کامیار بهرنگ- رسانه‌های اجتماعی یکی از مهمترین دغدغه‌های مسئولان نظام جمهوری اسلامی شده است. از یک‌سو در تلاش هستند تا هر چه می‌توانند آنها را محدودتر کنند و از سویی دیگر در دنیای امروز امکان بسته شدن کامل آنها وجود ندارد.
رهبر جمهوری اسلامی نیز که از اقتصاد تا برنامه‌های فرهنگی، همه چیز را، در راستای «جنگ با دشمن» می‌بینید، فضای مجازی را «عرصه نبرد» می‌داند و خطاب به مدرسان و طلبه‌های حوزه‌های علمیه‌ی تهران که به دیدار او رفتند گفته است: «این میدان [فضای مجازی]، میدان واقعی جنگ است و روحانیون و طلاب باید مسلح و آماده، وارد عرصه‌ی مقابله با شبهات و تفکرات غلط و انحرافی شوند».
در همین حال ابوالحسن فیروز آبادی، رئیس مرکز ملی فضای مجازی (مرکزی که از سوی رهبر جمهوری اسلامی منصوب شده است) با اشاره به گسترش شبکه‌ها و رسانه‌های اجتماعی در ایران گفته است که «در جوامع غربی که خود مبدع این فناوری هستند، به این شکل ظهور پیدا نکرده است و در یک سیر تاریخی و با آمادگی نهادی خاص خود ظهور می‌یابند، اما جامعه ما از فناوری غربی یکی را با بیش‌انگیختگی انتخاب می‌کنند». او در بخشی از سخنان خود با ارائه آماری که می‌خواهد نشان دهد تا از دید آنها «در مسیری قرار گرفته‌ایم که قابل بازگشت نیست» از وجود «صد هزار کانال تلگرامی در ایران» خبر داده است که «۱ میلیون و ۲۰۰ هزار مطلب در شبانه روز» منتشر می‌کنند.
یک کارشناس سایبری در ایران که نخواست نامش فاش شود در گفتگو با کیهان لندن این گفته‌های ابوالحسن فیروزآبادی را «بی‌ارزش» خواند و گفت: «تلگرام در ایران مهمترین شبکه اجتماعی‌ست البته یکی از دلایل محبوبیت تلگرام، بسته و محدود بودن دیگر شبکه‌ها می‌تواند باشد. بر اساس آخرین آمارها تلگرام ۱۰۰ میلیون کاربر فعال دارد که با توجه به ضریب رشد بالای این شبکه روزانه ۳۵۰ هزار کاربر به آن اضافه می‌شوند و ۱۵ میلیارد پیغام روزانه در این شبکه جابجا می‌شود. از این صد میلیون بخش بزرگی حدود ۲۰ میلیون احتمالا ایرانی هستند و با این حساب آن رقمی که آقای فیروزآبادی به آن اشاره دارد عددی نیست».
این کارشناس سایبری ارائه چنین آمارها و انجام سخنرانی‌هایی از این دست را «نه به دلایل فنی بلکه با اهداف سیاسی» می‌داند تا «مسئولان نشان دهند که وضع بسیار خراب شده است». او در ادامه گفت: «امروز درگیری بزرگی میان دبیرخانه مرکز ملی فضای مجازی و وزارت ارتباطات وجود دارد. از حق نباید بگذریم که وزارت ارتباطات در این ۳ سال تلاش کرده که تماس‌ها و استفاده از اینترنت بخصوص در تلفن‌های هوشمند را ساده‌تر کند و پهنای باند بیشتری را در اختیار مردم قرار داده است، از آن طرف هم این مرکز به دنبال محدود کردن همه چیز است».
ابوالحسن فیروز آبادی در پایان سخنان خود باز هم مساله «انتقال سرورهای تلگرام به ایران» را مطرح کرده است تا نشان دهد تمام این آمارها و آن سخنان به چه منظوری ارائه شده است. کارشناس سایبری مقیم ایران در ادامه گفتگوی خود با کیهان لندن انتقال سرورهای تلگرام به ایران را «مفید» دانست اما دلایل آن را «کارشناسی و نه بر مبنای گفته‌های افرادی همچون فیروزآبادی» بیان کرد. او در ابتدا تاکید کرد افرادی همچون فیروزآبادی «سواد کافی نسبت به تلگرام و شبکه‌های مجازی ندارند و نمونه‌ی آن را می‌توانید در صحبت‌های چندی پیش او که گفته بود تلگرام یک نرم‌افزار وب بیس، اوپن سورس و خزشی‌ست پس قابلیت نفوذ دارد، جستجو کنید. اساسا تلگرام وب بیس (یعنی برای محیط وب) نوشته نشده است، اوپن سورس بودن هم در واقع برای مقابله با همین نفوذ استفاده شده و برای اولین بار با همین نیت وارد باز شد و اینکه خزشی‌ست هم دیگر خودتان تفسیر کنید!»
