پس از انتظاری طولانی و فراهم آمدن زمینه سیاسی لازم ، سرانجام در شامگاه یک‌شنبه ۱۴ اکتبر نیرویی مرکب از ۵۰٫۰۰۰ نظامی و شبه نظامی به رهبری آمریکا نبرد برای بیرون راندن ۵۰۰۰ سپاهیان حکومت اسلامی عراق را از موصل آغاز کرد؛ عملیاتی که در کنار تبعات امنیتی و نظامی گسترده در منطقه می‌تواند، طی هفته‌ها و ماه‌های آینده فاجعه انسانی تازه‌ای را با ابعاد غیر قابل پیش‌بینی رقم بزند.
پیش از اعلام شروع عملیات، نیروهای زمینی توسط العبادی نخست وزیر عراق، نیروی هوایی آمریکا با انجام دور تازه حملات هوایی علیه نیروهای داعش در موصل، مرحله خطیر و تعیین‌کننده‌ای از نبرد علیه افراط گرایی و تروریسم اسلامی را آغاز کرد.
موازی با اقدامات نظامی، و به منظور فراهم آوردن وضعیت مطلوب حمله، واشنگتن تلاش‌های سیاسی گسترده‌ای به عمل آورد تا دولت خودگردان کرد عراق را از اندیشه تصرف اراضی تازه در موصل بعد از شکست نیروهای داعش منصرف سازد.
آمریکا دارای ۵۰۰۰ نیروی نظامی در عراق است و یک‌صد عضو نیروهای ویژه در خط مقدم و پشت جبهه داعش عملیات نظامی انجام می‌دهند. از زمان آغاز نبرد برای بازپس‌گرفتن موصل تا زمان تنظیم این گزارش یک نظامی آمریکایی جان خود را از دست داده است.
بین ۴ تا ۶ هزار« پیشمرگه» کرد نیز با حمایت تسلیحاتی آمریکا و آموزش نظامی ترکیه برای شرکت در جنگ علیه داعش تجهیز شده‌اند. نیروهای کرد بنا بر گزارش‌ها، طی سومین روز آغاز نبرد، حلقه محاصره موصل را از جبهه‌های شرق و شمال تنگ‌تر ساخته‌اند.
یکی از نگرانی‌های طراحان نظامی و سیاسی واشنگتن شکل گرفتن احتمالی وضعیتی خطرناک‌تر از دوران قدرت دولت داعش در موصل و مقابله ساکنان سنی شهر با شیعیان، عرب‌ها با کردها و ترکمن‌ها و همچنین تلاش قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه، ایران و روسیه برای بهره‌برداری از وضعیت جانشین است.
تصرف نظامی شهرها عموما با تخریب وسیع زیرساخت‌ها و تلفات سنگین غیرنظامیان همراه است. تصمیم محتمل داعش به مقاومت در موصل و تدارک جنگ‌های خیابانی و استفاده از مردم عادی به عنوان سپر دفاعی، به نوبه خود می‌تواند به افزایش فاحش کشتار غیرنظامیان بیانجامد.
برخلاف پاره‌ای پیش‌نگری‌ها، بعد از اعلام آغاز عملیات نظامی برای آزادسازی موصل، سیل مهاجرت و فرار از شهر دیده نشد. طی سومین روز آغاز عملیات، تنها ۹۰۰ پناهجو شهر را به مقصد مرزهای سوریه ترک کردند اما این آمار با شروع درگیری‌های گسترده‌تر می‌تواند بالا بگیرد.
در فاصله خط مقدم تا شهر موصل، شهرک‌ها و روستاهای فراوانی وجود دارند که پیش از داخل شدن در شهر می‌باید به تصرف در آیند. با استفاده از موقعیت این روستا ها و شهرک‌ها، نیروهای داعش به اعزام عوامل انتحاری و یا استفاده از تک‌تیرانداز برای هدف قرار دادن مهاجمان دولتی مبادرت می‌کنند.
پیش از ورود نیروهای داعش به موصل ساکنان آن، مرکب از عرب‌های سنی، کردها، ترکمن‌ها و اعراب شیعه تا دو میلیون تخمین زده می‌شد. در حال حاضر جمعیت شهر در حدود ۱٫۲ میلیون برآورد می‌شود.
در صورت آغاز سیل مهاجرت از شهر، تا نیم میلیون جمعیت موصل به جمع آوارگان داخلی و خارجی عراق افزوده می‌شوند در حالی که امکانات پیش‌بینی شده برای خدمت‌رسانی به ۲۰۰ هزار نفر تدارک دیده شده است.
