منصوره فراهانی- امکان زندگی در خارج از سیاره زمین یا موجودات فضایی همیشه موضوع بسیاری از داستان‌ها و فیلم‌های علمی- تخیلی بوده‌اند.
گرچه همچنان وجود موجودات فضایی چیزی بیش از تصورات نیست، اما به تازگی کشفی در سیاره مریخ احتمال وجود حیات دراین سیاره را قوت بخشیده است.
اعلام خبر کشف شواهدی مبنی بر وجود آب مایع در سطح سیاره مریخ در هفته‌های اخیر، امید دانشمندان را برای پیدا کردن حیات را روی این سیاره سرخ چندین برابر کرد. دکتر بهرام مبشر، استاد فیزیک و نجوم کاربردی دانشگاه کالیفرنیا- ریورسای و عضو تیمی که دورترین اجسام جهان را کشف کرده‌اند، در گفت‌وگو با کیهان لندن می‌گوید: «کشف جدید، خبر از احتمال وجود آب مایع روی مریخ می‌دهد. در حالی که پیش از این چنین احتمالی وجود نداشت.»
وی توضیح می‌دهد: «چیزی که اخیرا کشف شده، شیارهایی هستند که به صورت رودخانه روی مریخ دیده می شوند، این به این معنی است که میلیون‌ها سال قبل رودخانه و آب جاری روی مریخ وجود داشته است.»
مبشر با اشاره به اینکه ترکیبات این شیارها با دیگر نقاط مریخ متفاوت است می گوید: «در این شیارها بیشتر نمک وجود دارد. وجود نمک باعث می شود تا دمای انجماد آب تغییر کند، یعنی آبی که همراه با نمک است باید ۱۰ برابر سردتر از آب معمولی باشد تا یخ بزند.»
سیاره مریخ چهارمین سیاره از نظر نزدیکی به خورشید است و با توجه به مداری که در آن قرار گرفته، دمای سطح این سیاره بین حدود منهای ۲۰ درجه سانتی گراد تا ۲۰ درجه سانتی گراد (۷۰ تا منهای ۷۰ درجه فارنهایت) با توجه به زاویه تابش خورشید تغییر می‌کند. مبشر می گوید: «با توجه به دمای سطح مریخ و از آنجا که نمک دمای انجماد آب را تغییر می دهد، احتمال وجود آب مایع در مریخ افزایش پیدا کرده است.»
همان طور که در زمین آب مایه حیات است، در دیگر نقاط جهان نیز بدون آب مایع زندگی وجود نخواهد داشت. اگرچه آب، شرط لازم حیات است، اما تنها وجود آب برای وجود حیات کافی نیست. دکتر مبشر می گوید: «برای وجود حیات مولفه‌های دیگری هم مورد بررسی قرار می‌گیرند، اما وجود آب مایع اولین شرط است. آب مایع شرایط زندگی را برای موجودات میکروبی فراهم می‌کند.»
از میان همه سیاره‌های موجود در منظومه شمسی، مریخ بیشترین شباهت را به سیاره ما، زمین، دارد. همچنین این دو سیاره در محدوده «قابل سکونت» (habitable Zone) قرار دارند. دکتر بهرام مبشر در ادامه گفتگوی خود با کیهان لندن با اشاره به «محدوده قابل سکونت» در منظومه شمسی می‌گوید: «در این محدوده فاصله تا خورشید به اندازه‌ای است که دما متعادل‌تر از محدوده‌های دیگر است، دمای سیاره‌های نزدیک به خورشید بسیار زیاد است و آب تبخیر می شود، از سوی دیگر دمای سیاره‌های دورتر به دلیل فاصله زیادی که از خورشید دارند، بسیار کم است و فقط آب منجمد و یخ زده روی آنها می‌تواند وجود داشته باشد. بنا بر این حیات به صورتی که برای ما شناخته شده است، تنها روی دو سیاره زمین و مریخ امکان وجود دارد.»
اگرچه مریخ تنها سیاره منظومه شمسی است که در آن امکان وجود حیات هست، اما تلاش و تحقیقات برای پیدا کردن حیات در منظومه شمسی تنها به مریخ ختم نمی‌شود و دانشمندان در حال بررسی یکی از قمرهای سیاره مشتری نیز هستند چرا که دانشمندان روی این قمر که بزرگترین ماه مشتری است، اقیانوس نمکی را کشف کرده‌اند که بیش از همه آب‌های زمین آب دارد.
دکتر ابراهیم ویکتوری عضو سابق ناسا و نویسنده کتاب «اسرار کائنات» در گفت‌وگو با کیهان لندن می‌گوید: «در حال حاضر مریخ و این قمر مشتری دو مکان اصلی در منظومه شمسی هستند که توجه دانشمندان را برای مطالعه به خود جلب کرده‌اند، یعنی تنها در مریخ و این قمر مشتری، احتمال وجود آب مایع، یعنی شرط اول حیات، هست.»
اگرچه فرستادن کاوشگر و فضاپیما به داخل منظومه شمسی بسیار آسان‌تر و کم هزینه‌تر است، اما این بدین معنا نیست که جستجو برای حیات در خارج از منظومه شمسی وجود ندارد. هم اکنون تحقیقات و مطالعات بسیاری روی سیاره‌های خارج از منظومه شمسی در حال انجام است.
دکتر بهرام مبشر تاکید می کند که «تحقیقات زیادی برای کشف حیات در خارج از منظومه شمسی در حال انجام است». او می گوید: «در کهکشان ما (کهکشان راه شیری) سیاره‌های زیادی تا کنون کشف شده‌اند که بسیاری از این سیاره‌ها، همانند سیاره‌های منظومه شمسی به دور ستاره می چرخند و با ستاره همراه هستند.»
او می‌افزاید: «در بین این سیاره‌ها، ۷۰۰ سیاره مشابه زمین هستند، یعنی فاصله آنها تا ستاره‌شانَ تقریبا مشابه با فاصله زمین تا خورشید است. این سیاره‌ها همانند زمین جرم دارند، از این رو ممکن است اتمسفر داشته باشند و به همین دلیل امکان وجود حیات روی آنها در حال بررسی است.»
زمانی که صحبت از جستجو برای حیات می شود، شاید بسیاری از ذهن‌ها ناخواسته به سمت موجودات و آدم‌های فضایی برود، اما دانشمندان به دنبال هر گونه حیات در خارج از زمین هستند. ساده‌ترین نوع حیات به زندگی تک سلولی‌ها و سلول‌های پروکاریوتی تعلق دارد که منشاء حیات روی زمین هستند. بهرام مبشر در این باره به کیهان لندن می‌گوید: «ما به طو
در حال حاضر تحقیقاتی برای کشف حیات در خارج از کر کل به دنبال هر گونه حیات در خارج از سیاره زمین هستیم و کشف هر نوع حیات یک پیشرفت عظیم علمی محسوب می‌شود.»هکشان راه شیری انجام نمی شود چرا که تکنولوژی‌های امروزی این اجازه را به دانشمندان نمی دهند اما همان طور که گفته شد جستجو برای یافتن شواهدی مبنی بر وجود حیات در منظومه شمسی و در کهکشان راه شیری ادامه دارد و کشف اخیر احتمال آب بر کره مریخ، دریچه جدیدی از تحقیقات را بر روی دانشمندان دنیا باز کرده است، از این رو جستجو برای عوامل دیگر حیات در مریخ جدی‌تر از پیش ادامه پیدا می‌کند.
