(+عکس) دولت ایالات متحده آمریکا مجوّز مذاکره با ناوگان رسمی‌هوایی ایران را به منظور فروش انواع هواپیماهای مسافربَری، به شرکت سازنده‌ی بوئینگ صادر کرد.
روز جمعه ۱۹ فوریه ۲۰۱۶ شرکت بوئینگ، خبر از شروع مذاکرات رسمی‌با طرفِ ایرانی برای فروش هواپیما داد. این نخستین گام برای تسخیرِ بازار هواییِ ایران با برچسب آمریکایی است؛ با این حال، برای تکمیل پروسه‌ی فروش به مجوّز جداگانه‌ای نیاز هست.
گفتگوهای ایرباس و ایران در ماه گذشته، در صدرِ اخبارِ اقتصادی جهان قرار داشت؛ معامله‌ی بزرگی که تا ۲۷ میلیارد دلار برآورد شده است. دراین میان، رقیب آمریکایی به بهانه‌های ایمنی نظیر دستورالعمل سرویس نگهداری هواپیما (که پیش‌تر به خط هوایی ایران ایر تور فروخته بود) از گردونه‌ی رقابت خارج بود. همچنین، غیبت بوئینگ در نمایشگاه هوانَوَردی تهران در ماه گذشته‌ی میلادی، کار را بدانجا کشانید که فرهاد پرورش، مدیرعامل هواپیمایی جمهوری اسلامی، دهان به گلایه گشود و رقیبِ تازه‌ی هوایی را متّهم به «دست دست کردن» و امکان «از دست دادنِ فرصت» کرد. در پاسخ، بوئینگ اعلام نمود که به دنبالِ انجامِ مراحل قانونیِ اخذِ مجوّز از طرف دولت آمریکا بوده است. در متن ایمیل بوئینگ که روز جمعه منتشر شد، آمده است: «ما به پیچیدگی و تغییر شرایط در منطقه آگاهیم و می‌کوشیم با راهنمایی دولت به دلربایی‌های ایران واکنش نشان دهیم.»
قابل ذکر است که سهام بوئینگ در آخرین روز کاریِ این هفته با دو درصد افت به ۱۶/۱۱۵دلار رسید، و بدین ترتیب در بین ۳۰ شرکت از بورس داجونز در پایین‌ترین رتبه قرار گرفت. از ابتدای سال ۲۰۱۶ تا روز پنج‌شنبه ۱۸فوریه، سهام این شرکت ۱۹درصد کاهش یافته است.
در میدانِ رقابت برای تصاحبِ ناوگان هوایی ایران، محاسبه‌ی سود و زیان تجاری برای دو خواستگارِ اصلی (ایرباس و بوئینگ) با دشواری همراه است. به علاوه، پیشینه‌ی سیاسی، خصومت‌های ناشی از ایدئولوژی به ویژه در دشمنی با اسرائیل، و مبارزه با امپریالیسم آمریکا که ریشه در اعتقادات مذهبی در جمهوری اسلامی دارد، کار را دشوارتر می‌کند. ازاین رو، یک پایِ معامله با ایران درنظر گرفتنِ این واقعیت است که اگر رییس جمهور بعدی در آمریکا بخواهد تحریم‌ها را دوباره وضع کند، باید فضایی برای مانور وجود داشته باشد.
لُرِن تامپسون، تحلیلگر هوافضا در مؤسسه‌ی لِکسینگتون در ویرجینیا، تفاوت فاحشی بینِ فروش به ایران و فروش به دوبی قائل است. وی می‌گوید: «رهبرانِ ایران از دیدِ واشنگتن بسیار بحث برانگیزند، و شاید این دیدگاه در دیگر کشورها نیز وجود داشته باشد؛ که ریشه‌ی آن را می‌توان در ماهیّتِ قُلچُماق بودن آنها جستجو کرد.»
میزانِ دقیقِ نیازمندی ایران از بوئینگ، بعد از جنجالِ رسانه‌ای خریدِ ۱۱۸ فروند ایرباس، در‌هاله‌ای از ابهام است. باب موریس، رییس مرکز مشاوره‌ی هوانوردی «اَسِند وورلدواید» در این زمینه اظهار می‌دارد که مقامات ایرانی صحبت از ضرورتِ خریدِ صدها هواپیما در ایران به میان آورده‌اند. ازاین رو، می‌توان «فرصتِ جایگزینی» را برای ۱۶۰ هواپیمای فعلی در ناوگان ایران در نظر گرفت. وی در ادامه می‌افزاید: «آب شدنِ یخِ روابط ادامه می‌یابد و فرصت‌های جدید به وجود می‌آید. برای مثال، یک نمونه از این فرصت‌ها کشور ترکیه با صنعت گردشگریِ توسعه یافته است. این کشور ۴۵۰ هواپیمای فعال و بیش از ۳۲۰ فروند در فهرستِ سفارش دارد. طی یک دهه، این تقاضا به حدود ۶۵۰ هواپیما خواهد رسید.»
