نبرد بین سنت و تجدد در حوزۀ زبان فارسی

دوشنبه ۱۰ اسفند ۱۳۹۴ برابر با ۲۹ فوریه ۲۰۱۶


هفته‌ی گذشته (۲۰ فوریه) جلسه‌ای فرهنگی و هنری در تالار کتابخانۀ مرکزی کنزینگتون، مکانی که بیش از ۳۰ سال به عنوان یکی از میعادگاه‌های اصلی ایرانیان در لندن شمرده می‌شود، برگزار شد.

برنامه‌ای از “انجمن هنر و ادبیات پارسی لندن”  بود که تحت مدیریت آقای پرهام پارسا بیش از دو سال است حضوری فعال در جامعۀ ایرانی لندن دارد. چند برنامه  دربارۀ فرهنگ ایران و ادبیات فارسی و نیز چند جلسۀ شعرخوانی همراه با کنسرت موسیقی ایرانی در کارنامۀ این انجمن قرار دارد.

برنامه یادشده از دو قسمت سخنرانی و موسیقی تشکیل شده بود. سخنران اول دکتر محمود کویر، کارشناس تاریخ و فرهنگ ایران و سخنران دوم آقای علی اصغر توکلی، زبان‌شناس بود. آقای توکلی مدتی است که برنامه‌های خود را در لندن آغاز کرده است و سخنرانی‌هایی دربارۀ رشتۀ تخصصی خود، یعنی زبان‌شناسی، ترتیب می‌دهد. درجلسۀ هفته گذشته نیز او در مورد زبان فارسی  به صورت “داد و ستد”  فکری با حاضران صحبت کرد.

دکتر محمود کویر، فوریه ۲۰۱۶ لندن

پایان‌بخش برنامه،  موسیقی اصیل ایرانی با اجرای دکتر مازیار صدری با همراهی ساز قانون توسط استاد مهدی رحیمیان و ضرب استاد علی ترشیزی بود. آقای مازیار صدری که همکاری نزدیک با “انجمن هنر و ادبیات پارسی لندن” دارد،  آموزش سیستماتیک در عرصۀ خوانندگی موسیقی اصیل ایرانی داشته و خود در لندن کلاس‌های آواز موسیقی دائر کرده که مورد استقبال خوبی هم قرار گرفته است.

مازیار صدری، فوریه ۲۰۱۶ لندن

یادآوری می‌شود که برنامۀ بعدی “انجمن هنر و ادبیات پارسی لندن” در روز شنبه ۱۹ مارس به مناسبت روز جهانی زن که همایش ادبی شعر و داستان‌خوانی است در تالار کتابخانۀ مرکزی کنزینگتون برگزار خواهد شد. در این برنامه خانم‌ها مریم رئیس دانا، شهیلا میرزایی، شیوا شکوری، شابی بی شاه ناله و آقای فرشید آرین شرکت خواهند داشت.

با توجه به اهمیت و ابتکاری بودن سخنرانی دکتر کویر در مورد بازتاب تحولات در بستر اجتماعی بر زبان بهتر دیدیم عصارۀ بحث او را با انجام گفتگویی کوتاه با او در این گزارش بارتاب دهیم.

-دکتر کویر، لطفا در مورد نکاتی که درسخنرانی خود به آنها پرداختید توضیحاتی دهید.

-سخنرانی من در مورد دگرگونی‌هایی در سدۀ اخیر در زبان فارسی بود. من با مقدمه‌ای  دربارۀ پدیدۀ زبان  و اینکه زبان‌های دنیا چه موقعیتی دارند و در این میان زبان فارسی در چه جایگاهی قرار دارد، بحث خود را آغاز کردم.  سپس به این موضوع  که نخستین تحول‌گران در زبان فارسی،  فرزانگانی مانند فردوسی و سعدی بوده‌اند پرداختم و بعد با نگاهی  گذرا به دورۀ حافظ و عبید زاکانی در زمان تیموریان و سپس جنبش حروفیه درزمان صفویه رسیدم. نخبگان نام‌برده  در واقع شورشیان و پیشروان در زبان فارسی و خدمتگزاران زبان فارسی تا زمان مشروطیت بوده‌اند.  موضوع و بحث اصلی قسمت اول،  وضعیت زبان فارسی در زمان مشروطیت و دگرگونی‌هایی است که از دوران آغاز سلسلۀ پهلوی در ایران شتاب گرفت. خلاصه می‌توان گفت، سخن من در این بخش بر سر دگرگونی‌ها اجتماعی و اقتصادی  و تاثیر آنها بر زبان فارسی بود.