آمریکا و جنگ موصل
به نظر می‌رسد زمان آغاز حمله نظامی علیه داعش در موصل با هدف‌های سیاسی مشخص و انتظار «ثبت پیروزی تاریخی» واشنگتن در نظر گرفته شده، چنانکه عملیات موسوم به «جرانیمو» تکاوران آمریکایی و حمله شامگاه روز اول ماه مه سال ۲۰۱۱ برای کشتن اسامه بن لادن در ابیت آباد- شرق اسلام‌آباد پایتخت پاکستان نیز با ملاحظاتی مشابه انجام شد.
هیلاری کلینتون نامزد دمکرات‌ها برای راه یافتن به کاخ سفید که در آن زمان عهده‌دار منصب وزارت خارجه و به این دلیل در اتاق هدایت عملیات در واشنگتن دست به دهان نشسته بود، طی آخرین مناظره انتخاباتی (چهارشنبه شب) با رقیب جمهوری‌خواه خود در لاس‌وگاس، به منظور بهره‌برداری تبلیغاتی از عملیات یاد شده خطاب به دونالد ترامپ اظهار داشت: وقتی من در اتاق عملیات حمله به قرار گاه بن لادن بودم شما در نمایش‌های تفریحی تلویزیونی شرکت داشتی.
سیاست خارجی اوباما بخصوص در منطقه خاورمیانه متهم به انفعال و عدم تحرک است. دکترین سیاسی اوباما، بنا بر آنچه در جریان تبلیغات انتخاباتی نیز مطرح می‌ساخت، دور نگاه داشتن چکمه سربازان آمریکایی از بحران‌های منطقه‌ای و سپردن مقابله با بحران‌ها به قدرت‌های محلی است.
به دلیل جایگاه منحصر به فرد آمریکا در حفظ امنیت جهان، حل هیچ‌یک از بحران‌های جدی منطقه‌ای، اعم از سیاسی و یا نظامی، بدون حضور و مداخله موثر بزرگترین قدرت نظامی جهان یا امکان‌ناپذیر است و یا بسیار پرهزینه.
وضعیت کنونی سوریه و هزینه‌های انسانی و مالی و عمق فاجعه در آن کشور، به دلیل تصمیم آمریکا به عدم مداخله، شاهدی گویا بر این نظر است. جنگ علیه اسلام‌گرایی افراطی در منطقه و نبرد علیه داعش در موصل نیز بدون حضور موثر آمریکا می‌توانست تا بی انتها ادامه یابد.
تصمیم اوباما به ایفای نقش موثر در جنگ موصل علیه داعش، با نگاهی هم‌سو با نظریه ترامپ برای «عرضه خدمات و کمک‌های نظامی آمریکا در مقابل دریافت هزینه» طی آخرین روزهای حضور در کاخ سفید، با انتظار دریافت کارمزد و به منظور زدودن اتهام انفعال و نقش زدن جای پایی در تاریخ صورت گرفته.
آمریکا می‌توانست پیش از ریشه گرفتن داعش در موصل بساط خلیفه‌گری ابوبکر البغدادی را برچیند ولی بی اعتنا از کنار آن گذشت و فرصت داد که بازیگران محلی، از جمله رژیم اسلام‌گرای اردوغان در ترکیه و جمهوری اسلامی در ایران از آب‌های گل‌آلود در عراق و سوریه ماهی بگیرند.
اینک در غروب روزهای قدرت، اوباما تصمیم به مداخله جدی‌تر در عراق گرفته و به نتیجه نیز خواهد رسید. نتایج شکست داعش در موصل سرنشین بعدی کاخ سفید را که در این مرحله به نظر می‌رسد هیلاری کلینتون خواهد بود، با وضعیت نسبتا روشن و شرایطی آسان‌تر برای مدیریت شرایط بعد از جنگ موصل در عراق روبرو می‌سازد.
بعد از شکست داعش در موصل، نوبت بازسازی زیرساخت‌ها و کمک به عراق برای خروج از وضعیت بحرانی فرا می‌رسد؛ فرایندی که رییس دولت بعدی آمریکا طی آن می‌تواند جایگاه منطقه‌ای آمریکا را بار دیگر تثبیت کند.
موانع راه
جنگ موصل اما تنها در ابتدای راه قراردارد و پایان یافتن موفق آن مشروط به عبور از موانع کوتاه و بلند است.
فرمانده نیروهای زمینی ائتلاف در جنگ موصل علیه داعش، ژنرال آمریکایی، گری ولسکی، روز چهارشنبه مخالفت خود را با مشارکت شبه‌نظامیان شیعه (حشد الشعبی) در عملیات آزادسازی موصل اعلام داشت.
