فیروزه رمضان‌زاده – افغانستان در تازه‌ترین رده‌بندی آزادی رسانه‌ها در جایگاه یک صد و بیست و دوم جهان قرار گرفته است. بر پایه تازه‌ترین گزارش منتشرشده از سوی سازمان گزارشگران بدون مرز پیرامون آزادی رسانه‌ها در جهان، در سال گذشته میلادی، حمله‌های طالبان علیه روزنامه‌نگاران و رسانه‌ها در افغانستان افزایش یافته است.
از جمله این حمله‌های خشونت‌بار می‌توان به حمله انتحاری طالبان به مینی‌بوس حامل هفت تن از کارمندان جوان تلوزیون خصوصی «طلوع» اشاره کرد که چندی پیش در شهر کابل اتفاق افتاد.
فواد احمدی، مسوول تلویزیون «آریانا نیوز» در غرب افغانستان در گفتگو با کیهان لندن معتقد است: «طالبان مسلح مدعی هستند که به این دلیل به کارمندان تلویزیون طلوع در افغانستان حمله کردند که این شبکه چندی قبل، خبری مبنی بر تجاوز گروه طالبان به دانشجویان دختر خوابگاه قندوز منتشر کرده است و این خبر به گفته آنها دور از حقیقت می‌باشد.»
به گفته این روزنامه نگار، طالبان مدعی شدند که هیچ‌گاه افراد آنها به زنان تجاوز نکرده‌اند و این خبر «طلوع» و دیگر رسانه‌ها منجر به آبروریزی آنها شده است. این گروه، همچنین کارمندان تلویزیون «یک» را نیز تهدید کردند که از گزند آنها در امان نخواهند بود. در واقعیت امر، طالبان مسلح، پس از عید قربان، به قندوز حمله و آن شهر را تصرف کردند که در آن زمان، تمام دانشجویان در تعطیلات بودند و دانشجویان بانویی که در خوابگاه نیز ثبت بودند در ولایات خود بسر می‌بردند و هیچ کس در خوابگاه حضور نداشته است و این مساله را نیز مسوولین دانشگاه قندوز تائید کردند.
فواد احمدی معتقد است بر اساس این ادعا، خبری که «طلوع» نشر کرده بود بر خلاف آنچه به عنوان حقیقت خبر مطرح است صورت گرفته است. اما اگر خبر منتشر شده «طلوع» با اشکالاتی هم همراه بوده اما نباید طالبان مسلح، اقدام به کشتن کارمندان این شبکه و تهدید دیگر خبرنگاران و رسانه‌ها می‌کردند.
در گذشته نیز نیروهای تندرو طالبان و شورشیان اسلام‌گرا خبرنگاران و فعالان رسانه‌ای در افغانستان را از طریق پیامک یا تلفن تهدید به مرگ کرده بودند که در برخی موارد، منجربه مرگ برخی از این خبرنگاران شده است. از جمله می‌توان به قتل عبدالصمد روحانی، روزنامه‌نگار ۲۵ ساله و خبرنگار بی‌بی‌سی اشاره کرد که در سال ۲۰۰۸ در زادگاهش، ولایت هلمند کشته شد.
احمدی می‌گوید: «بعد‌ها مشخص شد که این خبرنگار افغان در تهدید طالبان مسلح قرار داشت و سپس ترور گردید».
تهدید طالبان علیه خبرنگاران و رسانه‌ها در افغانستان موضوع جدیدی نیست. در چند سال گذشته همواره این گروه، خبرنگاران را تهدید به خشونت و حتی مرگ کرده‌اند.
نکته اینجاست که به گفته روزنامه‌نگارساکن هرات، این برای نخستین بار است که در چند سال گذشته گروه طالبان، تهدید خود را علیه خبرنگاران و رسانه‌ها در افغانستان علنی می‌کنند و حتی در وبسایت و صفحه‌های اجتماعی که در اختیار دارند تهدیدات خود را می‌نویسند.
خود فواد احمدی به عنوان یک روزنامه‌نگار با سابقه حدود چهارده سال تجربه فعالیت در رسانه‌ها و مطبوعات افغانستان چندین بار از سوی گروه طالبان تهدید شده است، او حتی دو بار مجبور شد زادگاه اش،هرات را به دلیل همین تهدید‌ها ترک کند.
فواد احمدی، یک بار مجبور شد به خارج از افغانستان برود و بار دیگر برای چند روز به کابل رفت اما پس از آنکه تهدیدکنندگان در یک حمله مسلحانه نیروهای امنیتی افغان در حوالی گذره و پشتون زرغون هرات کشته شدند فواد احمدی بار دیگر به هرات آمد و به فعالیت رسانه‌ای خود ادامه داد.
اما وضعیت خبرنگاران در افغانستان، در مقایسه با سال‌های گذشته بد‌تر شده است. به گفته مسوول تلویزیون آریانا در غرب افغانستان، در گذشته طالبان برای پیگیری برخی موضوعات با خبرنگاران همکاری می‌کردند اما حالا چنین نیست و در صورتی که یک خبرنگار به محلی که طالبان مسلح حضور دارند برود، گرفتار و شاید هم کشته شود.
احمدی معتقد است اگر وضعیت به همین منوال به پیش برود وضعیت خبرنگاران افغان از این بد‌تر و سرانجام این روند، منجر به خودسانسوری رسانه‌ها و خبرنگاران خواهد شد.