-بخش بعدی صحبت شما درچه مورد بود؟

-قسمت بعدی سخنرانی، انقلاب ۵۷ و وضعیت زبان فارسی در ۴۰ سال اخیر در ایران بود که بخش اصلی سخنرانی را تشکیل می‌داد.  بحث من بر سر این بود که در ۴۰ سال اخیر مسائل گوناگونی مانند تحولات اجتماعی، سانسور، خشونت و مسائل ایدئولوژیک و تحولات در هر یک از این حوزه‌ها در زبان فارسی بازتاب داشته‌اند و موجد تغییراتی در آنها شده‌اند. در بخش پایانی  سخنرانی هم به ویژه  به عرصۀ کمتر شناخته شده‌ای مانند زبان “آرگو” ( یا زبان مخفی در داخل ایران) پرداختم.

-لطفاً کمی‌دربارۀ زبان “آرگو” و بطور اخص زبان آرگو در ایران کنونی توضیحاتی بدهید.

– “زبان آرگو” که در ابتدا زبان مجرمین و بزهکاران درغرب به منظور گریز از قانون بوده، در ایران کارکرد ضد رژیم پیدا کرده است. مثلاً وقتی جوانان می‌خواهند در مورد مسائلی که در ایران تحت حکومت مذهبی قدغن است، مانند مشروب و یا رابطۀ آزاد زن و مرد و… صحبت کنند از اصطلاحات خاصی بهره می‌جویند که در مجموع زبان “آرگو” را در ایران کنونی می‌سازد. من برای پژوهشِ خود از اطلاعاتِ میدانی در بارۀ زبان ” آرگو” که در تهران گرد آوری شده استفاده کرده‌ام.

– به موسیقی زیرزمینی نیز پرداخته‌اید…

-آری، ولی نه فقط به موسیقی رَپ بلکه  پس از آن، به موضوعِ  سینما، پیامک‌ها و اینترنت نیز پرداختم. تمرکز من براین بود که نشان دهم اینها چقدر توانسته‌اند روی زبانِ فارسی روزمره در ایران تاثیرگذار شوند و این تاثیرات تا چه حد مثبت و سازنده بوده‌اند و تا چه حد موجبات تخریب زبان را فراهم کرده‌اند. مشخصاً در مورد موسیقی زیرزمینی و یا رَپ ایرانی روی ترانه‌های محسن نامجو و شاهین نجفی نیز مطالعاتی انجام داده‌ام.  در این مطالعات به دنبال این بوده‌ام که ببینم این  نوع موسیقی و کلام مربوط به آن چقدر در جامعه گسترش یافته و تا چه میزان روی زبان ادبی و روزمره ما تاثیر گذاشته است.

-شما از خشونت زبانی نیز صحبت می‌کردید. در این مورد لطفاً بیشتر توضیخ دهید.

-مسئله‌ای که همواره مورد توجه خاص من بوده خشونت زبانی و انواع آن در ایران است. به عبارت دیگر می‌خواسته‌ام بدانم که آیا مشخصاً آنها چه جنسی دارند. آیا خشونت جنسی هستند و یا نژادی یا قومی‌ یا مذهبی‌اند. تاکید من بخصوص بر بخش‌هایی بود که تحت تاثیر حاکمیت و ایدئولوژی آن قرار دارد و من این  تاثیرات را  از منظر دینی،  سیاسی، سانسور و عرصه‌های خشونت‌های گوناگون، مانند خشونت‌های زبانی و سایبری مورد بررسی قرار دادم و میزان آسیب‌هایی را که بر زبان فارسی وارد کرده اند بررسی کردم. برای نمونه شیراز را در نظر بگیرید که شهر نمونۀ  فرهنگی ایران و خاستگاه بزرگانی مانند سعدی و حافظ است و تخت جمشید هم در نزدیکی آن قرار دارد . با وجود اینکه شیراز از مراکز مهم زبان فارسی و فرهنگ ایران بوده است ۹۸ درصد اسامی ‌خیابان‌هایِ آن شهر غیر ایرانی است، یعنی آدم فکر می‌کند که به جای شیراز به عربستان سعودی رفته است.

در واقع می‌توان گفت که آخرین بخش سخنرانیِ من نوعی آسیب‌شناسی وضعیت زبان در ۴۰ سال اخیر بود.  ولی موضوع  اصلی کل سخنرانی من تاثیر تغییرات بر بستر اجتماعی بر زبان فارسی در ایران بود. به عبارت دیگر، نبرد بین سنت و تجدد به عرصۀ زبان هم کشیده شده است.

-سپاس از وقتی که در اختیار کیهان لندن گذاشتید.

عضو کانال تلگرام کیهان لندن شوید:
https://telegram.me/kayhan_london

برای امتیاز دادن به این مطلب لطفا روی ستاره‌ها کلیک کنید.

توجه: وقتی با ماوس روی ستاره‌ها حرکت می‌کنید، یک ستاره زرد یعنی یک امتیاز و پنج ستاره زرد یعنی پنج امتیاز!

تعداد آرا: ۰ / معدل امتیاز: ۰

کسی تا به حال به این مطلب امتیاز نداده! شما اولین نفر باشید

لینک کوتاه شده این نوشته:
https://kayhan.london/?p=36469