کامیار بهرنگ (+عکس) سازمان بهداشت جهانی روز ۷ آپریل را همزمان با سالگرد تاسیس این سازمان، «روز جهانی بهداشت» نامگذاری کرده است. هر سال این سازمان یکی از موضوعات مهم سلامتی و بهداشتی را به عنوان تمرکز سالانه معرفی می‌کند و امسال نوبت بیماری دیابت است.
یک بیماری غیر مسری که به طور مستقیم جان میلیون‌ها انسان را عمدتا در کشورهای پیشرفته به خطر انداخته است. افزایش قند خون با آسیب‌های جدی قلبی، عروقی، کلیه، اعصاب و البته بینایی همراه است. بر اساس آمارهای سازمان بهداشت جهانی میزان دیابت در دهه‌های گذشته افزایش یافته و تنها با افزایش آگاهی و مراقبت‌های مناسب است که می‌توان این روند افزایشی را متوقف کرد.
باید توجه داشت که بیماری دیابت به دیابت نوع ۱ و دیابت نوع ۲ تقسیم می‌شود. دیابت می‌تواند اثرات مخربی به روی اقتصاد و توسعه فرد بیمار و خانواده وی داشته باشد چرا که هزینه‌های زیاد و طولانی بودن درمان می‌تواند اثراتی را که این بیماری بر تندرستی و بدن بیمار می‌گذارد وخیم‌تر کند. بر اساس برنامه توسعه پایدار سازمان ملل متحد تا سال ۲۰۳۰ بناست بیماری‌های غیرناقل از جمله دیابت به یک سوم میزان کنونی کاهش پیدا کند.
دیابت یکی از چهار اولویت اصلی «بیماری‌های غیرواگیردار» (NCD) رهبران جهان در سال ۲۰۱۱ محسوب می‌شد. برنامه اقدام جهانی برای پیشگیری و کنترل بیماری‌های غیر ناقل (SDGs 2016-2030) یک نقشه راه جامع برای متوقف کردن دیابت و افزایش چاقی است.
بر اساس آمارهای سازمان جهانی بهداشت نزدیک به ۴۰۰ میلیون نفر در جهان مبتلا به دیابت هستند و با وجود تمام برنامه‌های پیشگیرانه پیش‌بینی می‌شود که این رقم تا ۲۰ سال آینده به ۶۰۰ میلیون نفر افزایش پیدا کند. در ایران نیز نزدیک به ۱۱ درصد از جمعیت بالغ کشور مبتلا به دیابت هستند که نیمی از آنها نسبت به بیماری خود آگاهی ندارند. بر اساس آمارهای وزارت بهداشت ایران سن دیابت در ایران ۴۵ تا ۵۰ سالگی است در حالی که این رقم در سطح جهانی ۵۵ تا ۶۵ سالگی محاسبه شده است. دیابت در ایران شایع‌ترین علت کم‌بینایی و نابینایی محسوب می‌شود و عدم آگاهی از بیماری دیابت در میان ۵ میلیون مبتلای آن در کشور موجب افزایش هزینه‌های درمان و البته بالارفتن ریسک عوارض جانبی است.
«انجمن دیابت ایران» به مناسب روز جهانی بهداشت و انتخاب شعار «سلامتی و دیابت»، نسبت به شیوع دیابت نوع ۲ و چاقی در ایران هشدار داده است. در بیانیه این انجمن آمده است: «با توجه به شعار روز جهانی بهداشت بهترین، بی‌ضررترین و ارزان‌ترین راه برای مقابله با دیابت پیشگیری است. امروزه می‌دانیم که استفاده بیش از حد مواد غذایی و نوشیدنی‌های پرکالری که به طور فراوانی از چربی‌های اشباع شده، نمک و شکر تهیه می‌شوند از علل عمده چاقی و در نهایت ابتلا به دیابت است».
به مناسبت روز جهانی بهداشت با دکتر کاویان صادق زاده میلانى پزشک، مدافع حقوق بشر و محقق تاریخ ایران گفتگویی را انجام دادم. دکتر میلانی مدیر و موسس «مرکز تندرستی و حقوق بشر» است که در ایالات متحده آمریکا مشغول به فعالیت است. این سازمان غیرانتفاعی خدمات پزشکی رایگان را به هموطنان نیازمند و واجد شرایط ارائه می‌کند.
