به مناسبت روز جهانی ایدز؛ بیماری ایدز نباید تابو باشد

نسترن یوسفی (+عکس) – اول دسامبر (۱۰ آذر)، روز جهانی بیماری ایدز نام گرفته است؛ ایدز شاید تنها بیماری است که حتی بردن نام آن هنوز در میان برخی که آگاهی کافی نسبت به آن ندارند ایجاد ترس و وحشت می‌کند و در بسیاری از کشورها مانند ایران همچنان به شکل تابو باقی مانده است.

این روز از سال ۱۹۸۱ پس از گسترش بیماری ایدز،  به منظور آگاه‌سازی، آموزش و از میان برداشتن تبعیض‌های ناشی از آن به این بیماری اختصاص داده شد و شعار روز جهانی ایدز از سال ۲۰۱۱ تا امسال به صفررساندن مرگ ناشی از بیماری ایدز، برچسب‌های ناروا و تبعیض و مقابله با ابتلا به این بیماری است.

در روز جهانی ایدز، بسیاری از مردم لباس‌های‌شان را به  روبان قرمز مزین می‌کنند تا توجه و مراقبت در برابر HIV و ایدز را متذکر شده و به دیگران  تعهد و پایبندی و حمایت از بیماران را یادآوری کنند.

در حال حاضر بر اساس آمارها ۳۵ میلیون نفردر جهان مبتلا به این بیماری هستند و در ایران آمار اعلام شده ۳۰ هزار نفر است اما  به گفته رئیس اداره پیشگیری از ایدز وزارت بهداشت، تا پایان پاییز سال گذشته حدود ۲۹ هزار مورد ابتلا به ایدز در کشور ثبت شده است. دکتر عباس صداقت در این مورد اعلام کرد، بر اساس مدل‌های ریاضی برآورد می‌شود که حدود ۸۰ تا ۹۰ هزار مبتلا به ایدز در کشور وجود داشته باشد.

دلایل ابتلا به بیماری ایدز در ایران

ایدز بیماری است عفونی که توسط ویروس HIV یا ویروس نقص ایمنی انسانی ایجاد می‌شود. یک نفر می‌­تواند آلوده به ویروس HIV باشد ولی مبتلا به ایدز نباشد. این فرد تا چندین سال ناقل این ویروس است یعنی این ویروس را به دیگران منتقل می‌کند بدون اینکه خودش علائم ابتلا به بیماری ایدز را داشته باشد. خوب است بدانیم که ویروس HIV از طریق خون به شکل­های زیر منتقل می‌شود: انتقال از مادر به جنین و نوزاد از راه شیردادن، رابطه جنسی با فرد مبتلا، تزریق مواد با سرنگ آلوده، انتقال خون و فرآورده­‌های آن.

لازم به یادآوری است که هرچند تزریق آلوده یکی از راه­‌های انتقال HIV است ولی مصرف مواد روان‌گردان نظیر قرص­‌ها، شیشه و غیره نیز احتمال ابتلا به آن را به طور غیرمستقیم بالا می‌برد، چرا که مصرف این گونه مواد احتمال انجام رفتارهای پرخطر را نیز زیاد می‌کند.

رفتارهای پرخطر چه رفتارهایی هستند؟

رابطه جنسی حفاظت نشده (بدون کاندوم) با کسی که تزریق کننده مواده مخدر، شیشه، دارو بوده است.

افرادی که سابقه استفاده از سوزن و سرنگ مشترک در اعتیاد تزریقی یا سابقه روابط جنسی با مردان یا زنان دیگر بدون کاندوم دارند.

اشخاصی که سابقه تجاوز و و سوء استفاده جنسی داشته‌­اند.

ازدواج موقت به­ ویژه با شخصی که سابقه ازدواج­‌های متعدد داشته است.

اگر همسر (یا شریک جنسی­) سابقه اعتیاد، زندان، اقامت طولانی‌مدت یا متناوب دور از یکدیگر به­ ویژه در خارج از کشور و یا خالکوبی داشته باشد، بهتر است با آزمایش خون از عدم ابتلای او اطمینان یافت.

بر خلاف تصور برخی که آگاهی کافی درباره ابتلا به این بیماری ندارند، ایدز از این راه­ها منتقل  نمی‌شود: استفاده از ظروف مشترک مانند لیوان، بشقاب، قاشق، چنگال و غیره ، استفاده از استخر مشترک، بوسیدن و در آغوش گرفتن، استفاده از توالت و دستشویی و سرویس بهداشتی مشترک.

