علی شریفیان- اخیرا شبکه‌ی رادیو تلویزیونی سراسری و ملی کانادا (سی بی سی) بر اساس قانون دسترسی به مدارک و اسناد دولتی، اطلاعاتی به دست آورده که روایت روشن و دقیق‌تری از چگونگی بسته شدن سفارت کانادا را در ماه سپتامبر ۲۰۱۲ برملا می‌کند.
آنچه روشن شده این است که سفارت کانادا ر تهران از ترس انتقام‌جویی حکومت اسلامی که سابقه دارد، با سراسیمگی و عجله فراوان و به سرعت بسته شده است.
از سال ۱۹۶۱ که سفارت کانادا به طور رسمی در ایران تاسیس و شروع به کار کرده تا کنون دو بار این نمایندگی سیاسی به دلایل مختلف در تهران بسته شده است. نخستین بار بر می‌گردد به سال ۱۹۸۰ (۱۳۵۸) و در جریان به گروگان گرفتن دیپلمات‌ها و کارکنان سفارت آمریکا به وسیلهی دانشجویان موسوم به خط امام که ۴۴۴ روز طول کشید. شرح این ماجرا در کیهان لندن در مقاله دیگری داده شده است.
دومین بار سفارت کانادا در ماه سپتامبر ۲۰۱۲ پس از به اوج رسیدن تنش سیاسی بین اتاوا و تهران طی پروسه‌ای نسبتاً طولانی به دلایل مختلف بسته شد.
تیرگی روابط دیپلماتیک کانادا و جمهوری اسلامی با قتل زیبا (زهرا) کاظمی، خبرنگار عکاس کانادایی ایرانی‌تبار در سال ۲۰۰۳ آغاز شد. هیچگاه قاتل یا قاتلین این خبرنگار عکاس به طور رسمی شناسایی، محکوم و مجازات نشدند. پس از این جنایت حکومت اسلامی که در زندان مخوف اوین صورت گرفت، یک سلسله حوادث، اقدامات و همین‌طور موضع‌گیری‌های تهران در مورد مسائل مختلف از جمله ادعای محو و نابود کردن اسرائیل، اعدام‌های روزافزون آزادی‌خواهان و نقض مستمر و سیستماتیک حقوق بشر و مسائل نامتعارف و نامعقول دیگر، روابط اتاوا تهران تیره‌تر شد. کانادا همچنین دخالت حکومت اسلامی در امور سوریه و حمایت از تروریسم بینالمللی را محکوم کرده و همانند متحدین غربی خود برای مجازات حکومت اسلامی تحریم‌های زیادی علیه ایران و به علت فعالیت‌های هسته‌ای آن اعمال کرد و همین‌طور چند دوره متوالی قطعنامه‌هایی را در محکوم کردن نقض حقوق بشر در ایران در سازمان ملل متحد پیشنهاد و به تصویب رساند و با این کنش و واکنش‌ها تیرگی روابط دو کشور به اوج رسید تا اینکه در روز هفتم سپتامبر ۲۰۱۲ جان بیرد، وزیر امور خارجه وقت کانادا با انتشار بیانیه‌ای اعلام کرد کارکنان سفارت کانادا در تهران که در ساختمان این سفارت واقع در شماره ۵۷ خیابان شهید سرافراز در تقاطع با خیابان استاد مطهری واقع بود، امنیت جانی برای ماندن در تهران و ادامه کار کردن ندارند و به همین دلیل کانادا مجبور است سفارت خود را تعطیل کند.
جان بیرد و وزارت امورخارجه کانادا در ماه سپتامبر پس از اینکه همه‌ی کارکنان کانادایی سفارت را از تهران به خاطر جلوگیری از هر نوع اقدام سوی و انتقام جویانه از طرف حکومت اسلامی خارج کردند، در همان ماه به دیپلمات‌های جمهوری اسلامی ایران در اتاوا پنج روز فرصت دادند که محل سفارت واقع در شماره ۲۴۵ خیابان مت کالف در اتاوا، پایتخت کانادا را تخلیه و از این کشور خارج شوند. قطع روابط دیپلماتیک دو کشور مشکلاتی برای گروهی از اعضای جامعه‌ی ایرانیان کانادا که به عنوان مهاجر در این کشور زندگی می‌کنند، به وجود آورد. این مشکلات عمدتاً مشکل دسترسی نداشتن به خدمات کنسولی مورد نیاز آنها بوده است.
مدارک به دست آمده نشان می‌دهد بر اساس پیام‌های الکترونیک مبادله شده بین کاردار و کارکنان سفارت کانادا در تهران با اتاوا، کار بستن سفارت با شتاب و سراسیمگی انجام شده است. از جمله شارل پاری، کاردار سفارت در پیامی به تاریخ شش سپتامبر، یک روز پیش از بسته شدن کامل سفارت، ضمن توضیح شرایط غیرعادی در قسمتی از پیام خود به وزارت امور خارجه نوشته: «… کار بستن سفارت به صورت بسیار نامطلوبی انجام می‌شود.»
