روشنک آسترکی – در حالی که تیم اقتصادی دولت دوم حسن روحانی به مردم امید می‌دهند که طرح اشتغال فراگیر دولت کمر بحران بیکاری در ایران را به زمین زده و آن را ضربه فنی می‌کند اما واقعیت این است که مهم‌ترین طرح دولت در زمینه اشتغالزایی یعنی طرح کارورزی در همین ابتدای کار با شکست روبرو شده است.
طرح کارورزی دانش‌آموختگان دانشگاهی از جمله طرح‌هایی بود که این دولت با چند هدف از جمله ارتباط دانشگاه با صنعت، مهارت‌آموزی فارغ‌التحصیلان دانشگاهی، کمک به رفع بیکاری، کمک به واحدهای صنعتی و تولیدی و… از سال گذشته کلید زد و در سال جاری به مرحله عمل رساند.
این طرح البته ابتکار دولت حسن روحانی نبود و طراحی پیکره آن در دولت محمود احمدی‌نژاد صورت گرفت.
بر اساس طرح تدوین شده در دولت تدبیر و امید تمام فارغ‌التحصیلان دانشگاهی ۲۳ تا ۳۲ ساله که حداکثر ۵ سال از تاریخ صدور مدرک آنها گذشته باشد می‌توانند برای کارورزی دو ساله اقدام کنند.
دولتی‌ها می‌گویند این با هدف افزایش اشتغال‌پذیری فارغ‌التحصیلان دانشگاهی از طریق آموزش مهارت در محیط کسب و کار می‌تواند مسیر اشتغال برای جوانان را فراهم کند اما کارشناسان از همان ابتدا معتقد بودند این طرح تنها کارکرد تبلیغاتی و آمارزایی داشته و نه تنها نمی‌تواند به ایجاد اشتغال پایدار بیانجامد بلکه تهدیدی برای اشتغال کارکنان به ویژه کارگران به شمار می‌رود.
با وجود همه انتقادها اما دولت این طرح را آغاز کرد و در حالی که آمارهای دولتی مدعی هستند بیش از سه و نیم میلیون جویای کار در ایران وجود دارد و وزیر کشور دولت روحانی نیز گفته بود بیکاری در بعضی شهرها به ۶۰ درصد رسیده است اما استقبال از طرح کارورزی در برخی استان‌ها آنقدر کم بود که هنوز این طرح گام‌های نخست خود را طی می‌کرد، بسیاری آن را شکست‌خورده اعلام می‌کنند.
در دیگر استان‌ها مانند یزد و کرمان نیز که بیش از دو برابر از سهمیه اعلام شده ثبت نام برای این طرح صورت گرفت، طرح به خوبی پیش نرفته و موجب نارضایتی‌هایی شده است.
نخست آنکه میزان حقوق دریافتی برای فارغ‌التحصیلان مقطع کاردانى ۲۷۰ هزار تومان، کارشناسى ۳۱۰ هزار تومان و دکترى ۳۵۰ هزار تومان حقوق دریافت می‌کنند و البته هیچ حقوق و مزایایی هم ندارند.
سپهر فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد مهندسی مواد و ساکن شهرکرد است. او از کسانی بوده که در ساعات نخست آغاز ثبت نام طرح کارورزی در وبسایت این طرح به امید یافتن شغل ثبت نام کرد اما اکنون به گفته خودش پشیمان است.
او از تجربه‌اش از این طرح به کیهان لندن می‌گوید: «اول باید بگویم این طرح آن چیزی نیست که وزیر و مقامات در رادیو و تلوزیون از آن می‌گفتند؛ کارهایی که معرفی می‌کنند خیلی وقت‌ها با رشته تحصیلی خیلی هماهنگ نیست. یا مثلا کارورزی که فوق لیسانس دارد با اینکه به عنوان کارشناس ارشد از طرف واحد پذیرنده به کار گرفته می‌شود اما خیلی وقت‌ها کار یک کارگر ساده را باید انجام دهد. اینکه آقای اسحاق جهانگیری اول بار اعلام کرد این طرح برای اینست که فارغ‌التحصیلان هم مشغول باشند و هم کار یاد بگیرند در عمل و حداقل در رشته‌های فنی اینطور نیست. خب، اگر من با مدرک فوق لیسانس می‌خواستم کار یک کارگر ساده را انجام بدهم دیگر نمی‌آمدم زیر پوشش طرح کارورزی با ۳۰۰ هزار تومان حقوق که پول کرایه تاکسی‌ام است کار کنم، می‌رفتم به عنوان کارگر ساده با ماهی یک– یک و دویست میلیون مشغول می‌شدم.»
