کامیار بهرنگ- هفته گذشته «گزارش حقوق بشر در ایران» در همکاری با اندیشکده «مرکز سیاست خارجی» جلسه‌ای را برای بررسی وضعیت حقوق بشر ایران در آستانه انتخابات ریاست جمهوری برگزار کرد.
در این نشست که در پارلمان بریتانیا برگزار شد دکتر احمد شهید گزارشگر سابق سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر ایران، مهرانگیز کار حقوقدان و نویسنده، طاهره دانش سردبیر نشریه گزارش حقوق بشر در ایران و رویا کاشفی مسئول کمیته حقوق بشر انجمن پژوهشگران ایران سخنرانی کردند.
طاهره دانش در ابتدای سخنرانی خود به معرفی «گزارش حقوق بشر در ایران» اشاره کرد که تلاش دارد تا دیدی وسیع‌تر از وضعیت ایران با زاویه‌های گوناگون را معرفی کند. انتشارات این مرکز به زبان‌های انگلیسی، فارسی، آذری و کردی منتشر می‌شوند.
او همچنین در مورد وضعیت کنونی حقوق بشر در ایران «فقدان شفافیت قضائی» را به عنوان یکی از مهم‌ترین موانع اصلی تحقق حقوق بشر در ایران دانست و گفت: «در سال‌های گذشته مجموعه فعالان حقوق بشر دستاوردهای بسیاری داشتند. برای مثال ما در مورد حقوق کودک پیشرفت‌هایی داشتیم و برای اولین بار در سال‌های گذشته و همزمان به دوره گزارشگری دکتر شهید ما شاهد آن بودیم که به واسطه فعالیت‌ها و گزارش‌ها او جریان‌های حقوق بشری جدید شکل گرفته‌اند.»
او همچنین تاکید کرد که «مجموعه فعالیت‌های تک تک افرادی که به اجرای کامل حقوق بشر در ایران می‌اندیشند می‌تواند یک تغییر مثبت و پایدار به وجود آورد.»
دکتر احمد شهید نیز در سخنان خود به مجموعه فعالان حقوق بشر در ایران اشاره کرد و با مثال آوردن از تلاش‌های سال‌های گذشته زنان برای رسیدن به حقوق خود گفت: «به همین دلایل است که باید به روی موضوع حقوق بشر تمرکز کرد و از این ظرفیت‌ها برای بهبود آن کمک گرفت.» گزارشگر سابق سازمان ملل متحد در امور حقوق بشر ایران با انتقاد از تحریم‌های کلی درباره ایران گفت: «این تحریم‌ها به روی کودکان و افراد عادی تاثیر منفی داشتند و به طور مشخص هدف‌های لازم را تحت فشار قرار نمی‌دهد.» او همچنین اضافه کرد: «ایران آنچنان اهمیت نمی‌دهد که طرف‌های اروپایی و آمریکایی در مورد وضعیت ایران چه می‌گویند اما وقتی این موضوع به هند و برزیل و کشورهایی از این دست می‌رسد آنها به تغییر رفتار مجبور می‌شوند. اگر ما بتوانیم یک مجموعه وسیع از کشورهای نگران وضعیت حقوق بشر در ایران را کنار هم قرار دهیم می‌توانیم نتایج مهمی را به دست آوریم.»