تولیدکنندگان غربی هنوز نتوانسته‌اند تصویری دقیق از ترازوی عرضه- تقاضا در ایران ترسیم نمایند. در این میان، شرکت‌های آمریکایی نظیر بوئینگ به برپایی دفتری در ایران زیر نظر وزارت خزانه‌داری آمریکا بسنده می‌کنند تا مبادا در گردابِ تحریم‌های اقتصادی و تجاری (ناشی از رفتارِ بی خِردانه‌ی مسوولان ایرانی) بیافتند. ایرباسِ اروپایی، بُمباردیه کانادایی، و اِمبرائر برزیلی نیز باید از آمریکا مجوّز بگیرند (اگر بیش از ده درصد از قطعات هواپیما توسط شرکت‌های آمریکایی تأمین شود).
به دنبالِ لغو بخشی از تحریم‌ها در ۱۶ ژانویه‌ی سال جاری، اداره‌ی کنترلِ دارایی‌های خارجی در وزارت خزانه‌داری آمریکا دستورالعمل‌هایی مبنی بر امکان فروش انواع هواپیمای کَم بُرد تا قارّه‌پیما به همراه قطعات صادر کرد. فروش هواپیماهای باربَری، نظامی، تشریفاتی و هدایت شونده (منظور بدون خلبان) همچنان ممنوع است. به علاوه، مجوّز شرکت‌های هوایی در صورت استفاده از واسطه‌های نامناسب (به لحاظ امنیّتی) و یا دلّالانی که در لیست سیاه دولت آمریکا قرار دارند، باطل خواهد شد.
طبق اظهار نظر ادم اسمیت، مسئول پیشینِ تحریم در دولت اوباما و مشاور فعلی در مرکز «گیبسون دان اَند کراچِر» در واشنگتن، شرایط برای فعالیت تجاری با ایران بدون هزینه و بدون کنترل نخواهد بود. این وضعیت به شرکت‌های سازنده‌ی بدنه‌ی هواپیما محدود نمی‌شود، بلکه شرکت جنرال الکتریک به عنوان بزرگترین شرکت سازنده‌ی موتور هواپیما در جهان نیز تحت نظارتِ دقیق مجاز به تجارت با ایران خواهد بود. بنا بر گفته‌ی ریک کِنِدی، سخنگوی واحد هوانوردیِ شرکت جنرال الکتریک، مجوّزِ فروش شامل تجهیزات جدید، نگهداری و تعمیر هواپیما می‌باشد، که محل اصلیِ درآمدزایی برای شرکت‌های سازنده‌ی هواپیما است. او در ادامه می‌افزاید: «فرم تقاضای جنرال الکتریک همزمان با شروع مذاکراتِ سازندگان بدنه‌ی هواپیما تسلیم شد. این شرکت به اتّفاقِ سی. اف. اِم اینترنشنال و سافران اِس. اِی به عنوان شرکای تجاری، موتورِ بسیاری از هواپیماها نظیر بوئینگ ۷۳۷ و ایرباس A320 را تولید می‌کند.»
موریس از مرکز اَسِند، بر این باور است که بوئینگ همچنان می‌تواند هواپیماهای غول پیکرِ ۷۷۷-۳۰۰ER را، با وجود قراردادِ ایرباس، در این بازار بفروشد. او می‌گوید: «توانِ مالیِ پرسش برانگیزِ ایران برای معامله‌ی بزرگ ایرباس و زمانِ تحویلِ طولانی، از عوامل مهمِ امیدواری برای رقابت در ایران است. چرا که مطمئن نیستیم بسته‌ی محصولاتِ رقیبِ فرانسوی به طور کامل فروش رود.»
ادم پیلارسکی، از مدیران پیشین هوافضا و معاون فعلی مرکز مشاوره‌ی آویتاس در ویرجینیا، وضعیتِ رقابت فعلی در بازار ایران را «ذوقِ تجاری» می‌نامد که هنوز به مرحله‌ی «عزم قاطع» نرسیده است. در نگاه او، بوئینگ فرصتِ کافی برای محکم کردنِ جای پای خود در ایران دارد. ایران بازار بزرگی است.
*منبع: سیاتِل تایمز
*مترجم: علیرضا اکبری