کارکنان سفارت بدون اینکه به همکاران ایرانی خود خبر بدهند، قسمت زیادی از اسناد مهم سفارت را به سفارت ایتالیا که قرار می‌شود حفظ منافع کانادا در تهران را بر عهده بگیرد، منتقل کرده‌اند. مهم‌ترین کار، انتقال یک بسته پاسپورت‌های سفید کانادا بوده که ارسال این پاسپورت‌ها به اتاوا هم با عجله صورت گرفته است. سفارتخانه‌ها و دفاتر نمایندگی کانادا وظیفه دارند اگر به هر دلیل لازم شد برای آن دسته از شهروندان کانادایی که پاسپورت خود را از دست می‌دهند، پاسپورت جدید صادر کنند. ۲۵ اثر هنری نسبتاً گرانقیمت و یک دستگاه اتومبیل زرهی سبک و همچنین مبلمان و وسائل کار اداری در ساختمان سفارت رها شده‌اند. اسناد حاوی اطلاعات سری فوق‌العاده حساس سوزانده شده‌اند . ۴۱ هزار دلار آثار هنری گرانقیمت هنری و وسائل با ارزش دیگر هم از یک در سرّی به اقامتگاه رسمی مقامات سفارت ایتالیا منتقل شده است. گروهی از کارکنان سفارت قسمتی از وسائل شخصی خود را هم به هنگام خروج همراه نیاورده و پشت سر رها کرده‌اند. مشکل دیگری که هنگام بستن و خروج از ایران، کارکنان سفارت با آن روبرو شدند، توقف بسیاری از پروازهای خارجی و اعتصاب خطوط هوایی شرکت‌های مسافربری از جمله لوفت هانزا همزمان با این اقدام بود. بسیاری از هواپیماهایی هم که از تهران خارج می شدند، صندلی‌هاشان فروخته یا رزرو شده بوده‌اند.
مشکلات گذشته سدّ راه آینده شده است
بسته شدن سفارت کانادا در سال ۲۰۱۲ با چنان سراسیمگی انجام شده که بازگشایی و تجدید روابط دیپلماتیک مورد نظر دولت جاستین ترودو، نخست وزیر جدید کاناداست را مشکل‌تر می‌کند. از جمله اینکه زمانی که کاردار سفارت کانادا ایران را ترک کرد دربارهی ساختمان سفارت واقع در شماره۵۷ «شهید سرافراز» را که از سال ۱۹۶۱ تا سپتامبر ۲۰۱۲ محل سفارت بوده هیچ‌گونه تصمیم تازه و روشنی نگرفته است.
موقعیت مکانی این محل برای استفاده به عنوان سفارت که مراجعه‌کنندگان زیادی داشته بسیار مناسب بوده و از سال ۱۹۶۱ به اجاره در آمده بوده. کانادا به مدت ۱۸ماه پس از بسته شدن یعنی تا ماه مارس۲۰۱۴ بر حسب قراردادی که با مالک ساختمان داشته، اجاره‌اش را پرداخته است. دیگر اینکه به خاطر اینکه به کارکنان ایرانی سفارت خبر داده نشده باز هم بر حسب قراردادهایی که با آنها داشته مجموعا مبلغ یک میلیون و ۳۰۰ هزار دلار پرداخت کرده است. داشتن محلی مناسب برای بازگشایی سفارت در تهران اکنون برای کانادا مشکلی است.
ماه پیش بهرام قاسمی، سخنگوی وزارت امور خارجه دولت حسن روحانی در یک کنفرانس خبری به خبرنگار «سی بی سی» گفته است که ایران علاقمند به تجدید روابط دیپلماتیک با کاناداست اما برای انجام این کار کانادا باید همه تحریم‌هایش را علیه جمهوری اسلامی ایران لغو کند.
استفان دیون، وزیر امور خارجه کانادا در حاشیهی اجلاس سازمان ملل متحد با محمد جواد ظریف ملاقاتی داشته تا در این باره مذاکراتی انجام دهند، اما به دلیل دستگیری و حبس پروفسور هما هودفر در زندان اوین، ملاقات صرف مذاکره برای آزادی وی شد.
با به قدرت رسیدن دونالد ترامپ در آمریکا، این کشور مواضع سخت‌تری علیه ایران گرفته و این احتمال می رود که توافقنامه کشورهای ۱ + ۵ با ایران دچار تغییراتی بشود و با این ترتیب معلوم نیست کار تجدید روابط کانادا و ایران با این مشکلات چگونه و به چه شکلی دنبال شود و به چه سرانجامی برسد.