مهرانگیز کار نیز به عدم استقلال دستگاه قضائی در ایران اشاره کرد و گفت: «این عدم استقلال بسیاری از فعالیت‌های حقوق بشری را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. چراکه تمام سیستم قضائی که باید حامی مردم باشد توسط رئیس قوه‌ای قضائیه‌ای منصوب می‌شود که خود مستقیما از سوی رهبر جمهوری اسلامی منصوب شده است.» او از همین زاویه تاکید نمود که «بسیار دور از ذهن است که در انتخابات ریاست جمهوری دور آینده کسی بتواند وارد عرصه شود که بتواند حقوق اساسی مردم را از حق آزادی بیان تا آزادی مذاهب تضمین و تامین کند. مردم خودشان هم ابزارهای لازم همچون سازمان‌های مردم‌نهاد غیردولتی، احزاب مستقل و رسانه‌های آزاد در دست ندارند تا بتوانند مطالبه‌های خود را به راحتی به نظام حاکم تحمیل کنند.» او در پایان گفت: «این سوال مهم وجود دارد که اصلاح‌طلب و میانه‌رو یا اصولگرا چگونه می‌توانند خواسته‌های حقوق بشری مردم را تامین کنند و در این شرایط اصولا چگونه می‌توان امیدوار به آن بود؟ این واضح است که در انتخابات بخش زیادی از مردم شرکت خواهند کرد چرا که آنها راه دیگری برای انتخاب یا تغییر پیش روی خود نمی‌بینند اما همچنان حقوق بشر با هر انتخابی در نبود دستگاه قضائی مستقل محقق نمی‌شود.»
رویا کاشفی در ابتدای سخنرانی خود به معنی انتخابات در ایران اشاره کرد و دو موضوع انتخاب ترامپ در آمریکا، بی‌ثباتی‌ها خاورمیانه و تشدید نیروهای ملی‌گرا در جهان را به عنوان عوامل تاثیرگذار در تحولات داخلی ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار داد. این فعال حقوق بشر با اشاره به سخنان سید محمد خاتمی که گفته بود «رئیس جمهوری در ایران نمی‌تواند بیشتر از یک تدارکاتچی باشد» نهادهایی همچون قوه قضائیه و شورای نگهبان را که مستقیم از سوی رهبر جمهوری اسلامی منصوب می‌شوند را از عوامل اصلی ضد تغییر نام برد. او همچنین به احکام حکومتی صادر شده از سوی رهبر جمهوری اسلامی در سال‌های گذشته برای تغییر مصوبات مجلس نیز اشاره کرد. کاشفی تاکید همچنین گفت: «در چنین ساختاری شما انتخاب بسیار محدودی را در انتخابات پیش روی خواهید داشت. افرادی که همگی از صافی‌های شورای نگهبان و نهادهای امنیتی گذشته‌اند و بدون رسانه و احزاب آزاد، مردم یک انتخاب آزادانه نخواهند داشت.» این فعال حقوق بشر، تحریم انتخابات را یک انتخاب مهم ارزیابی کرد که می‌تواند پیام مهمی برای نظام به همراه داشته باشد و ادامه داد: «من به اصلاح‌طلب و اصولگرا بودن این نیروها باور ندارم. از دید من هر دو اینها دو روی یک سکه هستند که ساختار سیاسی نظام آن را بالا می‌انداز تا برنده را مشخص کند.»
او با اشاره به برگزاری نشست امنیتی مونیخ گفت: «۸ سال احمدی‌نژاد را سرزنش کردند که سایه جنگ را بر سر ایران آورده است اما با نگاه به سخنان مقامات مختلف در کنفرانس مونیخ با وجود اینکه حسن روحانی بر سر کار آمده و حتی توافق اتمی میان جمهوری اسلامی و قدرت‌های جهانی صورت گرفته است، به صورت اتفاقی یا برنامه‌ریزی شده ایران در آستانه یک جنگ قرار گرفته است.» رویا کاشفی به تشدید روحیه ملی‌گرایی در جهان و ایران اشاره کرد که می‌تواند به نقض حقوق اقلیت‌های قومی و مذهبی بیانجامید. او در پایان گفت: «در وضعیت کنونی ایران هیچ تغییری تا زمانی که کل سیستم تغییر نکند صورت نخواهد گرفت.»