بر اساس اعلام کارشناسان و مسوولان آگاه در حوزه بیماری ایدز، آمار مبتلاشدگان به این بیماری از طریق تزریق در دهه ۶۰ خورشیدی بیش از ۶۶ درصد بوده در حالی ‌که تنها در سال ۹۳ این میزان به ۴۳.۷ درصد در مقابل ۳۷.۳ درصد ابتلا از طریق رفتارهای پرخطر جنسی رسیده است و همین موضوع باعث به صدا درآمدن زنگ خطر موج سوم ایدز در کشور شده است. اما مبتلا شدن به این بیماری در ایران می‌تواند دلایل فراوانی داشته باشد.

ایدز، سرنوشت رقم می‌زند

در جست و جوی مثال‌های عینی و موثق از بیماران، یک انجمن غیر دولتی و خیریه  مربوط به حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی و ایتام ایدز، دل‌نوشته‌های تکان دهنده‌ای از تعدادی از زنان مبتلا به اچ آی وی مثبت را در اختیار من قرار دادند که می‌تواند مثال‌های عینی و ملموس قربانی شدن ناخودآگاه این بیماران باشد. در اینجا به چند نمونه اشاره می‌کنم.

پریسا در دل‌نوشته خود می‌گوید، همسر وی مجید دانشجوی فیزیک هسته‌ای بود که برای ادامه تحصیل در مقطع دکترا به هند می‌رود، در آنجا تصادف می‌کند و در بیمارستان مجبور می‌شوند به او خون تزریق کنند. وی بعد از بازگشت با پریسا ازدواج می‌کند و صاحب یک پسر می‌شوند. پس از چهار سال مجید به طور ناگهانی به کما می‌رود و بعد از آزمایش متوجه می‌شوند به بیماری اچ ای وی مبتلاست. متاسفانه پریسا و فرزندش هم مبتلا شده بودند. پریسا می‌گوید چند بار تصمیم به خودکشی می‌گیرد و در همان زمان خانواده مجید هم او را مورد اذیت و آزار قرار می‌دهند و و قتی پسرش به مدرسه می‌رود خانواده مجید موضوع بیماری او و پسرش را به مدرسه اطلاع می‌دهند و پسرش را از مدرسه اخراج می‌کنند. پسر پریسا یک سال از تحصیل محروم می‌شود و بعد از یک سال ترک تحصیل و با پیگیری‌های پریسا دوباره تحصیل‌اش را شروع می‌کند ولی این بار دیگر پسر پریسا رغبت چندانی به تحصیل نداشت و بعد از چند سال ترک تحصیل کرد. بعد از پافشاری‌های پریسا برای تحصیل، پسر وی سرخورده می‌شود و خانه را ترک می‌کند  و از آن پس پریسا دیگر هیچ خبری ازاو ندارد.

ستایش یک مبتلای دیگر به ویروس ایدز می‌نویسد،  من زمانی متوجه شدم که مثبتم که چهل روز از فوت همسرم می‌گذشت و نا امیدی به ادامه زندگی زمانی بود که فهمیدم دخترم هم مبتلاست. او در چهار سالگی مجبور شد دارو مصرف کند و تحت درمان باشد که همین امر باعث می‌شد  که گاهی او برای رسیدگی به امور پزشکی چند روزی به مدرسه نرود.  او همچنین می‌نویسد، اما ترحم اطرافیان مرا دیوانه می‌کند چون او نمی‌داند که چه بیماری دارد و از اینکه وقتی بزرگ شود و بپرسد چرا بیمار شدم نمی‌دانم به  اوچه بگویم. نمی‌توانم بگویم که پدرش به دلیل اعتیاد دستگیرشد و در زندان در جریان یک زد وخورد با یک چاقو صدمه دید و در نهایت ما هم مبتلا شدیم.

مریم دختری چهارده  ساله است  که می‌نویسد،  قبل از به دنیا آمدن او مادرش به دلیل اختلاف با پدرش و به دلیل طلب مهریه، پدرش را به زندان می‌اندازد. پدرش در زندان خالکوبی می‌کند. بعد از چند ماه  مادرش از شکایت‌اش  منصرف شده و پدرش از زندان آزاد می‌شود و دوباره با مادرش زندگی می‌کند و مریم متولد می‌شود. چندی بعد پدرش و دو تا از عموهایش در مراسم تاسوعا و عاشورا با یک قمه مشترک قمه‌زنی می‌کنند. بعد از دو سال پدرش به دلیل تب شدید به بیمارستان می‌رود و در آنجا با انجام آزمایش‌های متوالی متوجه می‌شوند او بیمار است و در نتیجه متوجه می‌شوند مریم و مادرش نیز مبتلا به بیماری ایدز شده‌اند. بعد  از چند روز پدرش فوت می‌کند و بعد از چند ماه نیز مادرش مریم را تنها  می‌گذارد و عمه مریم مسوولیت او را به عهده می‌گیرد در حالی که او در آن زمان یک ساله بود. یکی دو سال بعد یکی از عموهای مریم  به دلیل مشکلات ریوی به بیمارستان می‌رود و در آنجا با انجام آزمایش‌هایی معلوم می‌شود  که در اثر قمه آلوده او هم  مبتلا به بیماری ایدز شده و بیماری را به همسرش منتقل کرده  است. پس از آن عموی دیگرش تحت آزمایش قرار می‌گیرد و مشخص می‌شود که بیماری به او و همسرش نیز سرایت کرده و در نهایت  نیز زن‌عموهای مریم خود‌سوزی می‌کنند.

مشکل فرهنگی

علی افشانی، مدیر گروه آموزش سلامت دانشگاه علوم پزشکی آذربایجان غربی در حاشیه برگزاری «همایش غصه بیماری تا قصه تنهایی» در تبریز به خبر گزاری مهر می‌گوید،‌ مشکل ما دانستن راه‌های انتقال ویروس اچ آی وی نیست و ایراد کار این است که نام جنسی، رابطه و تماس جنسی بر این بیماری نهاده شده و همین انگ اجتماعی مانع از پرداخت و رسیدگی آشکار به این بیماری می‌شود. باید متوجه باشیم که تماس و رابطه جنسی یکی از راه‌های انتقال این بیماری است نه همه راه‌ها و انتشار شایعه‌هایی در خصوص پخش حلواهای نذری و یا رژ لب‌های آلوده به ایدز نشان از آن دارد که یا اطلاع‌رسانی درستی در این حوزه انجام‌ نشده و یا علائم این بیماری درست شناسایی نشده است.

وی در ادامه ضمن انتقاد از دیدگاه‌ها و باورهای نادرست در خصوص بیماری ایدز اظهار داشت: باورهای نادرست نسبت به این ویروس وجود دارد که منجر به پنهان کردن این بیماری می‌شود و موضوعاتی مانند اینکه این ویروس بیشتر در افراد «هم‌جنس‌باز» مشهود است، کودکان آلوده به این ویروس باید از کودکان سالم جدا شوند، فرد مبتلا به ایدز عمر طولانی ندارد، مصرف مشروبات الکی و روان‌گردان‌ها تأثیری در ایدز ندارند و نظایر آنها از دیدگاه‌های منفی و نادرست در خصوص این بیماری است.

ناآگاهی نسبت به بیماری ایدز و حمایت‌های دولت

ابتلا به بیماری ایدز، واقعیت تلخی است که فعالان این حوزه هر ساله در روز اول دسامبر آن را یادآوری کرده و اعلام می‌کنند که این بیماری از بین نرفته است و هنوز کارهای زیادی هست که باید انجام شود.

رویکرد مردم در ایران نسبت به کسانی که اچ ای وی مثبت دارند، به دلیل ناآگاهی و عدم آموزش  صحیح، به شدت منفی است و حتی امروزه  با وجود گسترش رسانه‌ها به ویژه رسانه‌های اجتماعی و با توجه به سطح رشد فرهنگ، هنوز رویکرد منفی نسبت به بیماران ایدز در بین مردم رایج است.

سمیه بهرامی،  مدیرانجمن غیردولتی و خیریه  حمایت از آسیب دیدگان اجتماعی و ایتام ایدز و مادرانشان در تهران  در این باره به کیهان لندن می‌گوید،‌  باوجود آموزش‌هایی که درحال حاضر در رسانه‌ها شده، متاسفانه تابوی ایدز شکسته نشده و بارها از ما سوال می‌شود که شما نمی‌ترسید که از نزدیک با این افراد تماس دارید و یا افرادی که متقاصی کمک‌های داوطلبانه هستند، اصولا بعد از این که فرم همکاری را پر می‌کنند پس از اولین جلسه‌ها دیگر حاضر نیستند با ما همکاری کنند به همین دلیل تعداد افرادی که بخواهند  داوطلبانه با ما همکاری کنند بسیار کم است.

وی ‌در پاسخ به این سوال که دولت چگونه به این بیماری نگاه می‌کند، آیا از طرف دولت حمایت‌های کافی مثل حمایت مالی و یا پزشکی صورت می‌گیرد، توصیح می‌دهد: آزمایش‌های افراد برای تشخیص اولیه هزینه بالایی  دارد که خوشبختانه  دولت از طریق کلینیک‌های خاصی که به کلینیک‌های مثلثی معروفند رایگان انجام می‌دهد و همچنین داروهای آنها هم در بسیاری موارد رایگان است.