سپهر می‌گوید به دو واحد پذیرنده رفته و در نهایت در دومین واحد مشغول شده است: «شاید باورتان نشود اما اولین واحدی که مرا فرستادند یک مرغداری در حومه شهرکرد بود! واحد دوم یک کارگاه بود که آنجا مشغول شدم و الان دومین ماه کارم است. الان هم کار یک مهندس را انجام نمی‌دهد و پای دستگاه کارگری می‌کنم.»
او در پاسخ به این پرسش که در نهایت این شرایط بهتر از بیکاری است یا خیر، به کیهان لندن می‌گوید: «نه، پشیمان هستم. چون مدیر کارگاه انگار یک سربار پذیرفته، با اینکه حقوق من حتی از یک سوم حقوق کارگر ساده هم کمتر است. بعد هم ماه پیش که تمام شد حقوق مرا نداد و گفت ظاهرا دولت باید به ازای استخدام کارورز به واحدهای پذیرنده یارانه می‌داده و فعلا او نیز به عنوان مدیر واحد پذیرنده مانند منِ کارورز بلاتکلیف است. خب، من اگر خانه می‌ماندم حداقل احساس نمی‌کردم از من بیگاری کشیده می‌شود و سودش به جیب واحد پذیرنده می‌رود و پُزش برای دولت است. من در یک دوره بیکاری بعد از لیسانس و خدمت سربازی رفتم برای ارشد اقدام کردم. اگر پول در نیاوردم اما یک مدرک تحصیلی گرفتم منتها الان نه کار می‌کنم نه بیکارم، نه درآمد دارم و نه بی درآمدم، فقط می‌دانم رضایت و امید به آینده ندارم.»
البته به نظر می‌رسد سپهر خوش‌شانس بوده که توانسته از طریق این طرح سر کار برود. رامین یکی دیگر از متقاضیان طرح کاروزی و ساکن شهر یزد است و به کیهان لندن می‌گوید هنوز منتظر تماس است: «با اینکه همان روز اول در سامانه طرح کارورزی ثبت نام کردم اما تا الان که پنج ماه می‌گذرد هیچ واحد پذیرنده‌ای با من تماس نگرفته. اداره کار هم می‌گوید کاری از دستش بر نمی‌آید و باید واحدهای پذیرنده با کارورزها تماس بگیرند.»
گفتنی است طرح کارورزی یکی از زیرمجموعه‌های طرح اشتغال فراگیر دولت روحانی است. سه طرح دیگر زیرمجموعه برنامه اشتغال فراگیر دولت روحانی با نام‌های دهان‌پرکن، «مهارت آموزی در محیط کار واقعی»، «مشوق‌های کارفرمایی» و «توسعه رسته‌های منتخب» هستند.
برنامه اشتغال فراگیر به عنوان سند اشتغالی دولت تیرماه امسال از سوی اسحاق جهانگیری معاون اول رئیس جمهور و رئیس «ستاد فرماندهی اقتصاد مقاومتی» به تمام دستگاه‌های اجرایی ابلاغ و مقرر شد ۵۰۰ میلیارد تومان اعتبار مورد نیاز آن برای سال ۹۶ از محل اعتبارات بودجه برای اجرای ۴ طرح اشتغالی در رابطه با برنامه اشتغال فراگیر اختصاص یابد.
اجرای دو برنامه ملی ایجاد اشتغال ۲۶ شهریورماه در مراسمی رسما کلید خورد و یک تفاهم‌نامه میان سازمان برنامه و بودجه، بانک مرکزی و وزارت تعاون، کار و رفاه اجتماعی با حضور محمدباقر نوبخت، علی ربیعی و ولی‌الله سیف به امضا رسید؛ در این مراسم محمدباقر نوبخت، رئیس سازمان برنامه و بودجه از واریز ۱۰۰ میلیارد تومان از منابع ۵۰۰ میلیاردی اجرای برنامه اشتغال فراگیر به عنوان مرحله اول برای اجرای طرح کاروزی در شب پیش از آن، یعنی ۲۵ شهریور، به حساب وزارت کار خبرداد.
با این وجود و با گذشت یک ماه و نیم از آن تاریخ، و با گذشت ۸ ماه از سال، یک مقام مسئول در وزارت کار در گفتگو با خبرنگار مهر از عدم واریز این مبلغ خبر داده و گفته است: «علیرغم گذشت حدود ۸ ماه از سال ۱۳۹۶، هنوز هیچ یک از اعتبارات حوزه اشتغال کشور توسط سازمان برنامه و بودجه تخصیص نیافته و پرداخت نشده است.»
اکنون در شرایطی که دولت نه توانسته در نخستین طرح از برنامه اشتغالزایی، طرح کارورزی، موفق و موثر عمل کند و نه اعتبار مالی متعهد شده را تامین کرده است، به نظر نمی‌رسد بتوان به تدبیر این دولت در زمینه اشتغالزایی امیدوار بود و در نهایت هم اگر اقدامی صورت پذیرد، تلاشی برای آمارسازی خواهد بود.