پس از پایان سخنرانی‌ها، از دکتر احمد شهید پرسیدم با توجه به اینکه شما جنبه منفی تحریم‌ها را مشخص کردید اما ما دو تجربه متفاوت برای تغییر رفتارهای دولت‌ها بر اثر تحریم‌ها داریم، آفریقای جنوبی در زمان آپارتاید و همچنین خود جمهوری اسلامی بر سر برنامه اتمی‌اش، با این حساب با کدام تحریم‌ها می‌توان جمهوری اسلامی را مجاب به تغییر رفتار کرد چرا که صحبت‌های نرم حقوق بشری و گفتگوهای دوستانه تا امروز نتیجه نداده است؟ او در پاسخ گفت: «آفریقای جنوبی تجربه متفاوتی داشت اما می‌خواهم به شما بگویم به تحریم‌های عراق نگاه کنید. در آن دوران ما با یک تراژدی روبرو بودیم و به همین دلیل من نگران تحریم‌هایی از این دست هستم. تحریم‌هایی که به مدت طولانی ادامه پیدا کنند به روی مساله کودکان و دارو بسیار تاثیر منفی دارد. از سوی دیگر باید بگویم به باور من مذاکره‌های اتمی بسیار آسان‌تر از مذاکره‌های حقوق بشری با رژیم ایران است. همین تحریم‌های صورت گرفته حتی به ضرر جنبش سبز تمام شد و در این مدت طبقه متوسط را با مشکلات زیادی روبرو کرد. اگر سیستم تحریم می‌خواهد تعریف شود باید به صورت هدفمند باشد و افرادی مانند قاضی صلواتی را هدف قرار دهد. اینکه کسی مانند پورمحمدی با پاسپورت دیپلماتیک می‌تواند به هر جایی خواست سفر کند بخش بد داستان است و ما باید چنین تحریم‌هایی را در مرحله اول در نظر داشته باشیم.»
مهرانگیز کار نیز که تحقیق مفصلی در مورد آفریقای جنوبی انجام داده و مدتی در این کشور مشغول به پژوهش بود گفت: «تحریم‌های اعمال شده بر رژیم آپارتاید در آفریقای جنوبی پس از پایان جنگ سرد بود و در آن زمان تمام جهان در کنار هم ایستادند. در آن زمان کشوری امکان یا خواستی برای دور زدن تحریم‌ها نداشت و به همین دلیل اثرگذار بود».
در این نشست همچنین وقتی وضعیت حقوق بشر در ایران با عربستان سعودی مقایسه و واکنش‌ها و گزارش‌های جهانی درباره‌اش مورد انتقاد قرار گرفت، مهرانگیز کار پاسخ داد: «ما از فرهنگ و تاریخ‌های متفاوتی هستیم، ما دو انقلاب را در نزدیک به ۱۰۰ سال تجربه کرده‌ایم و در جامعه ما خواست تعمیم حقوق بشر در لایه‌های گوناگون وجود دارد، موضوعی که در عربستان سعودی مشاهده نمی‌شود. البته اگر قرار هم به مقایسه هست چرا ما با کشور بهتری خود را مقایسه نمی‌کنیم.» طاهره دانش نیز در این‌باره گفت: «چرا وقتی قرار به مقایسه است خودمان را با پاکستان مقایسه نمی‌کنیم که در آنجا یک نخست وزیر زن حضور دارد و در یک کشور مسلمان حقوق بهائیان به رسمیت شناخته شده است.»
موضوع دیگری که در این نشست مورد توجه قرار گرفت موضوع «حق شهروندان از یک زیست‌بوم سالم» بود که با توجه به بحران ریزگردها در خوزستان به بحث گذاشت شد. رویا کاشفی تاکید کرد: «آنچه امروز شاهد آن هستیم یک موضوع ملی‌ست و محدود تنها به خوزستان نیست. مردم در خوزستان از آب و برق هم محروم شده‌اند و وضعیت بد هوایی در شکل‌های گوناگون زندگی مردم را تحت تاثیر قرار داده است. اما اینجا باید به یک موضوع مهم در مورد نقش سازمان‌های بین‌المللی هم اشاره کنم. در زمان زلزله بم وقتی ما با سازمان‌هایی همچون یونیسف و صلیب سرخ در این مورد صحبت می‌کردیم آنها با این توجیه که می‌خواهیم دفترمان در تهران بسته نشود وارد این موضوعات چالش‌برانگیز نمی‌شدند. امروز هم آنها به صورت مشخص وارد موضوعاتی نمی‌شوند که رژیم ایران به آنها علاقه ندارد.»