سمیه بهرامی می‌افزاید، باشگاه‌هایی هم  برای حمایت از این افراد در ایران راه‌اندازی شده که به باشگاه‌های مثبت معروفند که درواقع قصدشان  این است که افراد فضایی داشته باشند برای همدلی و آشنایی با دیگر مبتلایان اچ آی وی  که اگر خواستند رابطه‌‌ای هم داشته باشند، هر دو مبتلا باشند. اما این در واقع بخش کوچکی است که از سوی دولت حمایت می‌شود.

بهرامی در ادامه‌ی گفتگو با کیهان لندن ‌می‌گوید، قرار بوده بودجه‌ای که سازمان ملل به این باشگاه‌ها  اختصاص داده است صرف حمایت‌های مالی و درمانی آنها شودکه تا جایی که من اطلاع دارم مثل بقیه بودجه‌ها  وسط راه گم و گور شده  و در واقع کمتر پیش می‌آید که بیماران تحت حمایت‌های  در خور توجه دولت قرار بگیرند.

وی با اشاره به این که  سفر و تغذیه مناسب تاثیر خوبی در بالابردن سیستم ایمنی  مبتلایان به اچ آی وی دارد می‌گوید، متاسفانه بیشتر مبتلایان از اقشار محروم و کم سواد هستند که نیاز به حمایت بیشتری دارند.

سمیه بهرامی‌، حمایت‌های  دولت به موسسه‌های غیردولتی را نیز بسیار ناچیز ذکر می‌کند و می‌گوید، موسساتی مانند موسسه آنها بیشتر از حمایت‌های مردمی‌اداره می‌شود. او در مورد نحوه فعالیت این انجمن می‌گوید، به طور مثال انجمن ما بعد از تشکیل پرونده از زنانی که همسران خود را در اثر بیماری از دست دادند ماهانه مبلغی به کودکان آنها  کمک می‌کند و اگرنیاز به خدمات دیگری مانند خدمات بیماری‌های زنان یا دندان‌پزشکی، مشاوره وغیره داشته باشند ازطریق پزشکانی که داوطلب برای ارائه خدمات رایگان هستد این کار انجام می‌شود.

او می‌افزاید، آموزش رایگان برای بچه‌ها داریم و اردو‌های یک روزه و مسافرت‌های چندروزه به منظور تقویت روحیه بیماران برگزار می‌کنیم و سبد کالای ماهیانه که بیشتر شامل مرغ یا گوشت یا ماهی به همراه برنج و ماکارونی خرما و پنیرو غیره است در اختیارشان می‌گذاریم. اینها بستگی به  کمک‌هایی دارد که به انجمن فرستاده می‌شود. همچنین تهیه دارو و شیر خشک برای مادران را در صورت نیاز بر عهده داریم.

سمیه بهرامی در مورد آموزش بچه‌ها به کیهان لندن می‌گوید،‌ ما ازطریق فرمانداری توانستیم مجوز آموزش و اطلاع‌رسانی در مدارس را دریافت کنیم که خیلی موفق بوده و از مرکز بهداشت هم  مجوز آزمایش سریع  از بچه‌ها را دریافت کردیم. امسال هم آموزش در زندان داریم که هدف ما زنانی هستند که همسرانشان در در زندان هستند و در «ملاقات‌های شرعی» امکان آلوده شدن دارند که این کار در سالن  انتظار در روزهای ملاقات انجام می‌شود. سپس آموزش مردان زندانی را در  گروه فعالیت‌ها‌ی‌مان قراردادیم.

وی در پایان گفتگوی خود با کیهان لندن یادآور می‌شود، در حال حاضر موج  چهارم شیوع این بیماری در ایران رواج پیدا کرده که روابط جنسی خارج از چارچوب و در سن‌های  پایین را شامل می‌شود  که متاسفانه سن این روابط دوازده سالگی است. به همین دلیل  اگر مجوز آموزش و اطلاع‌رسانی در پروسه‌های اداری معطل نماند و ما بتوانیم میزان اطلاع‌رسانی را به اماکن عمومی‌ مثل پارک‌ها، متروها و دانشگاه‌ها و غیره گسترش دهیم، بهتر می‌توانیم در زمینه آگاهی و اطلاعات یاری و فعالیت کنیم و تابوی بیماری ایدز را بشکنیم و از گسترش آن جلوگیری کنیم.