می‌شود، نبود یک جامعه مدنی نیرومند در ایران و ناآشنایی نیروهای سیاسی ایران با توانمندی و قدرت این بخش از جامعه است. حال آنکه فعالیت مدنی و سیاسی- اجتماعی شهروندان در فرآیند همگرایی پایدار ایرانیان، یکی از ضامن‌های دمکراسی است و می‌تواند به پالایش کاستی‌ها و تحکیم نیروهایی که در حوزه قدرت سیاسی مشغول به مبارزه‌اند، یاری رساند. از این رو مقابله با اندیشه و فرآیند همگرایی پایدار ایرانیان و یا تلاش برای به زیر سلطه درآوردنِ آن از سوی نیروهایی که برای آزادی و دمکراسی مبارزه می‌کنند، در واقع تیشه به ریشه خود زدن و دامن زدن به واگرایی‌های اجتماعی است که یکی از دلایل مهم پراکندگی نیروهای سیاسی ایران است و در نهایت نیز به سود نیروی سیاسی حاکم در ایران تمام شده و هم‌چنان خواهد شد.
——————————————————–
*علاقمندان می‌توانند برای آشنایی با تعاریف و مفاهیم همگرایی پایدار ایرانیان به سایت «همپا» مراجعه کنند:
