روز جمعه ملاقاتی بین پوتین و بشار اسد بدون حضور اروپاییان صورت گرفت. تمام تلاش روسیه بر آن است که بار دیگر در صحنه بین‌المللی جایی در مرکز حوادث به دست آورد.
چه سرنوشتی باید برای بشار اسد در نظر گرفت؟ همچنان که انتظار می‌رفت گردهمآیی که روز ۲۳ اکتبر به پیشنهاد روسیه با شرکت وزرای امورخارجه آمریکا، عربستان سعودی و ترکیه برای پیدا کردن راه حلی تشکیل شده بود به نتیجه نرسید زیرا نتوانستند دربارۀ دورۀ انتقالی انتخابات آیندۀ سوریه تصمیم قاطعی بگیرند؛ جز این هم انتظاری نمی‌رفت که بتوان در جلسه چهار وزیر امور خارجه، به جنگ داخلی سوریه پایان داد. جنگی که تا کنون ۲۵۰هزار نفر تلفات داشته و از ۲۲میلیون نفر جمعیت این کشور، یک چهارم آن بی‌خانمان شده‌اند. با وجود این جنبه‌های ناامیدکننده، کورسوی امیدی در افق به چشم می‌خورد که می‌توان آن را به شرح زیر توجیه کرد:
نخست آنکه روسیه به آنچه دنبالش بود، رسید. پوتین می‌خواست که کشورش در مرکز حوادث خاورمیانه قرار گیرد تا موفق شود عدم کامیابی خود را در افغانستان و لیبی جبران کند و دیگر تحت فشار و به فرمان پیمان آتلانتیک شمالی قرار نگیرد. ضمناً سوریه تنها کشوری است که به روسیه امکان دستیابی به مدیترانه را می‌دهد و بهترین نمونۀ آن پایگاه دریایی آن کشور در طارطوس است. همه می‌دانند که از این پس امکان ندارد اقدامی در خاورمیانه بدون روسیه انجام شود.
Reuters©
دوم آنکه پوتین متوجه شد که بمباران هوایی شورشیان مخالف اسد و حکومت اسلامی که از ۳۰ سپتامبر تا کنون هزار بار صورت گرفته، تأثیری را که در انتظارش بود به دست نیاورد. این بمباران‌ها منجر به پیدا کردن راه حلی برای مشکل سوریه نخواهد شد. اگرچه موجب شد که ارتش سوریه در ناحیۀ حلب و حُمص موفقیت‌هایی به دست آورد. گو اینکه از آن طرف، موشک‌های ضد تانکی که آمریکاییان در اختیار شورشیان گذاشته‌اند به آنان امکان داد در برابر پیشرفت ارتش بشار اسد مقاومت بیشتری بکنند.
این مشکل راه حل غیردیپلماتیک ندارد و در پیدا کردن این راه حل باید تمام کشورهای ذینفع منطقه (ایران، عربستان سعودی و ترکیه)، آمریکا و روسیه و اروپا شرکت داشته باشند. پوتین این مطلب را در ملاقات روز ۲۱ اکتبر خود به بشار اسد گفته است؛ ظاهراً بشار اسد برای نخستین بار این پیشنهاد را قبول کرده و ظاهرا دریافته که جز قبول این پیشنهاد راه حل دیگری ندارد. دست و پای دولت سوریه زیر ساطور متحدانش روسیه و ایران قرار دارد.
ولی صحبت از راه حل سیاسی برای همه دست‌اندرکاران این مشکل معنای مشابهی ندارد. از نظر روسیه بشار اسد در دورۀ انتقالی باید سر کارش بماند. به قول پوتین «هدف ما پیروزی بر تروریسم به وسیلۀ بشار اسد است که به او امکان می‌دهد مدعی پیروزی بر تروریسم گردد.» وی در عین حال سیاست آمریکا را که بین تروریست‌های اسلامی و جهادی فرق می‌گذارد مورد تمسخر قرار داد. در عین حال این سخنان پوتین پاسخی به آمریکاییان، اروپاییان و عربستان سعودی بود که روسیه را به خاطر بمباران کردن شورشیان ملامت می‌کنند که بین شورشیان اسلامی و غیراسلامی فرقی نمی‌گذارد و هدفش تنها نجات بشار اسد است.
برای غربیان و از جمله فرانسه تا اندک زمانی پیش، شرط اصلی مذاکره برای پیدا کردن راه حلی دربارۀ پایان بخشیدن به جنگ داخلی سوریه، برکناری بشار اسد بود ولی در مذاکرات وین مواضع دولت‌ها به‌تدریج تغییر پیدا کرد. آمریکاییان و متحدان آنان در پی آن نیستند که تجربۀ عراق و لیبی را بار دیگر بیازمایند. می‌دانند که باید تمام مقامات لشکری و کشوری سوریه و سیستم اداری و سیاسی آن کشور بر جای بماند و در این راه با برخی از دست‌اندرکاران سوریه ارتباط برقرار کرده‌اند.
ولی آیا بشار اسد باید در دورۀ انتقالی در قدرت بماند؟ پوتین خواهان بقای اسد است ولی وزیر خارجه‌اش در وین نرمی بیشتری نشان داد و اظهار داشت «ما آمادۀ شروع مذاکرات دولت بشار اسد با تمام گروه‌های مخالف او هستیم.» جان کری نیز اظهار می دارد که انجام مذاکرات دربارۀ پایان بخشیدن به جنگ داخلی با دولت بشار اسد می‌تواند موضوع گفتگو قرار گیرد و ترکیه و عربستان سعودی نیز موضعی شبیه به آن یعنی حفظ موقت بشار اسد در مقام ریاست جمهوری تا پایان دورۀ انتقالی را دارند و این توافق برای ترکیه و عربستان سعودی که خواهان برکناری بشار اسد بودند تغییر سیاست قابل ملاحظه‌ای است. فرانسه هم از ماه سپتامبر گذشته بر این اعتقاد بود که بشار اسد به هیچ عنوان نباید نقشی در ادارۀ امور سوریه داشته باشد.
این شواهد، نشانی از سازش برای یافتن هرچه زودتر راه حل سیاسی دارد؛ راه حلی مبنی بر اینکه صلح در سوریه برقرار شود، بشار اسد برکنار شود تا هم‌زیستی و سازش بین سوری‌ها امکان‌پذیر گردد. در این میان، جان کری پیشنهاد تشکیل گردهمآیی دیگری احتمالا در پاریس را عنوان کرد که در آن فرانسه و آلمان نیز شرکت داشته باشند ولی حضور ایران و روسیه پیش‌بینی نشده است. گفته می‌شود که در این نشست، مسائل بسیار مهم مطرح نخواهد شد.
شایان توجه آن است که در گردهمآیی وین، از آمریکا و دولت‌های غربی برای شرکت دعوت نشده بود. روسیه می‌خواهد به دنیا بفهماند که بار دیگر جهان دو قطبی برقرار شده است و مسائل مهم دنیا باید بین دو ابرقدرت روسیه و آمریکا مطرح و برای آن راه حلی در نظر گرفته شود.
*منبع: لو پوان، ۲۴ اکتبر ۲۰۱۵
*نویسنده: میری ـ دوتی
*مترجم: علی نوری