از دکتر میلانی پیرامون رابطه مساله بهداشت، سلامتی و حقوق بشر سوال کردم. او با اشاره به اینکه «حقوق بشر معنی مشخصی دارد و آن حقوقی است که جامعه بشری تصمیم گرفته برای تمام بشر به طور یکسان اعمال شود»، اضافه کرد: «آن چیزی که ما حقوق بشر می‌نامیم و شامل آزادی بیان و مذهب هم می‌شود به اصطلاح نسل اول حقوق بشر نامیده می‌شود. این نسل اول معمولا مجموعه‌ی نباید‌هایی است که دولت‌ها نباید انجام دهند؛ دولت‌ها نباید جلوی آزادی بیان را بگیرند، نباید جلوی آزادی قلم را بگیرند و بسیاری موارد دیگر. به بیانی دیگر محذوراتی است که در برابر دولت‌ها قرار می‌دهند اما نسل دوم حقوق بشر مواردی است که دولت‌ها موظف هستند انجام داده و به شهروندان به صورت برابر ارائه بدهند. برای مثال آموزش و پرورش، و حالا در مورد خاصی که ما صحبت می‌کنیم سلامتی و بهداشت از جمله مهمترین حقوقی است که در این نسل دوم حقوق بشر تعریف می‌شوند.»
دکتر میلانی در ادامه‌ی گفتگو با کیهان لندن گفت: «سلامتی و بهداشت از حقوق پایه‌ای محسوب می‌شود به این معنی که شما هر نوع آزادی را در نظر بگیرید، برای مثال آزادی‌های سیاسی و اعتقادی تمام اینها منوط می‌شوند به سلامتی و تندرستی. یعنی تندرستی است که به شما اجازه می‌دهد از آزادی بیان، مذهب و نشریات خود استفاده کنید. حقوق بشر و مساله سلامتی رابطه خیلی تنگاتنگی هم با یکدیگر دارند و در روز جهانی بهداشت باید توجه‌ها را به این موضوع جلب کرد که چگونه می‌توان حقوق بشر را برای همه نوع بشر تعریف شده به بهترین شکل تامین و در دسترس همه قرار گیرد».
در این گفتگو به پیشرفت‌های علمی و تاثیر آن بر طول عمر مردم نیز پرداختیم. با اینک دنیا هر روزه شاهد پیشرفت‌های جدید علمی است اما همچنان تعداد زیادی از انسان‌ها بر اثر بیماری جان می‌سپارند، از سویی دیگر بیماری‌های جدید در جهان شیوع پیدا می‌کنند. دکتر میلانی تاکید می‌کند که «با این همه به طور مشخص میانگین طول عمر بیشتر شده است و امروز بشر طولانی‌تر از دوران قبل زندگی می‌کند» و اضافه کرد: «برای مثال در یک مطالعه‌ی تحقیقاتی، در بخشی که امروز یونان شناخته می‌شود در دوران حضرت مسیح میانگین سنی چیزی میان ۱۷ تا ۱۸ سال بوده است. در جامعه بشری امروز، تعدادی از بیماری‌ها، بخصوص بیماری‌های عفونی و برخی از انواع سرطان به دلیل پیشرفت‌هایی که در علم پزشکی انجام شده بیشتر از گذشته شناسایی می‌شوند ولی از طرفی دیگر بیماری‌های جدیدی نیز به وجود می‌آیند؛ برای مثال همین بیماری زیکاس که بسیار هم شایع شده و در آمریکای جنوبی تعدادی از بچه‌ها را با نقص عضو به دنیا می‌آورد. بعضی از فعالیت‌های نوع بشر نیز به خودی خود نیز بیماری‌‌زا هستند مثلا سیگار که موجب بیماری‌های زیادی می‌شود و می‌تواند سالانه جان هزاران نفر را به همین دلیل در معرض خطر قرار دهد».
به این ترتیب می‌توان گفت امروزه بسیاری از مردم با وجود پیشرفت‌های علمی به خود ضربه می‌زنند؛ مصرف سیگار، نوشیدن زیاد مشروبات الکلی، تغذیه ناسالم که بیماری‌هایی همچون دیابت را به همراه دارد زندگی بسیاری از مردم جهان را در معرض خطر قرار می‌دهد. زندگی در محیط‌های آلوده شهری، فضای ناسالم حاشیه‌ی شهرهای صنتعتی، عدم دسترسی به آب سالم، آلودگی هوا و بسیاری موارد دیگر نیز به صورت مستقیم انسان‌ها را تهدید می‌کند.
دکتر میلانی در مورد شعار امسال سازمان بهداشت جهانی و مساله توجه به بیماری دیابت گفت: «بهداشت جنبه‌های متفاوتی دارد، اما امسال مساله دیابت و بخصوص دیابت نوع دو که ناشی از فعالیت‌های ناسالم خود بشر هست، مورد توجه قرار گرفته است. باید توجه داشت باشیم که در کشوری مانند آمریکا و برخی کشورهای دیگر (همچون ایران که به آن اشاره شد) دیابت عامل اول از دست دادن بینایی است. امسال سازمان جهانی بهداشت برنامه‌های مفصلی را برای آگاهی رسانی در مورد بیماری دیابت در نظر گرفته است. این بسیار مهم است که این برنامه‌ها بتواند به نوعی اثر مستقیم به روی مبارزه با این بیماری که خودش منبع برای بیماری‌های دیگر است، داشته باشد».
