روز روبان سیاه: به یاد قربانیان دو رژیم هیتلری و استالینی

محسن بهزادکریمی- به مناسبت ۲۳ اوت روز بزرگداشت قربانیان حکومت‌ّ‌های تبعیض و استبداد، فرانس تیمرمن معاون دبیر کل کمیسیون اروپا و ورا یوروا کمیسر ویژه عدالت و برابری جنسیتی به طور مشترک از سوی  کمیسیون اروپا بیانیه‌ای صادر کردند.

در این بیانیه آمده است:

در ۲۳ آگوست ۱۹۳۹ معاهده‌ای میان روسیه استالینی و آلمان نازی امضا شد که راه را برای جنگ جهانی دوم هموار کرد.

این دو رژیم مسئول حبس، شکنجه و کشتار میلیون‌ها انسان بی گناهند. ۷۰ سال پیش جنگ جهانی دوم با شکست یکی از این دو رژیم مخوف به پایان رسید اما با ادامه حاکمیت رژیم شوروی برای چند دهه دیگر کشتار و آزار مردم بسیاری در شرق اروپا ادامه یافت.

بجاست که در این روز یاد تمامی قربانیان  رژیم‌های تبعیض‌گر و استبدادی اروپا در آن ایام از قرن بیستم را گرامی بداریم.

از شرق تا غرب و از شمال تا جنوب، در جای جای این قاره می‌باید یاد و خاطره این قربانیان گرامی داشته شود و این روز باید آینه‌ای شود در راستای به یاد داشتن درس‌هایی که از آن دوران سیاه در دفتر تاریخ سیاسی این قاره به جای مانده است.

دموکراسی، آزادی، احترام به جایگاه قانون و حقوق بنیادی پایه‌های اتحادیه اروپا را تشکیل می‌دهند. نباید فراموش کنیم که این ارزش‌ها بسیار شکننده و آسیب‌پذیر هستند و باید همواره به تقویت و دفاع از این ارزش‌ها همت ورزید.

به یاد داشته باشید که گذشته در تعیین سرنوشت آینده اروپا بسیار مهم بوده و هست. بیشترین جوانان امروزی در اروپا زندگی تحت حاکمیت رژیم‌های استبدادی را تجربه نکرده‌اند. اما همیشه باید هوشیار بود. امروز اروپا بر عهد خود به دموکراسی، آزادی، حقوق بشر و حاکمیت قانون استوار است. باید از این ارزش‌های مشترک جامعه اروپا  پاسداری کرد و بایستی در راستای احیا و پیشبرد و دوام این ارزش‌ها کوشید و آنها را به نسل بعد ودیعه داد.»

به مناسبت روز قربانیان استالینیسم و نازیسم که به نام روز «روبان سیاه» مشهور است در بسیاری از کشورهای اروپایی یادمانی برای قربانیان این دو رژیم سفاک برپا می‌گردد. نخستین بار این روز در سال ۲۰۰۸  در تقویم  وقایع اتحادیه اروپا قرار گرفت.

این تاریخ را از این جهت انتخاب کرده‌اند تا مصادف باشد با روز امضای عهدنامه مولوتوف و ریبن تورپ. عهدنامه عدم تخاصمی که میان آلمان هیتلری و روسیه استالینی امضاء شد و کشورهای رومانی، لهستان، لیتوانی، لتونی، استونی، و فنلاند را به مناطق تحت نفوذ و زیر سلطه این دو رژیم تقسیم کرد.

این قرارداد به تعبیر جرزی بووزاک رئیس پارلمان اروپا در سال ۲۰۱۰ در واقع تفاهم همکاری میان دو رژیم استبداد مطلقه در تاریخ بشری بوده است.

این یادروز در ابتدا با تظاهرات‌هایی در کشورهای غربی علیه جنایات شوروی آغاز شد و تا سال‌ها بعد که توسط اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته شد بیشتر حرکتی مردمی به شمار می‌رفت به ویژه از سوی پناهندگانی که از حوزه بالتیک و از ترس رژیم استالین به کانادا گریخته بودند.

در نهایت جرقه آزادی در کشورهای حوزه بالتیک در سال ۱۹۸۹ از پی همین تظاهرات‌ها زده شد.

این روز همچنین در آمریکا و کانادا به عنوان روز «روبان سیاه» به رسمیت شناخته شده است. در این روز معترضین با نگاهی انتقادی کنفرانس یالتا را مطرح می‌کنند. کنفرانسی که در آن پرزیدنت روزولت و چرچیل  به استالین اجازه تعارض به اروپای شرقی را دادند.

دولت چک در سال ۲۰۰۸  با اقدام ستودنی رئیس جمهور  محبوب خود، واسلاو هاول، در اعلامیه پراگ به اهمیت این روز و یادمان قربانیان دو رژیم هیتلری و استالینی تأکید کرد که در نهایت از سوی اتحادیه اروپا به رسمیت شناخته شد.