با وجود ابراز مخالفت ژنرال ولسکی و با وجود ابراز نگرانی و هشدار گروه‌های حقوق بشر در مورد بروز درگیری‌های فرقه‌ای، شبه نظامیان شیعه مورد حمایت رژیم ایران اعلام کردند که قصد دارند در محورغربی شهر موصل در این عملیات شرکت کنند.
نیروهای حشد الشعبی (بسیج مردمی) متصل به جمهوری اسلامی خود را با شاخه‌ای از نیروهای دولتی بغداد برای اشغال شهر تلعفر در ۵۵ کیلومتری موصل آماده کرده‌اند.
تلعفر در غرب موصل، پیش از هجوم داعش دارای نزدیک به ۲۰۰ هزار جمعیت مرکب از ترکمن‌ها، عرب‌های سنی و شیعه بود ولی ساکنان شیعه، بعد از تسلط داعش شهر را ترک کردند. در صورت تصرف تلعفر، ضمن مسدود شدن راه فرار نیروهای داعش به سوریه، جمهوری اسلامی پایگاهی در درون خاک عراق نزدیک به مناطق شمالی سوریه به دست خواهد آورد.
kayhan.london©
ترکیه کشور مدعی دیگری است که مایل به چشم‌پوشی از منافع راهبردی در عراق نیست. حضور نظامی ترکیه در شمال خاک عراق که به دفعات مورداعتراض دولت العبادی قرار گرفته، و مشارکت نظامی در جنگ علیه داعش و عملیات آزادسازی موصل، با وجود مخالفت رسمی دولت بغداد، موضوعی است که از سوی اردوغان رییس جمهور، بنعالی ییلدروم نخست وزیر، و مولود چاووش اوغلو مکرر مورد تاکید قرار گرفته است.
ترکیه با تکیه بر اهرم ارتباط نزدیک آنکارا با دولت اقلیم خودگردان عراق و همچنین داشتن پایگاه مردمی و نفوذ بین ترکمن‌های شمال عراق برای بهره‌برداری از شرایط بعد از سقوط داعش در موصل از موقعیتی بهتر از جمهوری اسلامی برخوردار است.
ترکیه بنا بر گزارش‌ها تا کنون بین ۳ تا ۵ هزار کرد و ترکمن را آموزش نظامی داده و ظاهرا ۳۰۰۰ نیروی مسلح را در بشیقه، واقع در شمال شرق موصل، برای داخل شدن به مقر داعش تجهیز کرده است.
به دلیل ترکیب جمعیت و جغرافیا، ترکیه در شمال عراق در رقابت با جمهوری اسلامی از وضعیت کاملا مطلوب‌تری برخوردار است و به هیچ وجه مایل به چشم‌پوشی ازمصالح میان‌مدت و درازمدت خود در کشور همسایه نیست.
دولت آنکارا که تا کنون بازی با کارت داعش در عراق را وسیله تامین هدف‌های منطقه‌ای خود بخصوص در سوریه قرار داده بود، پس از تغییر وضعیت بالقوه در جبهه‌ها، اینک استفاده از کارت کردهای شمال عراق و ترکمن‌ها را با مصالح خود هم‌سو می‌بیند.
ترکیب ساکنین مسلح موصل، علاوه بر نیروهای چندملیتی داعش، آمیزه‌ای است از سنی‌های شورشی، عوامل جهادی «انصارالاسلام»، شورای قبیله‌ای مرکب از عاملان هشت قبیله، افراد مسلح نقشبندی، گروهی از کردها و اعضای حزب بعث که استقرار داعش در موصل را یافتن متحدی در مقابل دولت شیعه بغداد می‌دیدند.
اداره این عوامل و بخش بزرگی از جمعیت ۱٫۲ میلیونی موصل که بعد از سقوط داعش همچنان در شهر باقی می‌مانند چالش بزرگ دولت عراق خواهد بود. دولت عراق برای هشدار دادن به ساکنان شهر، شبکه رادیویی موقتی ایجاد کرده و به موصلی‌ها توصیه می‌کند طی درگیری‌ها در خانه بمانند و در جریان بمباران توپخانه و هواپیماها به کودکان بگویند که بیرون از خانه آتش بازی است (!) حال آنکه شهر فاجعه انسانی تازه را با عمق و ابعاد غیر قابل پیش‌بینی انتظار می‌کشد؛ هزینه‌ای که در عمل برای شنیدن آواز قوی آقای اوباما در خاورمیانه مسلمان‌نشین پرداخت می‌شود.
