«فرش پادشاهان؛ شش شاهکار قالیبافی ایران» نام نمایشگاهی است که در موزه‌ی متروپولیتن نیویورک برقرار است.
شش تخته فرش کوچک ایرانی که بسیاری از آنها متعلق به خانواده‌های سلطنتی بوده و در سده‌های شانزدهم و هفدهم میلادی بافته شده‌اند تا تاریخ ۲۷ اوت ۲۰۱۷ در موزه‌ی متروپولیتن در معرض تماشا قرار دارد. این فرش‌ها بین سال‌های ۱۹۱۰ تا ۱۹۵۱ به دست این موزه افتاده است. قدیمی‌ترین این فرش‌ها، دو تخته قالی با شکل حیوانات است و یک فرش مخصوص نماز و عبادت. هرسه با ابریشم و فلزات گرانبها بافته شده و مربوط به دوره‌ی شاه‌عباس (۱۶۲۹ــ ۱۵۷۸) است. این فرش‌های تجملی و لوکس در کاخ‌های اصفهان پهن بوده است.
خانم ژانینا پوسکروبکو مسؤول نگاهداری منسوجات در این موزه و همکاران‌اش، بخش اصلی فرش‌ها را مرمّت کردند و با تعمیر تار و پود آنها، بافت فرش‌ها را تعادل و ثبات بخشیدند. همچنین قسمت‌هایی که در طول زمان از بین رفته بود ترمیم شد. هزینه‌ی این نمایشگاه از طرف بنیاد هاکوب کورکیان تأمین شده است.
کیهان لندن موفق شد با خانم دکتر شیلا کنبی سرپرست ارشد بخش «هنرهای اسلامی» این موزه تماس بگیرد و اطلاعات بیشتری درباره‌ی این نمایشگاه به دست آورد:
– چرا موزه‌ی متروپولیتن تصمیم گرفت این شش تخته فرش قدیمی ایرانی را به نمایش بگذارد؟
ــ در نوروز سال ۲۰۱۳ در کمیسیون مخصوص موزه‌ی متروپولیتن تصمیم گرفته شد که منابع مادی حاصل از جشن برگزاری نوروز آن سال در راه حفظ و ترمیم این فرش‌ها اختصاص یابد. کار مرمت فرش‌ها بسیار زود به پایان رسید. در نتیجه موزه تصمیم گرفت این فرش‌ها را قبل از نوروز به نمایش بگذارد.
– آیا ممکن است درباره‌ی نقش فرش بافته شده در قرن شانزدهم که در آن، حیوانات مشغول جنگیدن هستند و در کنار آن برکه‌ی آبی است که مرغابی‌ها در آن شنا می‌کنند توضیح بدهید؟
ــ زمینه‌ی این فرش یک میدان بزرگ است که در وسط آن یک برکه پر از مرغابی بافته شده، دور و اطراف آن، خوشگذران‌ها و نوازندگان و افرادی که برّه‌ای را به دست گرفته‌اند دیده می‌شوند. خارج از این میدان، در زمینه‌ی سرخ‌رنگ این فرش دو حیوان در حال جنگیدن‌اند در حالی که بقیه با کمان‌های خود مشغول تیراندازی به سوی یکدیگرند. این حیوانات، پلنگ، یوزپلنگ و گوزن هستند. شیرها با حیوانات چهارپای بلندقد در حال جنگ‌اند. حاشیه‌ی اصلی این فرش شامل شکوفه‌های بسیار و درخت مو است که روی آن پرندگانی بر زمینه‌ی آبی پررنگ قرار دارند.
– به چه دلیل این فرش جنبه‌ی استثنایی دارد؟
ــ زنده بودن تصاویر آدم‌ها و حیوانات در این فرش آدم را به فکر برگزاری یک مجلس مهمانی می‌اندازد. در حالی که جنگ حیوانات، موضوع سلطه‌جویی را تداعی می‌کند. نوشندگان و نوازندگان و همچنین مرغابی‌ها نیز در برکه‌ی خود منظره‌ی دلپسندی را نشان می‌دهند.