اما این تهدید‌ها فقط از سوی طالبان و افراد مسلح صورت نمی‌گیرد بلکه به گفته وی افراد زورمند، مافیای اقتصادی و نیز برخی نهادهای دولتی هم در تهدید خبرنگاران افغانستانی نقش دارند.
این روزنامه‌نگار توضیح می‌دهد که در چند سال گذشته برخی ادارات امنیتی در افغانستان بار‌ها خبرنگاران را بدون هیچ دلیل قانع کننده‌ای بازداشت کردند و برای ساعت‌ها آنها را در زندان نگه داشتند.
نبود امنیت شغلی و ناامنی در افغانستان
اما چه تفاوت‌هایی بین شرایط خبرنگاران درافغانستان و ایران از لحاظ امنیت شغلی و جانی وجود دارد؟
به اعتقاد فواد احمدی، شرایط برای خبرنگاران در ایران هم مساعد نیست، چرا که گفته می‌شود در ایران خبرنگاران، آزاد نیستند تا واقعیت‌ها را بنویسند و در صورتی که خلاف آنچه حکومت مدّ نظر دارد مطلبی بنویسند توسط نهادهای مشخص مورد پیگرد قرار می‌گیرد و به زندان می‌افتد . اما وضعیت در افغانستان متفاوت است.
به گفته این روزنامه نگار هراتی، در این کشور اگر یک خبرنگار خواسته باشد حتی شعری هم بنویسد کشته خواهد شد او از خبرنگار تلویزیون ملی افغانستان یاد می‌کند که چندی پیش در شهر جلال آباد افغانستان کشته شد. وی پس از آنکه شعری در نقد داعش و طالب در صفحه فیس‌بوکش منتشر کرد ترور شد.
به گفته وی، در افغانستان، تهدید خبرنگاران مانند ایران سیستماتیک و توسط نهادهای مشخص نیست بلکه به صورت خودسرانه بازداشت و حتی شکنجه می‌شوند. او به عنوان یک روزنامه‌نگار، نسبت به وضعیت جانی و شغلی خبرنگاران در این کشور به شدت ابراز نگرانی می‌کند.
علاوه بر همه اینها، فرحناز فروتن، روزنامه نگار ساکن شهر کابل که در «آریانیوز» به کار مشغول است در گفتگو با کیهان لندن می‌گوید نه تنها دغدغه امنیتی، خبرنگاران در افغانستان را تهدید می‌کند بلکه گاهی امنیت روانی آنها نیز به خطر می‌افتد.
وی توضیح می‌دهد: «این دست خودمان نیست، به صورت طبیعی از مرگ می‌ترسیم، از اینکه کجا مارا می‌کشند و چطور در چه حالی… نترسیدن در چنین شرایطی خیلی سخت است. اما کار می‌کنیم، خب وضعیت، نه تنها برای خبرنگاران بل در کل، وضعیت خوبی نیست، امنیت روز تا روز بد‌تر می‌شود و ما فقط یک دشمن نداریم که هراس افکنان باشند، زورمندان، گردن کلفتان… روز تا روز در اینجا قوت بیشتر می‌گیرند به دلیل ضعف حکومت.»
به گفته این روزنامه‌نگار «قوانینی درباره حقوق خبرنگاران و مصونیت‌شان وجود دارد اما قانونی که اجرا نشود به چه کار آید جز گذاشتن در تاقچه که آن هم خاک بخوردش..»
فرحناز فروتن از امنیت شغلی خبرنگاران در ایران اطلاع چندانی ندارد اما می‌گوید در افغانستان، خبرنگاران مصونیت ندارند، حتی رسانه‌های خصوصی در برخی موارد از کارمندان خود حمایت نمی‌کنند.
او توضیح می‌دهد که سیستم کار خبرنگاری در رسانه‌های خصوصی افغانستان بیشتر به یک سیستم استعمار و استثمار شباهت دارد و این سیستم، جان خبرنگاران را به خطر انداخته است.
فرحناز فروتن می‌افزاید: «به میدان‌های نبرد می‌رویم با زورمندان تقابل می‌کنیم ولی در جایی اگر آسیب ببینیم یا بمیریم یا ما را بکشند دقیقا هیچ قانونی از اینان نخواهد پرسید که چرا؟ این قسمت دردناک انقلاب رسانه‌ای درافغانستان است، خبرنگاران مجبورند کار کنند اما رسانه‌هایشان موظف نیستند امنیت یا مصونیت جانی و مالی و کاری آنها را در نظر بگیرند، حتی برخی از رسانه‌ها، ماه‌ها حقوق کارمندان را سر وقت نمی‌دهند، حقوق کم می‌دهند، در صورتی که درآمد زیادی دارند، کارمند را اگر به دماغ‌شان خوش نخورد اخراج می‌کنند و آیا کسی است بپرسد که چرا؟ نیست!»
به گفته این روزنامه نگار، این رویکرد باعث شده است تا آنها به این نتیجه برسند که کارمندان در بیشتر مواقع ابزارهستند، ابزاری برای پر کردن جیب مالکان، مالکانی که هیچ‌گاه برای شنیدن و پرداخت حقوق مسلم کارمندان خود سر خم نمی‌کنند. خبرنگاران و کارمندان رسانه بر اساس یک قرارداد در رسانه استخدام می‌شوند، این قرارداد در تمام جوانب به نفع کارفرما است و خواست و نظر خبرنگار در نظر گرفته نمی‌شود. و این وضعیت به شدت خانواده مطبوعات را در این کشور آسیب خواهد زد.
