عصر روز دوشنبه، ۱۱ دسامبر ۲۰۱۷، در کتاب‌فروشی بن مک‌نلی(Ben McNally Books)، رامین جهانبگلو از آخرین کتاب خود، «بخشش و انتقام» با عنوان فرعی «درس‌هایی از یک زندانِ ایرانی» رونمایی کرد.
این مراسم که به زبان انگلیسی و به میزبانی انجمن قلم کانادا (Pen Canada) و انتشارات دانشگاه رجاینا (University of Regina Press) در تورنتو کانادا تدارک دیده شده بود، با حضور چهره‌هایی از فعالین فرهنگی ایرانی در تورنتو، اعضای انجمن قلم کانادا و خانم ملیسا شرلی Melissa Shirley (به نمایندگی از انتشارات دانشگاه رجاینا) برگزار شد.
مراسم رونمایی از کتاب «بخشش و انتقام» با حضور و سخنرانی تسلیم تاوار (Tasleem Thawar) مدیر اجرایی انجمن قلم کانادا آغاز شد. وی سخنرانی خود را با معرفی رامین جهانبگلو به عنوان عضو فعال انجمن قلم کانادا که در سال‌های اخیرکتاب‌های متعددی منتشر کرده، آغاز نمود.
خانم تاوار با اشاره به موضوع دستگیری جهانبگلو در سال ۲۰۰۶ (۱۳۸۵) خاطرنشان کرد که «ما رامین جهانبگلو را بعد از دستگیری در ایران به‌عنوان «نویسنده‌ی در بند» و سپس «عضو هیت مدیره انجمن قلم کانادا» اعلام کردیم و برای آزادی بدون و قید و شرط او تلاش‌های زیادی نیز به کار بردیم؛ اکنون نیز بعد از چندین سال شاهد حضور وی در جمع خودمان هستیم.»
خانم تاوار در پایان سخنانش از اینکه «رامین جهانبگلو در مرکز ماهاتما گاندی در تبیین صلح و بخشش و عدم خشونت به فعالیت می پردازد» ابراز خشنودی کرد و از او دعوت کرد تا برای سخنرانی و رونمایی از آخرین کتاب‌اش رشته سخن را به دست گیرد.
رامین جهانبگلو، استاد و معاون دانشکده‌ی حقوق دانشگاه جیندال JGU دهلی در هند، بخش اول سخنرانی خود را به موضوع بخشش و انتقام اختصاص داد. او کتاب «بخشش و انتقام» را ادامه‌ای فلسفی بر کتاب «زمان چیزی نخواهد گفت» (خاطرات زندان رامین جهانبگلو) دانست و علت نوشتن آن را تلاش برای غلبه بر تلخی تجربه‌ی زندان عنوان کرد. وی با اشاره به اینکه دو موضوع «بخشش» و «انتقام» در دوران جوانی از دغدغه های اصلی ذهن‌اش بوده است و اکنون نیز نگاهی فلسفی به آن دارد، سخنان خود را ادامه داد.
رامین جهانبگلو در مورد نقش بخشش در سیر و سلوک انسان‌ها و انتقام در فرهنگ‌ها و ملل مختلف خاطرنشان کرد، «انتقام» امری سلبی ومنفی است در حالی که «بخشش» مفهومی ایجابی و مثبت دارد. بخشایش می‌تواند موجب تغییرات بنیادی در فرد فرد انسان‌ها و در نهایت جوامع انسانی گردد. بخشش سبب برقراری رابطه انسانی بین «من» و «دیگری» می‌شود. بخشایش معمولا انتخابی است فردی که ناخرسندی و رنج را، تبدیل به تساهل و سازندگی می‌کند.
او در ادامه صحبت‌های خود از اینکه انسان‌ها در طول تاریخ همواره دچار تنش برای از بین بردن هم‌نوعان خود بوده‌اند، یادآور شد، باید به خاطر داشته باشیم که تاریخ انسان‌ها، تاریخ خشونت و انتقام بوده و قرن‌ها درگیری و نزاع میان جوامع انسانی، موجب آسیب و رنج در مفهوم وسیع کلمه شده است. تنها چاره‌ای که برای مقابله با چنین وضعی می‌توان تدبیر کرد، عدالت و صلح است؛ هرچند عدالت و صلح بدون داشتن بینشی وسیع از بخشایش ممکن نیست. به همین علت است که مفهوم بخشایش بسیار وسیع‌تر از یک موضوع ساده روزمره است.
این روشنفکر ایرانی، با بیان این موضوع که فهم انسان از تمدن، بدون مفهوم همدلی ناقص است، گفت، در فعالیت‌های سیاسی، بدون اعتدال (به معنای پذیرش دیگری) و همدلی با دیگری به نتیجه‌ای قابل اعتنا نخواهید رسید. به طور مثال، اسقف دزموند مپیلو توتو (Desmond Mpilo Tutu) برنده جایزه نوبل صلح و از رهبران و فعالان صلح جنبش ضد آپارتاید آفریقایی جنوبی به درستی در مورد «بخشنده بودن» چنین گفته است: «منفعت نهایی همه ما در این است که بخشاینده، پذیرنده و همدل باشیم زیرا بدون وجود چنین مفاهیمی ما آینده‌ای نخواهیم داشت.»
رامین جهانبگلو در ادامه با اشاره به نظر آلبر کامو نویسنده فرانسوی، خاطرنشان کرد، رسیدن به هیچ آرمانی نمی‌تواند خشونت و قتل را توجیه کند. مفهوم و ایده همدلی و ترحم به صورت مداوم توسط هنرمندان و فلاسفه گسترش پیدا کرده و از این طریق روشن شده که خشونت و دهشت، تصویر حقیقی از شرایط انسان ارائه نمی کند. در اینجا پرسش اصلی این است که چگونه می‌توان با ترس و رنج جهانی که فاقد همدلی است روبرو شد؟ ما همیشه برسر دوراهی میان گفتگو و مجادله هستیم. مشکل اساسی که تمدن‌های امروزی با آن روبرو هستند، فرآیند تمدن‌زدایی است. تمدن‌زادیی، از درک همدلی و بخشایش، عاجز و ناتوان است.
رامین جهانبگلو در پایان سخنان خود افزود که برخی کشورها و فرهنگ‌ها به مرور زمان با تلاش رهبران و مردمانشان پشتوانه‌ای قوی از مفهوم بخشایش و همدلی پیدا کرده‌اند. به طور مثال، هند پس از استقلال، آفریقای جنوبی بعد از آپارتاید، و شیلی بعد از پینوشه، نمونه‌هایی موفق از این پشتوانه فرهنگی هستند که تاثیرشان در فرهنگ کنونی آنها به صورت شفاف دیده می‌شود.
جهانبگلو در مورد اینکه آیا می‌توان در جامعه کنونی ایران چنین پشتوانه‌ای را متصور شد، معتقد است: «جامعه ایرانی تا به امروز تلاشی برای ایجاد چنین پشتوانه‌ای نکرده و بعید به نظرمی‌رسد که با شرایط فعلی، در زمانی کوتاه توان رسیدن به فضیلت بخشش را نیز داشته باشد.»
[گزارش و عکس از: سیروس زارع‌زاده]