– در این نمایشگاه سه قطعه فرش «پولونز» از زمان شاه‌عباس بزرگ هم وجود دارد. این نام «پولونز» از کجا می‌آید؟
ــ این نام مربوط به زمانی است که پادشاهان لهستان (پولونی) سفارش بافت این گونه فرش‌ها را با نشانه‌های سلطنتی خود و نشانه‌های دیگری می‌دادند. در نتیجه مردم تصور می‌کردند که فرش‌ها لهستانی (پولونز) است. بسیاری فرش‌های دیگر با همین تکنیک و با نقشه‌های سنتی ایرانی برای شاهان صفوی به وجود آمده است.
– واکنش بازدیدکنندگان نسبت به این نمایشگاه چگونه بود؟
ــ بخشی از مردم و ایرانیان آمریکایی که از نمایشگاه دیدن کردند در پاسخ به من گفتند که از نمایش فرش‌ها خوش‌شان آمده. گروهی که واقعاً از فرش آگاهی دارند از نمایش این فرش‌ها بسیار خوشوقت شدند زیرا در بسیاری از موارد هرگز این فرش‌ها را ندیده بودند. برخی از این فرش‌ها، فقط یک عدد از یک جفت است و لنگه‌ی دیگر در اختیار و مالکیت مؤسسات دیگر است. در نتیجه مردم به همین دلیل نیز مایل به دیدن آنها هستند.
ما در ماه آوریل جلسه‌ای با صاحبان کلکسیون و فروشندگان فرش خواهیم داشت و به شدت مشتاق‌ام نظر آنان را بدانم.
-هنر فرش‌بافی هزاران سال است در بسیار از کشورهای دیگر با فرهنگ‌های متفاوت وجود دارد. چه چیزی فرش ایرانی را ممتاز می‌کند؟
ــ غیر از زیبایی نقش آن، فرش ایرانی رنگی کاملا غنی دارد که خود را نشان می‌دهد. همچنین در حالی که فرش‌های برخی از کشورهای دیگر دارای شکل‌های هندسی هستند فرش ایرانی پیچش شاخه‌های تاک، شمار زیادی از انواع گل‌ها، حیوانات و انسان‌ها را نشان می‌دهد.
– آیا موزه‌ی متروپولیتن در نظر دارد در سال‌های آینده تعداد بیشتری فرش خریداری کند؟
ــ ما در حدود پانصد تخته فرش در کلکسیون خود داریم ولی حتی سال‌های اخیر نیز نمونه‌هایی پیش آمده و موزه به دنبال آن است که با خرید فرش‌های قدیمی دیگر، کلکسیون خود را غنی‌تر کند.
– ممکن است درباره‌ی طرح‌های دیگری که با ایران ارتباط دارد و موزه هم اکنون درباره‌ی آنها مشغول مطالعه است، اطلاعاتی به ما بدهید؟
ــ برگزاری یک نمایشگاه بزرگ در سال ۲۰۱۶ از دوران سلجوقیان اقدامی بزرگ بود. در حال حاضر ما بیشتر وقت خود را به پژوهش و مطالعه می‌گذرانیم. امیدواریم که حفریاتی در آسیای مرکزی به عمل آوریم که در آنها احتمال آثاری مشابه آنچه ما در مجموعه‌ی خود از قرون وسطای نیشابور داریم وجود دارد. در عین حال در کار تهیه کاتالوگی درباره‌ی سکه‌های نیشابور هستیم و در نظر داریم در ماه سپتامبر ۲۰۱۷ نمایشگاهی از هدایا و کارهای بافتنی قبیله‌ای تشکیل دهیم.
*منبع: کیهان لندن به زبان انگلیسی
