شکاف در ائتلاف اعرابِ خلیج فارس و تهدید منافع آمریکا برابر ایران

شکاف عمیق در روابط قطر و کشورهای عربی باعث نزدیک شدن دوحه به ایران و ترکیه می‎شود و می‌تواند سرآغاز سیاست‌های جدید در خاورمیانه باشد.

پایگاه خبری سی‌ان‎بی‎سی با اشاره به بحران در روابط کشورهای عربی جنوب خلیج فارس نوشته هفت کشور از جمله عربستان سعودی، امارات متحده عربی، مصر و بحرین، از روز دوشنبه ۵ ژوئن روابط دیپلماتیک خود با قطر را به اتهام حمایت دوحه از تهران و گروه‌های اسلامی مانند اخوان‌المسلمین و حمایت از تروریسم قطع کردند و در مقابل قطر چنین اتهاماتی را ساختگی و بی‎اساس دانسته است.

رویترز نوشته قطع روابط دیپلماتیک قطر با همسایگان عرب یعنی گرفتاری حاد اقتصادی برای آنها، زیرا ۸۰ درصد از واردات مواد این کشور وابسته به این کشورهاست.

پروفسور امین سیاکل، استاد علوم سیاسی و مدیر مرکز مطالعات عربی و اسلامی دانشگاه ملی استرالیا می‌گوید: «قطری‌ها برای کاهش انزوای اقتصادی مجبور به تغییر سیاست‌های خود خواهند شد که می‌تواند ارتباط گرفتن بیشتر با ایران و ترکیه باشد و هر دوی آنها نیز گفته‌اند که از آن استقبال می‌کنند».

مولود چاووش‌اوغلو وزیر امور خارجه دولت آنکارا گفته است ترکیه به عنوان میانجی آماده حل و فصل اختلافات میان قطر و کشورهای عرب منطقه است، در مقابل، ایران گفته آماده ارسال مواد غذایی به قطر از طریق دریاست.

وبسایت العربیه نزدیک به دولت سعودی نیز نوشته «شبه‌نظامیان کودتاگر حوثی در یمن و حامیانشان در تهران اعلام کرده‌اند، در پی اتفاقات رخ داده برای کشور قطر، در کنار دوحه می‌ایستند».

محمد علی‌الحوثی، رییس کمیته انقلاب یمن، در توصیفی که نشان از رابطه شبه‌نظامیان حوثی و دوحه دارد، قطر را وفادار خواند و برای ایستادن در کنار آنها اعلام آمادگی کرد.

اما در این بین دوحه با مشکلات بزرگتری هم روبروست. اینکه آیا با دور شدن از کشورهای عرب منطقه می‌تواند روابط خود با تهران را نزدیک کند؟ آیا تهران می‌تواند نسخه علاجی برای این دولت پس از شکاف عمیق در روابط این کشور با کشورهای عرب آسیایی و آفریقایی باشد؟

اکثر کشورهای عرب خلیج فارس سال‌هاست ایران را دشمن شماره یک خود می‌دانند.

در اوج تنش‌های میان عربستان و ایران به عنوان دو رقیب منطقه‌ای، دوحه سفیر خود از تهران را در سال ۲۰۱۶ فراخواند و روابط خود با تهران را کاهش داد.

از طرفی در هفته‎های گذشته شیخ تمیم بن حمد آل ثانی امیر قطر سعی کرده روابط خود با ایران را بهتر از قبل کند. با این حال نزدیک شدن قطر به ایران و ترکیه ممکن است آتش درگیری‌ها در منطقه را شعله‎ورتر کند.

ضمنا نزدیکی تهران و دوحه می‌تواند روابط قطری‌ها با دولت دونالد ترامپ را تحت تاثیر قرار دهد.

ایالات متحده دارای پایگاه‌های نظامی عمده در قطر است. ۱۱ هزار نیروی آمریکایی در پایگاه العدید قطر مستقر هستند  و همزمان آمریکا به دنبال حفظ روابط با عربستان خواهد بود. از سوی دیگر ضعف و کاهش توان نظامی اعراب در خلیج فارس ممکن است به نفع ایران تمام شود. بر هم خوردن روابط قطر و عربستان دست کم هم در بهای نفت تاثیرگذار است و هم سیاست‌های نظامی آمریکا در منطقه را مختل می‌کند.

به ویژه آنکه رژیم ایران که از تشکیل ناتوی عربی بسیار نگران بود حالا این احتمال را می‌دهد که با عمیق‌تر شدن اختلافات تشکیل ارتش عربی سنی به حالت تعلیق درآید.

سرگرد آدریان رانکین گالووِی، سخنگوی وزارت دفاع آمریکا (پنتاگون) در گفتگو با خبرگزاری آناتولی ترکیه گفته همکاری نظامی آمریکا با قطر ادامه خواهد یافت.

احمد ابوالغیط، دبیرکل اتحادیه عرب نیز روز سه‏ شنبه در بیانیه‌ای ضمن ابراز تاسف از تیرگی روابط عربستان و کشورهای منطقه با قطر اعلام کرد، ما برای حل این بحران میان کشورهای عربی و قطر با هماهنگی کشورهای عضو آماده هستیم.

او همچنین از کشورهای درگیر خواست تا برای بازگشت اوضاع به روال عادی، تعهد خود به سند اجرایی امضا شده در بغداد بین عربستان سعودی، بحرین، امارات، عمان، قطر، کویت، مصر و یمن در سال ۲۰۱۴  ونیز مفاد اساس‌نامه عضویت در اتحادیه عرب را حفظ کنند.

به نظر می‎رسد در روزهای آینده کشورهای غربی به ویژه آمریکا یا بریتانیا سعی خواهند کرد از میزان تنش بین قطر و کشورهای دیگر عربی کاسته شود و طرفین را پای میز مذاکره بنشانند.