او سپس دلایل فنی لزوم انتقال سرورهای تلگرام به ایران را چنین باید کرد: «یکی از این مسائل را باید از دید امنیتی و پیگیری‌های قضائی نگاه کرد که در کشورهای دیگر امروزه ممکن است اما ایران تا امروز نتوانسته برای مثال کاربری که دیگران را تهدید می‌کند به روش قانونی و ساده پیگیری کند و این داستان حتما امنیتی می‌شود. شما نگاه کنید اگر مزاحم تلفنی داشته باشید به سادگی قابل پیگیری‌ست اما در رسانه‌های اجتماعی چنین امکانی نداریم. رسانه‌ها باید در مقابل مطالب منتشر شده مسئولیت داشته باشد، اما باید در نظر هم داشته باشیم که در کشورهایی همچون چین، روسیه و ایران خود دولت‌ها هستند که محدودیت‌های زیادی در این مسیر به وجود می‌آورند تا فعالیت‌های شهروندمحور در این شبکه‌ها انجام نشود. نمونه‌ی آن همین جریان اخیر آقای قالیباف و فساد شهرداری و شورای شهر تهران بود که نگرانی برای حکومت و نهادهای قدرت ایجاد کرد». این کارشناس در ادامه تاکید کرد بر خلاف گفته‌های مسئولان که تمام دغدغه‌های خود را به روی مساله محتوا گذاشته و برای مثال «نگران چهارتا کانال مُد و فشن هستند که با انتشار چندتا عکس لباس زیر اساس اخلاق و امنیت ملی زیر سوال می‌رود ما امروز نگران پروفایل‌هایی هستیم که از تمام کاربران توسط تلگرام تهیه شده است. الان به راحتی آنها می‌توانند ما را به صورت دسته‌های معین برای مثال سیاسیِ سلطنت طلب، جمهوری خواه و هوادار نظام و… تقسیم بندی کنند! بعد نگاه کنید که در هر شبکه، کاربرهای فعال چه کسانی هستند و داستان همین طور ادامه خواهد داشت، که این موضوع در واقع خطرناک‌ترین بخش ماجرا از دید من است».
بخشی دیگر از مساله جابجایی سرورهای تلگرام به داخل ایران مساله اقتصادی‌ست که این کارشناس سایبری پیرامون آن می‌گوید: «شما نگاه کنید، یک زمانی هست که کاربر ایرانی فیلم آمریکایی نگاه می‌کند. این فیلم تولید کننده‌اش آمریکایی‌ست و سرورش هم در آمریکاست و ما فقط مصرف کننده هستیم. اینجا معنی دارد که ما هر چه از کاربر ایرانی دریافت می‌کنیم بخشی را به آن قسمت آمریکایی که پهنای باند و سرور و… مهیا کرده پرداخت کنیم. اما در مورد تلگرام، عدد بالایی از کاربران ایرانی هستند، در واقع ما تولیدکننده نیز هستیم خودمان هم مصرف‌کننده هستیم و بعد پول سرور را باید به جایی دیگر بدهیم! اگر این سرورها به داخل ایران منتقل شوند درآمد زیادی برای سرورهای ایرانی حاصل می‌شود و همچنین از ترافیک اینترنت در ایران کاسته می‌شود». این کارشناس سایبری اما تاکید می‌کند که «تمام این مسیر بر اساس معیارهای فنی قابل قبول است اما وقتی پای نیت اصلی مسئولان ایران به میان می‌آید موضوع عوض می‌شود».
در ادامه‌ی پیگیری این موضوع، یک کاربر شبکه تلگرام در ایران به کیهان لندن می‌گوید: «دلیل تمام این بگیر و ببند‌ها و این سخنرانی‌ها ترس مسئولان از گسترش شبکه‌های اجتماعی میان مردم است. امروز مخاطب تلگرام فقط یک عده جوان نیستند، مادرها و مادربزرگ‌های خودمان هم نشسته‌اند پای آنها و پدربزرگ‌های ما خودشان شده‌اند کاربر فعال! نمونه‌ی فساد شهرداری را ببینید، متوجه خواهید شد که نگرانی مسئولان از چیست».
کاربر دیگری هم با تاکید بر حجم بالای جابجایی اطلاعات و پیام از طریق تلگرام در ایران می‌گوید: «مساله ما الان امنیت و حرف‌هایی از این دست نیست. ما راهی جز تلگرام نداریم، اما اگر سرور تلگرام به ایران منتقل شود فکر می‌کنم خیلی از کاربران نگران شوند و به برنامه دیگری کوچ کنند همان طور که قبلا از وایبر به تلگرام آمدیم».
از کاربر دیگری هم در مورد امنیت و خطرات احتمالی تلگرام نسبت به اطلاعات شخصی کاربران می‌پرسم. او معقتد است: «مساله الان این نیست که چت‌ها (گفتگوها) خوانده می‌شوند یا خواهند شد. مساله این است که ما بدون فیلترشکن و دردسرهای معمول با هم حرف بزنیم. راستش باید بگم یک جورایی آب از سر ما گذشته و برای همین تلگرام بدون فلیتر خیلی راحت‌تر از بقیه برنامه‌ها و حتی فیس بوک است. برای همین فعلا اینجا هستیم».
با همه این صحبت‌ها، خوب است نگاهی به بی‌سوادی برخی مسئولان و به اصطلاح کارشناسان حوزه سایبری در جمهوری اسلامی بیاندازیم تا عمق فاجعه را بهتر متوجه شویم. در زیر یک نمونه از «کارشناسانی» را که به «رسانه ملی» دعوت شده‌اند می‌بینید:
